Δευτέρα 30 Μαΐου 2016

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΩΡΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ


 

 

 

 


 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο θάνατος του Μ Αλεξάνδρου.
 
 

(1.)     Ἐπ’ ἄρχοντος δ’ Ἀθήνησι Φιλοκλέους ἐν Ῥώμῃ κατεστάθησαν ὕπατοι Γάιος Σολπίκιος καὶ Γάιος Αἴλιος. ἐπὶ δὲ τούτων Ἀρριδαῖος ὁ κατασταθεὶς ἐπὶ τὴν κατακομιδὴν τοῦ Ἀλεξάνδρου σώματος, συντετελεκὼς τὴν ἁρμάμαξαν ἐφ’ ἧς ἔδει κατακομισθῆναι τὸ βασιλικὸν σῶμα, παρεσκευάζετο τὰ πρὸς τὴν (2.) κομιδήν.
 
 ἐπεὶ δὲ τὸ κατασκευασθὲν ἔργον, ἄξιον ὑπάρχον τῆς Ἀλεξάνδρου δόξης, οὐ μόνον κατὰ τὴν δαπάνην διήνεγκε τῶν ἄλλων, ὡς ἀπὸ πολλῶν ταλάντων κατασκευασθέν, ἀλλὰ καὶ τῇ κατὰ τὴν τέχνην περιττότητι περιβόητον ὑπῆρξε, καλῶς ἔχειν ὑπολαμβάνομεν (3.)
 
ἀναγράψαι περὶ αὐτοῦ. πρῶτον μὲν γὰρ τῷ σώματι κατεσκευάσθη χρυσοῦν σφυρήλατον ἁρμόζον καὶ τοῦτ’ ἀνὰ μέσον ἐπλήρωσαν ἀρωμάτων τῶν ἅμα δυναμένων τὴν εὐωδίαν καὶ τὴν διαμονὴν παρέχεσθαι τῷ σώματι. (4.)
 
ἐπάνω δὲ τῆς θήκης ἐπετέθειτο καλυπτὴρ χρυσοῦς, ἁρμόζων ἀκριβῶς καὶ περιλαμβάνων τὴν ἀνωτάτω περιφέρειαν. ταύτης δ’ ἐπάνω περιέκειτο φοινικὶς διαπρεπὴς χρυσοποίκιλτος, παρ’ ἣν ἔθεσαν τὰ τοῦ μετηλλαχότος ὅπλα, βουλόμενοι συνοικειοῦν τὴν ὅλην φαντασίαν ταῖς προκατειργασμέναις πράξεσι. (5.)
 
μετὰ δὲ ταῦτα παρέστησαν τὴν τοῦτο κομιοῦσαν ἁρμάμαξαν, ἧς κατεσκεύαστο κατὰ μὲν τὴν κορυφὴν καμάρα χρυσῆ, ἔχουσα φολίδα λιθοκόλλητον, ἧς ἦν τὸ μὲν πλάτος ὀκτὼ πηχῶν, τὸ δὲ μῆκος δώδεκα, ὑπὸ δὲ τὴν ὑπωροφίαν παρ’ ὅλον τὸ ἔργον θριγκὸς χρυσοῦς, τῷ σχήματι τετράγωνος, ἔχων τραγελάφων προτομὰς ἐκτύπους, ἐξ ὧν ἤρτηντο κρίκοι χρυσοῖ διπάλαιστοι, δι’ ὧν κατακεκρέμαστο στέμμα πομπικόν, χρώμασι (6.)
 
παντοδαποῖς διαπρεπῶς κατηνθισμένον. ἐπὶ δὲ τῶν ἄκρων ὑπῆρχε θύσανος δικτυωτός, ἔχων εὐμεγέθεις κώδωνας, ὥστ’ ἐκ πολλοῦ διαστήματος προσπίπτειν τὸν ψόφον τοῖς ἐγγίζουσι. κατὰ δὲ τὰς τῆς καμάρας γωνίας ἐφ’ ἑκάστης ἦν πλευρᾶς Νίκη χρυσῆ τροπαιοφόρος. τὸ δ’ ἐκδεχόμενον τὴν καμάραν περίστυλον χρυσοῦν ὑπῆρχεν, ἔχον Ἰωνικὰ κιονόκρανα. ἐντὸς δὲ τοῦ περιστύλου δίκτυον ἦν χρυσοῦν, τὸ πάχος τῇ πλοκῇ δακτυλιαῖον καὶ πίνακας παραλλήλους ζῳοφόρους
 
18.27. (1.)  τέσσαρας ἴσους τοῖς τοίχοις ἔχον. τούτων δ’ ὁ μὲν πρῶτος ἦν ἔχων ἅρμα τορευτὸν καὶ καθήμενον ἐπὶ τούτου τὸν Ἀλέξανδρον, μετὰ χεῖρας ἔχοντα σκῆπτρον διαπρεπές· περὶ δὲ τὸν βασιλέα μία μὲν ὑπῆρχε θεραπεία καθωπλισμένη Μακεδόνων, ἄλλη δὲ Περσῶν μηλοφόρων καὶ πρὸ τούτων ὁπλοφόροι· ὁ δὲ δεύτερος εἶχε τοὺς ἐπακολουθοῦντας τῇ θεραπείᾳ ἐλέφαντας κεκοσμημένους πολεμικῶς, ἀναβάτας ἔχοντας ἐκ μὲν τῶν ἔμπροσθεν Ἰνδούς, ἐκ δὲ τῶν ὄπισθεν Μακεδόνας καθωπλισμένους τῇ συνήθει σκευῇ, ὁ δὲ τρίτος ἱππέων εἴλας μιμουμένας τὰς ἐν ταῖς παρατάξεσι συναγωγάς, ὁ δὲ τέταρτος ναῦς κεκοσμημένας πρὸς ναυμαχίαν. καὶ παρὰ μὲν τὴν εἰς τὴν καμάραν εἴσοδον ὑπῆρχον λέοντες χρυσοῖ, δεδορκότες πρὸς τοὺς
 
(2.) εἰσπορευομένους· ἀνὰ μέσον δὲ ἑκάστου τῶν κιόνων ὑπῆρχε χρυσοῦς ἄκανθος ἀνατείνων ἐκ τοῦ κατ’ ὀλίγον μέχρι τῶν κιονοκράνων. ἐπάνω δὲ τῆς καμάρας κατὰ μέσην τὴν κορυφὴν φοινικὶς ὑπῆρχεν ὑπαίθριος, ἔχουσα χρυσοῦν στέφανον ἐλαίας εὐμεγέθη, πρὸς ὃν ὁ ἥλιος προσβάλλων τὰς ἀκτῖνας κατεσκεύαζε τὴν αὐγὴν ἀποστίλβουσαν καὶ σειομένην, ὥστ’ ἐκ μακροῦ διαστήματος ὁρᾶσθαι τὴν πρόσοψιν ἀστραπῇ παραπλησίαν.
 
 
(3.) ἡ δ’ ὑπὸ τὴν καμάραν καθέδρα δύο εἶχεν ἄξονας, οὓς περιεδίνευον τροχοὶ Περσικοὶ τέσσαρες, ὧν ὑπῆρχε τὰ μὲν πλάγια καὶ αἱ κνημίδες κατακεχρυσωμέναι, τὸ δὲ προσπῖπτον τοῖς ἐδάφεσι μέρος σιδηροῦν. τῶν δ’ ἀξόνων τὰ προέχοντα χρυσᾶ κατεσκεύαστο, προτομὰς
 
(4.) ἔχοντα λεόντων σιβύνην ὀδὰξ κατεχούσας. κατὰ δὲ μέσον τὸ μῆκος εἶχον πόλον ἐνηρμοσμένον μηχανικῶς ἐν μέσῃ τῇ καμάρᾳ, ὥστε δύνασθαι διὰ τούτου τὴν καμάραν ἀσάλευτον εἶναι κατὰ τοὺς σεισμοὺς καὶ
 
(5.) ἀνωμάλους τόπους. τεσσάρων δ’ ὄντων ῥυμῶν ἑκάστῳ τετραστοιχία ζευγῶν ὑπέζευκτο, τεσσάρων ἡμιόνων ἑκάστῳ ζεύγει προσδεδεμένων, ὥστε τοὺς ἅπαντας ἡμιόνους εἶναι ἑξήκοντα καὶ τέσσαρας, ἐπιλελεγμένους ταῖς τε ῥώμαις καὶ τοῖς ἀναστήμασιν. ἕκαστος δὲ τούτων ἐστεφάνωτο κεχρυσωμένῳ στεφάνῳ καὶ παρ’ἑκατέραν τῶν σιαγόνων εἶχεν ἐξηρτημένον κώδωνα χρυσοῦν, περὶ δὲ τοὺς τραχήλους χλιδῶνας λιθο κολλήτους.       
 
18.28. (1.) ἡ μὲν οὖν ἁρμάμαξα, τοιαύτην ἔχουσα τὴν κατασκευὴν καὶ διὰ τῆς ὁράσεως μᾶλλον ἢ τῆς ἀπαγγελίας φαινομένη μεγαλοπρεπεστέρα, πολλοὺς ἐπεσπᾶτο θεωροὺς διὰ τὴν περιβόητον δόξαν· οἱ γὰρ ἐκ τῶν πόλεων καθ’ ἃς αἰεὶ γίνοιτο πανδημεὶ συνήντων καὶ πάλιν προέπεμπον, οὐκ ἐμπιμπλάμενοι τῆς
 
(2.) κατὰ τὴν θεωρίαν τέρψεως. ἀκολούθως δὲ ταύτῃ τῇ μεγαλοπρεπείᾳ παρηκολούθει πλῆθος ὁδοποιῶν καὶ τεχνιτῶν, ἔτι δὲ τῶν στρατιωτῶν παραπεμπόντων. Ἀρριδαῖος μὲν οὖν σχεδὸν ἔτη δύο καταναλώσας περὶ τὴν κατασκευὴν τῶν ἔργων ἀπεκόμισε τὸ σῶμα
 
(3.) τοῦ βασιλέως ἐκ Βαβυλῶνος εἰς Αἴγυπτον· Πτολεμαῖος δὲ τιμῶν τὸν Ἀλέξανδρον ἀπήντησε μετὰ δυνάμεως μέχρι τῆς Συρίας καὶ παραλαβὼν τὸ σῶμα τῆς μεγίστης φροντίδος ἠξίωσεν. ἔκρινε γὰρ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰς μὲν Ἄμμωνα μὴ παρακομίζειν, κατὰ δὲ τὴν ἐκτισμένην ὑπ’ αὐτοῦ πόλιν, ἐπιφανεστάτην οὖσαν σχεδόν τι τῶν
 
(4.) κατὰ τὴν οἰκουμένην, ἀποθέσθαι. κατεσκεύασεν οὖν τέμενος κατὰ τὸ μέγεθος καὶ κατὰ τὴν κατασκευὴν τῆς Ἀλεξάνδρου δόξης ἄξιον, ἐν ᾧ κηδεύσας αὐτὸν καὶ θυσίαις ἡρωικαῖς καὶ ἀγῶσι μεγαλοπρεπέσι τιμήσας οὐ παρ’ ἀνθρώπων μόνον, ἀλλὰ καὶ παρὰ θεῶν καλὰς ἀμοιβὰς ἔλαβεν.

 
 
 
 
 
 
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αναπαράσταση μεταφοράς της σωρού του Μ Αλεξάνδρου.
 
 

(1)  Όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Φιλοκλής, στη Ρώμη ανήλθαν στο αξίωμα του υπάτου ο Γάιος Σουλπίκιος και ο Γάιος Αίλιος (322/1 π.Χ). Τα χρόνια αυτά, ο Αρριδαίος, που είχε οριστεί υπεύθυνος για την κατακομιδή του σώματος του Αλεξάνδρου, αφού ολοκλήρωσε την κατασκευή της αρμάμαξας, πάνω στην οποία επρόκειτο να μεταφερθεί το βασιλικό σώμα, προετοιμαζόταν για τη μεταφορά.
 
(2) Κι επειδή το έργο που δημιούργησε ήταν αντάξιο της δόξας του Αλεξάνδρου, όχι μόνο επειδή ξεχώριζε από τα υπόλοιπα ως προς τη δαπάνη που έγινε για την κατασκευή του (ξοδεύτηκαν πολλά τάλαντα γι᾽ αυτό) αλλά και επειδή ήταν περιβόητο και ως προς την εντυπωσιακή και πολυτελέστατη τέχνη του, θεωρούμε ότι αξίζει να γράψουμε λίγα πράγματα γι᾽ αυτό.
 
(3) Πρώτα από όλα, κατασκευάστηκε ένα χρυσό σφυρήλατο φέρετρο πάνω στα ακριβή μέτρα του νεκρού, το οποίο παραγέμισαν με αρώματα, που είχαν τη δυνατότητα και να συντηρήσουν το σώμα αλλά και να το κάνουν να μυρίζει όμορφα. Πάνω στο φέρετρο αυτό τοποθετήθηκε χρυσός καλυπτήρας, προσαρμοσμένος ακριβώς και ταιριασμένος στην άνω περιφέρειά του.
 
(4) Πάνω από τον καλυπτήρα τοποθετήθηκε ένα λαμπρό χρυσοποίκιλτο ρούχο από χρώμα πορφυρό, δίπλα από το οποίο έβαλαν τα όπλα του νεκρού, θέλοντας το όλο θέαμα να εναρμονίζεται με τα κατορθώματά του εν ζωή.
 
(5) Μετά από αυτά έφεραν δίπλα από το φέρετρο την αρμάμαξα που επρόκειτο να το μεταφέρει, στην κορυφή της οποία είχε κατασκευαστεί χρυσός νεκρικός θάλαμος, που είχε λιθοκόλλητη φολιδωτή οροφή με πλάτος οκτώ πήχες και μήκος δώδεκα. Στην υπωροφία απ᾽ άκρου εις άκρον του έργο υπήρχε χρυσός θριγκός τετράγωνου σχήματος διακοσμημένος με έκτυπες προτομές τραγελάφων, από τις οποίες εξείχαν χρυσοί κρίκοι εύρους δύο παλαμών με κρεμασμένο πάνω τους ένα στεφάνι πομπής λαμπρά στολισμένο με κάθε λογής χρώματα.
 
(6) Στα άκρα υπήρχε δικτυωτός θύσανος με κουδούνια αρκετά μεγάλα, ώστε όσοι προσέγγιζαν να μπορούν να ακούσουν τον ήχο τους σε μεγάλη απόσταση. Στις γωνιές του νεκρικού θαλάμου, σε κάθε πλευρά, υπήρχε μια χρυσή τροπαιοφόρος Νίκη. Το περίστυλο που περιείχε την κάμαρα ήταν χρυσό με ιωνικά κιονόκρανα. Μέσα στο περίστυλο υπήρχε χρυσό δίχτυ, που ήταν πλεγμένο από σχοινιά πάχους ενός δακτύλου και έφερε τέσσερις παράλληλες ζωγραφιστές ζωφόρους, που είχαν μήκος ίσο με τις πλευρές του περιστύλου.
 
(18.27.1) Από τις ζωφόρους αυτές η πρώτη απεικόνιζε τον Αλέξανδρο να κάθεται πάνω σε ένα ανάγλυφο άρμα έχοντας στα χέρια του σκήπτρο λαμπρό. Γύρω από τον βασιλιά υπήρχε μία ακολουθία ενόπλων Μακεδόνων, μία ακόμη φρουρά από μηλοφόρους Πέρσες [που αντί για αιχμές είχαν στις άκρες των δοράτων τους χρυσά μήλα] και μπροστά από αυτούς άλλη μία ομάδα ενόπλων στρατιωτών. Η δεύτερη ζωφόρος απεικόνιζε τους ελέφαντες που ακολουθούσαν τη φρουρά προετοιμασμένους για πόλεμο, έχοντας αναβάτες από μπροστά Ινδούς και από πίσω Μακεδόνες εξοπλισμένους με τη συνηθισμένη τους πολεμική σκευή, ενώ η τρίτη ζωφόρος έδειχνε ίλες ιππέων που μιμούνταν τις διάφορες παρατάξεις μάχης και η τέταρτη πλοία έτοιμα για ναυμαχία. Δίπλα από την είσοδο του νεκρικού θαλάμου υπήρχαν χρυσοί λέοντες με τα μάτια τους στραμμένα προς τους εισερχομένους.
 
(2) Μια χρυσή άκανθος ανελισσόταν λίγο-λίγο από το μέσον κάθε κίονα μέχρι τα κιονόκρανα. Πάνω από τον νεκρικό θάλαμο, στη μέση της σκεπής της, υπήρχε εκτεθειμένο πορφυρό ρούχο, που είχε ευμέγεθες χρυσό στεφάνι από ελιά, πάνω στο οποίο καθώς χτυπούσαν οι ακτίνες του ήλιου η λάμψη ήταν τόσο εκτυφλωτική και σειόμενη, ώστε ήταν ορατή από μεγάλη απόσταση και έμοιαζε με αστραπή.
 
(3) Ο κορμός του άρματος κάτω από τον νεκρικό θάλαμο είχε δύο άξονες, τους οποίους έστρεφαν τέσσερις περσικοί τροχοί, των οποίων οι μεν αφαλοί και οι ακτίνες ήταν ολόκληρες καλυμμένες με χρυσάφι, ενώ το μέρος που άγγιζε το έδαφος ήταν σιδερένιο.
 
(4) Τα σημεία που προεξείχαν από τους άξονες ήταν φτιαγμένα από χρυσάφι και είχαν προτομές λεόντων που κρατούσαν με τα δόντια τους ένα ακόντιο κυνηγίου. Στη μέση τους οι άξονες είχαν επίσης ειδικό μηχανισμό προσαρμοσμένο στη μέση του νεκρικού θαλάμου, ώστε ο νεκρικός θάλαμος να μπορεί χάρη σ᾽ αυτόν να παραμένει σταθερός, ανεπηρέαστος από τους κραδασμούς που θα προκαλούσε η διάβαση από ανώμαλο έδαφος.
 
(5) Καθώς επίσης ο κάθε άξονας είχε τέσσερις ρυμούς, στον καθένα ζεύχθηκε από μία τετραστοιχία ζευγών με τέσσερις ημιόνους προσδεδεμένους σε κάθε ζεύγος. Έτσι οι ημίονοι που έσερναν την άμαξα ήταν συνολικά εξήντα τέσσερις, διαλεγμένοι ένας­-ένας για τη ρώμη και το ανάστημά του. Κάθε ημίονος ήταν στεφανωμένος με χρυσό στεφάνι, από τις σιαγόνες του δεξιά κι αριστερά κρεμόταν χρυσό κουδούνι, ενώ γύρω από τον τράχηλό του είχε λιθοκόλλητα περιδέραια.
 
18.28.1. Η αρμάμαξα λοιπόν ήταν κατασκευασμένη με αυτό τον τρόπο και η όψη της ήταν μεγαλοπρεπέστερη από κάθε δυνατή περιγραφή. Χάρη στην περιβόητη δόξα της κέντρισε πολλούς να πάνε να τη δουν: από όποια πόλη κι αν περνούσε, ο λαός μαζευόταν πάνδημος να την προϋπαντήσει και κατόπιν να την ξεπροβοδίσει και δεν χόρταιναν την απόλαυση που τους προκαλούσε το θέαμα.
 
(2) Την αρμάμαξα την ακολουθούσε πλήθος οδοποιών και τεχνιτών, καθώς επίσης και συνοδεία στρατιωτών ανάλογη της μεγαλοπρέπειάς της.
 
(3) Ο Αρριδαίος λοιπόν, αφού ξόδεψε περίπου δύο χρόνια για την κατασκευή αυτών των έργων, μετέφερε το σώμα του βασιλιά από τη Βαβυλώνα στην Αίγυπτο. Ο Πτολεμαίος, τιμώντας τον Αλέξανδρο, προϋπάντησε με μια στρατιωτική δύναμη την πομπή στη Συρία και παραλαμβάνοντας το σώμα το θεώρησε άξιο να λάβει τη μεγαλύτερη δυνατή φροντίδα. Αποφάσισε να μην το οδηγήσει επί του παρόντος στον ναό του Άμμωνος Διός αλλά να το θάψει στην πόλη που ο Αλέξανδρος ο ίδιος είχει ιδρύσει και η οποία ήταν πλέον ουσιαστικά η πιο επιφανής ανάμεσα σε όλες τις πόλεις της οικουμένης.
 
(4) Κατασκεύασε λοιπόν τέμενος αντάξιο της δόξας του Αλεξάνδρου σε μέγεθος και τέχνη, στο οποίο τον έθαψε, αφού πρώτα τον τίμησε με θυσίες ανάλογες αυτών που προσφέρονταν σε ήρωες [δηλ. ημιθέους] και με μεγαλοπρεπείς αγώνες. Για τη φροντίδα του αυτή δεν ανταμείφθηκε επάξια μόνο από τους ανθρώπους αλλά και από τους θεούς.

 
 
 
 
 
 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ

Σάββατο 28 Μαΐου 2016

ΡΩΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΝ 19ο ΚΑΙ 20ο ΑΙΩΝΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ



Οι πράκτορες του Πανσλαβισμού εισέρευσαν στο Άγιο Όρος από το 1823, το 1873 κατέλαβαν οριστικά την Μονή Αγίου Παντελεήμονας,  ενώ το 1854 στην μονή υπήρχαν 20 Ρώσσοι Μοναχοί, το 1883 υπήρχαν 400 Ρώσσοι έναντι 80 Ελλήνων.






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ρώσος πρεσβευτής στο Άγιον Όρος το 1913. Η φωτογραφία Μπόρις Σεραφείμ με τους μοναχούς της σκήτης του Αγίου Ανδρέα.




Διέσπειραν την διχόνοια στους Έλληνες μοναχούς με άφθονο χρήμα, έπεισαν την ολότητα των μοναχών ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως επιβουλεύεται την ελευθερία του Αγίου Όρους (ΑΟ) και στόχο είχε την δημιουργία στο ΑΟ πατριαρχικού κράτους.

Το 1892 κατάφεραν να πείσουν να υποβάλουν υβριστική αναφορά :

«.........Ουδείς Καλόγηρος επιθημεί, ουδέ θ ανεχτή να εγκατασταθή νέα πραγμάτων τάξις, καθιερούσαν εν ημίν Πατριαρχικόν κράτος....».

Από το 1880 οι σλάβοι προσπαθούν να δημιουργήσουν Σλαβική πλειοψηφία. Ο πρέσβης της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη Nelidof επισκέπτεται το Άγιο Όρος και ιδίως τις μονές Ιβήρων και Παντοκράτορος και υπόσχεται ενισχύσεις και παροχές, υποδαυλίζει δε την έχθρα προς το Πατριαρχείο, ταυτόχρονα κατεβαίνουν ομάδες Σλάβων σαν προσκυνητές στο Άγιο Όρος και μένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν δε αποχωρούν καταφθάνουν ισάριθμοι νέοι προσκυνηταί, έτσι στο Άγιο Όρος ο αριθμός των προσκυνητών παραμένει σταθερός, υπήρχε η βάσιμη υποψία ότι οι προσκυνηταί ήταν Ρώσοι στρατιώτες που συνέχιζαν την θητεία τους επί του εδάφους του Άγιου Όρους.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Ρωσική διείσδυση έγινε μεθοδευμένα, όπως έλεγε μοναχός στο Άγιο Όρος, αν δεν γινόταν η επανάσταση του 1917 το Άγιο Όρος θα ήταν Ρωσικό.




Το 1883  το Άγιο Όρος παρουσιάζει την πιο κάτω εικόνα :

Έλληνες Μοναχοί........2.412

Ρώσσοι Μοναχοί............998

Βούλγαροι Μοναχοί......200

Ρουμάνοι Μοναχοί........206

Σέρβοι Μοναχοί................0

Και σταθερού ύψους Ρώσοι προσκυνητές περίπου 300

Το 1887 το Άγιο Όρος παρουσιάζει την πιό κάτω εικόνα :

 

 

Έλληνες Μοναχοί........2.653

Ρώσσοι Μοναχοί.........2.440

Βούλγαροι Μοναχοί.......225

Ρουμάνοι Μοναχοί.........164

Σέρβοι Μοναχοί...............44





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το 1913, από 12.000 μοναχών  στο Άγιο Όρος 5000 ήταν Ρώσοι. Το 1965, το Άγιο Όρος από  1490 μοναχούς  ήταν 62 Ρώσοι.




Το 1883 υπέρ της σλαβικής προπαγάνδας η Ρωσία διέθετε από τον προϋπολογισμό της 40.000 χρυσές τούρκικες λίρες. Το 1887 εγκαθίσταται στο   Άγιο Όρος 25 μελής Ρωσική επιτροπή για να μελετά τα προβλήματα των Ρώσων Μοναχών, η επιτροπή αυτή με άφθονα χρήματα αγοράζει από το 1887 μέχρι το 1889 κτήματα, σκήτες, κελιά και καλύβες Μοναχών.

Το 1896 επισκέφτηκε την Μονή Χιλιανδαρίου (Σέρβικη Μονή) ο Βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος Α και εόρτασε το Πάσχα, πλήρωσε δε το χρέος της Μονής που ήταν 6.000 χρυσές λίρες. Εν τω μεταξύ οι Ρώσοι μέχρι το 1897 αγοράζουν σκήτες και εκδιώκουν τον Ηγούμενο της Μονής Ιβήρων Δανιήλ.

Το 1902 στις παραμονές του Μακεδονικού αγώνα ο αριθμός των Σλάβων Μοναχών και δοκίμων στο Άγιο Όρος ανερχόταν σε 3.500 περίπου.




 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μια σπάνια φωτογραφία άφιξης πλοίου στην Μονή Αγίου Παντελεήμονας.
 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Η ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΒΟΥΛΗ του Γ.Α.Λ. Αθήνα 1963

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1698


 

 

Η Πόλις ήτον τό σπαθί, η Πόλις τό κοντάρι, η Πόλις ήτον τό κλειδί της Ρωμανίας όλης
κ'εκλείδωνε κ'ασφάλιζε όλην τήν Ρωμανίαν, κ'όλον τό Αρχιπέλαγος εσφικτοκλείδωνέ το.

Δημοτικό τραγούδι, 15ος αιώνας.

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΑΠΌ ΤΟ 1453 ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛΟΒΙΤΣ 1698

 
 
 
 
 
            Από το 1453 με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και πιο πριν το γένος των Ελλήνων προσπάθησε να αποτινάξει τον Οθωμανικό ζυγό, σε όλα τα εδάφη που υποδουλώθηκαν από τους Τούρκους, το Ελληνικό στοιχείο δεν σταμάτησε στιγμή που να μη παλεύει να αποτινάξει τον βάρβαρο τουρκικό ζυγό (φυσικά επαναστάσεις έγιναν και κατά των λοιπών κατακτητών πχ Ενετών) .

 





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :  Μια από τις  πρώτες επανάστασεις των Ελλήνων μπορεί να θεωρηθεί αυτή της Λήμνου, σημαντικό ρόλο έπαιξε η αρχοντοπούλα Μαρούλα, άγαλμά της βλέπουμε στην Λήμνο.






            Οι επαναστάσεις των Ελλήνων μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

Α. Αυτές που υποκινούνταν από τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις ( Ενετοί, Ρώσοι κλπ).

Β. Αυτές που γινόντουσαν από την αυθόρμητη ή οργανωμένη επαναστατική διάθεση των υποδούλων Ελλήνων.

 

            Το πλήθος των επαναστάσεων είναι τέτοιο που είναι αδύνατη η ακριβής καταγραφή των.

 

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι Έλληνες πολέμησαν αν και υπόδουλοι των δυτικών σαν «σύμμαχοι» τους στην τουρκική επεκτατική πλημμυρίδα, και η πολεμική αυτή δραστηριότητα δεν μπορεί να ενταχθεί σε επαναστατική δραστηριότητα, αλλά ούτε σαν συμμαχική συμμετοχή μπορεί να θεωρηθεί, διότι τι σύμμαχοι ήμασταν αφού δεν είχαμε δική μας κρατική υπόσταση, αλλά ούτε δουλική ή μισθοφορική ήταν η συμμετοχή τους, διότι βλέπουμε μια άνευ προηγούμενου αναταραχή, σε κάθε ευκαιρία και πολλές φορές και χωρίς να υπάρχει ουσιώδης υποστήριξη.  

Για παράδειγμα το 1464-1479 πραγματοποιείται  ο Α Ενετοτουρκικός πόλεμος:

 

Η Λήμνος είναι στα χέρια των Βενετών. Πραγματοποιούνται  λεηλασίες από Τούρκους πειρατές. Το 1478 ο Σουλεϊμάν πασάς πολιορκεί το κάστρο του Κότζινου (Κότσινας). Σε αυτή την περίοδο έχουμε την δράση της Μαρούλας.

Η Μαρούλα, κόρη του άρχοντα της Λήμνου, ζει στη Λήμνο μαζί με τους γονείς της και τον Μιχαήλ, τον ψυχογιό του πατέρα της. Είναι ένα κορίτσι με προσωπικότητα και φωτεινό πνεύμα. Ένα κορίτσι με  ώριμη σκέψη, δίψα για μάθηση. Έζησε την βαρβαρότητα των Τούρκων στην Κωνσταντινούπολη, όταν πλήθος ταλαιπωρημένων  προσφύγων έφταναν καθημερινά στην Λήμνο. Οι Τούρκοι είχαν βλέψεις για τη Λήμνο αλλά περίμεναν την κατάλληλη στιγμή. Και η στιγμή αυτή δεν άργησε να φτάσει. Την φοβερή αυτή στιγμή που οι στρατιώτες είχαν απογοητευτεί και ήταν έτοιμοι να το βάλουν στα πόδια, η Μαρούλα εμψύχωσε τα παλικάρια της Λήμνου και τους Βενετσιάνους Ιππότες με το σπαθί του νεκρού πατέρα της και σαν ένας άγγελος Κυρίου τους οδήγησε στη νίκη (ήταν δηλαδή  μια Βυζαντινή Ζαν Νταρκ) .

            Στην περίοδο αυτή είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε πότε είχαμε επανάσταση και πότε οι Έλληνες συμμετείχαν σαν «σύμμαχοι» των Δυτικών στους πολέμους, διότι τα σύνορα δεν είχαν παγιοποιηθεί και η μοίρα των Ελλήνων  ήταν κάτι ρευστό μεταξύ ανατολής και δύσης.

Έτσι βλέπουμε στην Πάτρα το 1466 να ηττάται η Βενετία και οι Τούρκοι να ανασκολοπίζουν τον Μιχαήλ Ράλλη ο οποίος ήταν σύμβουλος των Ενετών και νίκησε  στα αχαϊκά κάστρα στο Σανταμέρι, Βούμερο, Ωλενό και Χελιδόνι.

Ομοίως τον Ιούνιο του 1470 μία ισχυρή τουρκική δύναμη 300 πλοίων, επανδρωμένα με Έλληνες κωπηλάτες και διοικητή τον εξισλαμισμένο (Έλληνα) Μαχμούτ πασά, πάει  στην Χαλκίδα, εκεί Ενετοί και Έλληνες, υπό την διοίκηση του Κωνσταντίνου Χορτάτζη αντιστάθηκαν γενναία, μέχρι και γυναίκες και παιδιά συμμετείχαν στις συγκρούσεις για τρεις βδομάδες, μετά την κατάληψη της πόλης, που καταλήφθηκε ύστερα από προδοσία του Δαλματού Θωμά Schiavo, ο Μωάμεθ που είχε χάσει 50.000 στρατό επέτρεψε την ανελέητη σφαγή των κατοίκων,  οι άνθρωποι αυτοί τι ήταν; Στην πραγματικότητα ήταν ήδη υπόδουλοι των Eνετών και πολέμησαν οικιοθελώς κατά των Τούρκων, πως θα μπορούσε κανείς να ονομάσει την συμμετοχή τους στον πόλεμο;

Έτσι η πολεμική συμμετοχή των Ελλήνων στην περίοδο αυτή έχει τα χαρακτηριστικά της επιθυμίας ενός Έθνους, που αν και υπόδουλο στους Ενετούς ή σε άλλους δυτικούς κατακτητές, ενεργεί σαν σύμμαχος τους κατά του νέου κατακτητή, με προφανή στόχο την σταδιακή αναγέννηση του και την δημιουργία σταδιακά κράτους μέσα από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες σκλαβιάς.

Μετά το τέλος του Α Ενετοτουρκικού πόλεμου οι Ενετοί βέβαια δεν δίστασαν να εγκαταλείψουν στην τύχη τους, τους Ελληνικούς πληθυσμούς που συμμετείχαν στον πόλεμο, με αποτέλεσμα να πληρώνουν οι δυστυχείς Έλληνες τις συνέπειες του πολέμου και αυτό συνέβαινε κατά κανόνα σε όλες τις περιπτώσεις που οι Έλληνες συμμετείχαν υπό την σημαία ξένων Ευρωπαϊκών δυνάμεων.












ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το ποίημα "Περί Κροκοδείλου Κλαδά" πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Η νέα ποίηση" (1975) και αργότερα στην συλλογή "Στην Κοιλάδα με τους Ροδώνες" (Ίκαρος, 1978).





ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΟΡΚΟΔΕΙΛΟΥ ΚΛΑΔΑ

Την περίοδο αυτή στην Μάνη έχουμε επαναστατικές κινήσεις υπό τον Κορκόδειλο Κλαδά, ο ηγέτης αυτός οργάνωσε επαναστατική κίνηση δυσαρέσκειας των στρατιωτικών που είχαν βοηθήσει τους Ενετούς και είχαν εγκαταλειφθεί από την Βενετική Δημοκρατία. Ο Κλαδάς με 10.000 άνδρες έφυγε από την Κορώνη και μπήκε στην Μέσα Μάνη διώχνοντας τους Τούρκους. Ο Μωάμεθ έστειλε κατά του Κλαδά και των Μανιατών ισχυρές δυνάμεις υπό την ηγεσία των Σουλεϊμάν και του μπέη της Ρούμελης Αλή.

Το 1480 οι Τούρκοι φτάνουν στον Μυστρά, ο Κλαδάς ενισχύθηκε από τους Θ Μπούα και Μέξα Μποζίκη, αντιλαμβάνεσαι ότι αυτές οι κινήσεις του  Κορκόδειλου εξέθεταν την Βενετία, διότι ο  Κορκόδειλος ήταν πρώην συνεργάτης των Ενετών, έτσι οι Ενετοί έκαναν τις πιο κάτω ενέργειες για να αποχαρακτηρίσουν τον Κλαδά από συνεργάτη τους και να φανούν αρεστοί στους Τούρκους :

1)     Επικήρυξαν τον Κλαδά με 10.000 υπέρπυρα.  

2)     Κινητοποίησαν τις δυνάμεις τους στο Ναύπλιο και την Κορώνη εναντίον του.

3)     Συνέλαβαν την οικογένειά του.

4)     Απείλησαν με θάνατο όσους πάνε στην Μάνη για να ενισχύσουν τον Κλαδά.

Ο Κλαδάς ωστόσο εξουδετέρωσε την Τουρκική απειλή νικώντας τις δυνάμεις του σατζάκμπέη του Μοριά Σουλεϊμάν και τον μπεηλέρμπεη της Ρούμελης Αλή Μπούμικο Αλή (1480), αυτή η νίκη του αποτέλεσε τον λόγο που ο βασιλιάς της Νεαπόλεως έστειλε τρία πολεμικά πλοία στην Μάνη.

Οι Τούρκοι την επόμενη χρονιά ξανάρθαν με αρχηγό τον Αχμέτ, από αυτή την άνιση μάχη ο Κλαδάς ηττήθηκε και διέφυγε από το Πόρτο Κάγιο με λίγους συντρόφους του, με τα πλοία του βασιλιά της Νεάπολης στην Ιταλία.

      Ο Κλαδάς συνέχισε να μάχεται κατά των Τούρκων τόσο στην Απουλία όσο και στην Ήπειρο που πήγε να ενισχύσει τις Ελληνικές επαναστατικές προσπάθειες. Σε συνεργασία με τον Ιωάννη Καστριώτη, γιο του Σκεντέμπεη,  κατέλαβε την Χιμάρα.

      Ο Ιωάννης Καστριώτης διοίκησε την Χιμάρα στο όνομα του βασιλιά της Νεαπόλεως Φερδινάνδου μέχρι που ο Βαγιαζήτ το 1492 κατέλαβε την περιοχή και οι κάτοικοι της Χιμάρας υπέστησαν διώξεις, σφαγές, εξισλαμισμούς και αρκετοί διασώθηκαν στην Ιταλία.



 






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το έργο του Ν. Εγγονόπουλου "Ο ήρωας Κροκόδειλος Κλαδάς" χρονολογείται το 1983.







 







 





Β ΤΟΥΡΚΟΒΕΝΕΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1499 – 1503)




            Ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Η άρχισε προετοιμασίες για σταυροφορία, διακήρυξε ότι απώτερος στόχος ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδος  και η στέψη του σαν βασιλέα των Γραικών (roi des Grecs), ερχόμενος σε συνεννόηση με προύχοντες των Ελλήνων όπως τον Ανδρέα Παλαιολόγο, τον επίσκοπο Δυρραχίου κα.

Ο Ανδρέας Παλαιολόγος μάλιστα στην  επίσημη πράξη πού υπογράφηκε στη Ρώμη, με τον Κάρολο Η', αναφέρεται  σχετικά με την διαδοχή στο θρόνο της αυτοκρατορίας του Βυζαντίου, σε περίπτωση πού επιτύγχανε η εκστρατεία του Καρόλου: "Τό Σάββατον, 6 Φεβρουαρίου 1494, εν τη εκκλησία του Αγίου Πέτρου, ο Ανδρέας Παλαιολόγος Δεσπότης της Ρωμανίας είπεν ότι διά του θανάτου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, θείου αυτού, αποθανόντος ατέκνου, μένει αυτός μόνος άμεσος κληρονόμος της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως και ότι εξόριστος τη πατρίδος αυτού, εγκαταλελειμμένος υφ' όλων των Χριστιανών ηγεμόνων....παραχωρεί στον αήττητο Γάλλων μονάρχη βασιλέα Κάρολο, τα επί της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως και της Τραπεζούντος δικαιώματα ....".

      Οι κινήσεις αυτές του Καρόλου έφεραν ενθουσιασμό τους Έλληνες, και πλήθος Ελλήνων που ζούσαν στην Δύση κυρίως την Ιταλία πήγαιναν να καταταχτούν στον Γαλλικό στρατό, ανάμεσά τους και ο ποιητής Μιχαήλ Ταρχανιώτης.

      Οι Ενετοί στάθηκαν σε απόσταση από τις κινήσεις του Καρόλου και εχθρικοί με την προετοιμασία των Ελλήνων και μάλιστα ενημέρωσαν τον Σουλτάνο, συλλαμβάνοντας τον επίσκοπο Δυρραχίου. Στην συνέχεια ο Κάρολος βρήκε μπροστά του την άρνηση του Πάπα και φυσικά των Ενετών και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα σχέδιά του, αφήνοντας έκθετους τους εν επαναστατική διάθεση ευρισκομένους Έλληνες.

      Τα γεγονότα και οι ίντριγκες του Β τουρκοενετικού πολέμου είναι άσχετα προς το θέμα της παρούσας μελέτης, οι Έλληνες πολέμησαν παρά το πλευρό των Ενετών όπως στην περίπτωση της πολιορκία της Μεθώνης με Ελληνικές δυνάμεις που ήρθαν από την Κρήτη, τα Επτάνησα, τις Σποράδες, την Ζάκυνθο και το Ναύπλιο. Αλλά και στη μάχη στο  Ναύπλιο και την Πύλο που ανακατέλαβαν Έλληνες  stradioti  και αλλού.

Το τέλος του   Β τουρκοενετικού πολέμου ενίσχυσε τους Τούρκους και την κυριαρχία τους στα βαλκάνια, τη θέση τους στην Β Αφρική μάλιστα και μετά την νίκη τους στην ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 12/8/1499 επέβαλαν την ναυτική υπεροχή τους στην Μεσόγειο. Ο πόλεμος αυτός υπήρξε καταστροφικός για τους Ενετούς και αποτελεί το τέλος  της μεγάλης δύναμης της Δημοκρατία της Βενετίας, αλλά είχε και συνέπειες για τους Έλληνες που πια απομονώνονται  από την Δύση και αποκόβονται από την αναγέννηση  που προβάλλει στην Δύση.






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Γεώργιος Καστριώτης (Σκερντέμπεης) Ο Γκιέρκι Καστριότι, γνωστός και ως Γεώργιος Καστριώτης, γεννιέται πιθανότατα το 1404 (ή 1405) ως το νεότερο από τα εννιά παιδιάς του τιμαριούχου της Βόρειας Αλβανίας, Γκιον Καστριότι (Ιωάννη Καστριώτη), άρχοντα της Κρόιας (Κρούγιας). Για την καταγωγή του συναίνεση δεν υπάρχει: άλλες πηγές τον θέλουν αλβανικής καταγωγής (Γκέγκης), άλλες αλβανοσερβικής (η μητέρα του ήταν σερβίδα αρχόντισσα) και άλλες τέλος ελληνικής, κρατώντας από τον Κωνσταντίνο Καστριώτη, τον ηγεμόνα της Καστοριάς. Ιστορική συναίνεση δεν υπάρχει ούτε και για τον τόπο της γέννησής του, αν και επικρατεί πια η τάση να θεωρείται ότι γεννήθηκε στο κάστρο της Κρούγιας.





 





 

Γ ΤΟΥΡΚΟΒΕΝΕΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1537 – 1540)

 

Και σε αυτό τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν οι Έλληνες, οι οποίοι πολέμησαν τόσο στην πολιορκία της Ρόδου παρά το πλευρό του Τάγματος των Ιπποτών και στον οποίο πόλεμο πραγματοποίησαν απώλειες 100.000  ανδρών στον Σουλεϊμάν τον μεγαλοπρεπή (το 1/3  του στρατού του) όσο και αλλού.

Απ ότι καταλαβαίνεις οι Ελληνικές επαναστάσεις χρησιμοποιούντο σαν αντιπερισπασμός των Ευρωπαίων για τους Τούρκους, αυτό συνέβη και τώρα. Οι Ευρωπαίοι θυμήθηκαν τις σταυροφορίες, το παράξενο είναι ότι την ιδέα της σταυροφορίας την υποστήριζαν και οι Έλληνες κυρίως λόγιοι όπως ο Ιανός Λάσκαρης, έτσι τον Αύγουστο του 1532 περίπου 100 πλοία υπό τον Αντρέα Ντόρια έφυγαν από την Μεσσήνη για την Ελλάδα, τι στρατό κουβαλούσαν για να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους 8.000 άνδρες!

21/9/1532 έφθασαν στην Κορώνη, κατάλαβαν την Πάτρα την οποία και λεηλάτησαν (αυτοί οι σταυροφόρο!!!!!!), κατέστρεψαν το Ρίο και το Αντίριο και τελικά επέστρεψαν στην Ιταλία αφήνοντας τους Έλληνες πεσκέσι στα Τούρκικα γιαταγάνια.

Στην Ελλάδα η παρουσία του Γενουάτη Αντρέα Ντόρια (  O Doria ήταν Γενουάτης ευγενής), όπως ήταν φυσικό δημιούργησε επαναστατικό κλίμα, φυσικά η Ορθόδοξη εκκλησία δεν στήριξε το κλίμα αυτό φοβούμενη την δράση των φανατικών καθολικών. Στην Κορώνη συγκεντρώθηκαν 4.000 Έλληνες και στο οχυρό υπήρχαν 2.000 Ισπανοί  με διοικητή τον Ιερώνυμο Μεντόζα (Mendoza). Ο Σουλεϊμάν έστειλε την άνοιξη του 1533 ισχυρές δυνάμεις στρατού και στόλου. Ο  Αντρέα Ντόρια έφτασε στην Κορώνη και νίκησε τον οθωμανικό στόλο χωρίς όμως να τον καταστρέψει, μετά την νίκη του έφυγε από την Κορώνη για την Ιταλία μεταφέροντας 2.000 Έλληνες αμάχους. Στο φρούριο εν τω μεταξύ οι υπερασπιστές Έλληνες και Ισπανοί πολεμούσαν υπό δυσμενείς συνθήκες, στα τέλη του Μαρτίου 1534 η φρουρά αυτή έφυγε και εγκατέλειψαν την πόλη στους Τούρκους. 

Στα 1537 έπεσαν στα χέρια των Τούρκων φρούρια των Ενετών Ναύπλιο και Μονεμβάσια, μετά από πείσμονα αντίσταση των Ελλήνων υπερασπιστών με προεξάρχοντες  τους Ανδρόνικο Νικόλαο και Δημήτριο Παλαιολόγο. Η πολιορκία του Ναυπλίου κράτησε δύο χρόνια και διακρίθηκαν οι Έλληνες πολεμιστές Βρετός και ο Δομίνικος Μποζίκης

Μη νομίζεις ότι οι επαναστατικές κινήσεις των Ελλήνων σταμάτησαν, παρά την ανακωχή του 1540, την εποχή αυτή οι Έλληνες επαναστατούν:

1)     Υπό τον Πέτρο Μεναγιά στην Πελοπόννησο που δρούσε υπέρ των Ισπανών.

2)     Με τον Κερκυραίο Ιωάννη Βαρέλη Ιππότη της Μάλτας.

3)     Με τον Γεώργιο Μειζότερο από την Τρίπολη.

Και άλλους που άνοιγαν διαρκώς επαναστατικές εστίες.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Andrea Doria, πίνακας του Jan Matsys (1555).




 


 

  Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ





      Ο Σουλτάνος Σελίμ σχεδίαζε την κατάληψη της Κύπρου, που ήταν η τελευταία κτήση των Ενετών. Τον Απρίλιο του 1570 περίπου 80 γαλέρες και 30 γαλεότες  υπό τον Πιαλή πασά  και 36 γαλέρες και 12 φούστες υπό τον καπουδάν Μουεζίν Αλή  και διοικητή τον Λαλά Μουσταφά αγά έφτασαν στην Κύπρο και αποβιβάστηκαν στην Πάφο. Οι Έλληνες και οι Ενετοί αντέδρασαν και αποδεκάτισαν τους Οθωμανούς που κινήθηκαν προς την Λάρνακα. Μετά την κατάληψη της Λευκωσίας και τις σφαγές που πραγματοποίησαν στην πόλη της Λευκωσίας, που υπερασπιζόντουσαν 3.000 άνδρες υπό την αρχηγεία του  Ενετού  Νικόλαου Dandolo, μαζί με τον Κύπριο Ευγένιο Συγκλητικό ή Ρουχιά. (διασώζεται και ομιλία του επισκόπου Πάφου, στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας με την οποία καλούσε τούς πιστούς να πολεμήσουν "διά την πίστιν και διά την πατρίδα"), καταλήφθηκαν και οι άλλες πόλεις σχετικά εύκολα. Έμεινε μόνο η Αμμόχωστος (Famagusta).

Στο μεταξύ εκδηλώνεται επανάσταση στην Πελοπόννησο με πρωτοβουλία του Γεωργίου Μαλαξού και σε συνεννόηση με τον πατριάρχης Μητροφάνη Γ , ο οποίος κινητοποίησε ιεράρχες όπως ο Μακάριος ο Μελισσουργός επίσκοπος Μονεμβασίας, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, επισκόπους στα νησιά του Αιγαίου, ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ιωάσαφ και πολλοί άλλοι, εξεγέρσεις έχουμε εκτός της Πελοποννήσου, στην Β Ήπειρο από τον Θωμά Μουζάκη, στην Μάνη και αλλού.

            Την Αμμόχωστο οι Τούρκοι την πολιορκούν και παρά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων υπερασπιστών με επικεφαλής τους αδελφούς Κόντος και Πέτρος Ροντάκη, η πόλη υποχρεώνεται να παραδοθεί , οι Τούρκοι παρά τις συμφωνίες έκαναν αγριότητες στην φρουρά και τον πληθυσμό.

            Αυτή την χρονική στιγμή, ένα μεγάλο μέρος του στόλου αποσύρθηκε για την Κωνσταντινούπολη και μάλιστα σε ένα πλοίο πού μετέφερε τις ωραιότερες κοπέλες της Κύπρου για το χαρέμι  του  σουλτάνο, η κόρη του Ρουχιά, πού είχε την φήμη της ωραιότερης κόρης της Λευκωσίας, φέρεται ότι έβαλε φωτιά στο πλοίο, το οποίο κάηκε με όλο το χαρέμι του σουλτάνου.



            Στις 16/9/1571 ο Χριστιανικός στόλος έφτασε στη Ναύπακτο, ο στόλος αυτός είχε μέγα αριθμό Ελλήνων ναυτικών και αποτελείτο από 210 γαλέρες, 30 φρεγάτες και 24 μεταγωγικά εκτός αυτών υπήρχαν κα 50 πλοία (γαλέρες) Ελληνικές από τα ιόνια νησιά και κυρίως από την Κρήτη. Σημαντική συμβολή στον εξοπλισμό των πλοίων και στη χρηματοδότηση της αποστολής είχαν οι: Πέτρος Αυγουστίνης, Ιωάννης Δαπιράς, Ανδρέας Καλλέργης, Γεώργιος Καλλέργης, Δράκος Μακρής, Ανδρέας Στρατηγός, Γεώργιος Γαβράς, Αντώνιος Ευδαιμονογιάννης, Μανούσος Θεοτοκόπουλος (αδελφός του περίφημου ζωγράφου), Χριστόφορος Κοντοκάλης, Πέτρος Μπούας, Γεώργιος Κοκκίνης, Δημήτριος Κομούτος κ.ά.
 Εδώ έφτασε και ο Τουρκικός στόλος που είχε δύναμη 230 γαλέρες και 50 μικρότερα σκάφη. Γενικός αρχηγός ήταν ο καπουδάν Μουεζιν-ζάντε Αλή πασάς, ενώ διοικητής του πεζικού πού επέβαινε στα πλοία, ήταν ο Πετράου πασάς. Μαζί τους βρίσκονταν οι γνωστοί κουρσάροι Ουλούτζ Αλή (αρνησίθρησκος Ιταλός) και Καρακόζα με αλγερινά πληρώματα.

Η ναυμαχία έγινε κοντά στα νησιά Εχινάδες στις 7/10/1571, σε πέντε ώρες καταστράφηκε ο οθωμανικός στόλος ολοσχερώς, σώθηκαν μόνο 35 τούρκικες γαλέρες και σκοτώθηκαν 20.000 τούρκοι μαζί με τον αρχηγό του στόλου, αιχμαλωτίστηκαν 4.000 Τούρκοι και 10.000 χριστιανοί κωπηλάτες που αφέθηκαν ελεύθεροι.

Οι ευρωπαίοι έχασαν 15 πλοία και 12000 άνδρες. Τον μεγαλύτερο φόρο αίματος τον πλήρωσαν οι Έλληνες που ήταν κωπηλάτες και στους  δύο  στόλους, η μοίρα όσων δούλευαν στα κάτεργα (κατεργάρηδες) τραβώντας κουπί, μέρα και νύκτα ήταν τραγική . Ένας Τσέχος διπλωμάτης, ο οποίος αιχμαλωτίσθηκε από Τούρκους και αλυσοδέθηκε σε γαλέρα αναφέρει: "Ο σκλάβος είναι δεμένος με αλυσίδες από το ένα πόδι κάτω από τον πάγκο και τον αφήνουν ελεύθερο μόνο για να τραβάει κουπί. Από τη μεγάλη ζέστη είναι αδύνατο να κωπηλατήσει παρά μόνο γυμνός και το δέρμα του καίγεται σαν του καψαλισμένου γουρουνιού, η τροφή είναι δύο κομμάτια γαλέτα, είμαστε γεμάτοι ψείρες και κοριούς, η ζωή μας είναι σκέτη κόλαση. Όποιος προσπαθήσει να δραπετεύσει τιμωρείται με φάλαγγα και μένει δεμένος με αλυσίδες δέκα μήνες...". Ήταν μια πραγματική Ελληνική εκατόμβη η ναυμαχία της Ναύπακτου, στην ναυμαχία έλαβε μέρος και ο συγγραφέας Θερβάντες και ο αδελφός του Δομίνικου Θεοτοκοπούλου.  Η στιγμή αυτή είναι σημαντική διότι από εδώ και πέρα αρχίζει η παρακμή της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

            Με την ταπεινωτική για την Ενετία συνθήκη του 1573, σταματά στην πραγματικότητα,  πλην σποραδικών εξαιρέσεων,  η υποκίνηση Ελληνικών επαναστάσεων και η εκμετάλλευση του ασίγαστου Ελληνικού πόθου για ελευθερία από τους Ενετούς, σε μια προσπάθεια να επανακτήσουν την Κύπρο το 1578 οργάνωσαν εξέγερση , οι χριστιανοί κάτοικοι του νησιού αλλά και αρκετοί Οθωμανοί επαναστάτησαν κατά του Σουλτάνου και σκότωσαν τον Άραβα Μπέη Αχμέτ πασά και ταυτόχρονα ζήτησαν την βοήθεια του Πάπα, των Ισπανών και φυσικά των Ενετών, η προσπάθεια αυτή καταπνίγηκε από τους Τούρκους και ο  νέος βεηλέρβεης που στάλθηκε τιμώρησε τους πρωταίτιους.

            Είπαμε ότι σταματούν οι επεμβάσεις των Ενετών, φυσικά στην συνέχεια υπήρξαν περιπτώσεις που υποκίνησαν τους Έλληνες, χωρίς την αποστολή πια στρατού τους (με μικρές εξαιρέσεις όπως αυτή του Μοροζίνι), στην πραγματικότητα οι επαναστάσεις αυτές γινόντουσαν από τους Έλληνες χωρίς συμμάχους. Αυτό το καταλαβαίνουν και οι Τούρκοι, ο Γερμανός ιστορικός Znkeisen αναφέρει χαρακτηριστική έκθεση με ημερομηνία 1576 από τον Ενετό πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη που φαίνεται αυτή η αλλαγή, ας δούμε μερικά σημεία αυτής της έκθεσης « Από την Μόσχα φοβάται ο Μέγας Αυθέντης, επειδή ο Μέγας Δούκας της Ρωσίας ανήκει στην Ελληνική Εκκλησία, όπως και οι λαοί της Βουλγαρίας , Βοσνίας, Πελοποννήσου και Ελλάδος, οι οποίοι για τον λόγο αυτό είναι αφοσιωμένοι στο όνομά του, έτοιμοι πάντοτε να πάρουν στα χέρια τα όπλα και επαναστατώντας να ελευθερωθούν από την τουρκική δουλεία και να υπαχθούν στο κράτος του». Η Ορθόδοξη Ρωσία λοιπόν προβάλει ως ο φυσικός σύμμαχος των Ελλήνων.

            Τα δύο αυτά περιστατικά (η κατάληψη της Κύπρου και η ναυμαχία της Ναυπάκτου)   ο σουλτάνος αργότερα πολύ ορθά σχολίασε ως εξής:  "Οι χριστιανοί μού έκοψαν τα γένια στη Ναύπακτο αλλά εγώ τούς έκοψα το χέρι στην Κύπρο. Τα γένια θα ξαναβγούν, το χέρι όμως δεν θα ξαναγίνει."




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, αγνώστου καλλιτέχνη, Ναυτικό Μουσείο του Γκρίνουιτς.

 





ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΙΜΑΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ






Οι Χιμαριώτες σε συνεργασία με Βενετούς και άλλους Έλληνες, υπό τις διαταγές του Θωμά Μουζάκη, Μανόλη Μόρμορη, Χριστόφορου Κοντοκάλη, Πέτρου Λάντζα καί Γεωργίου Ρένεση κατέλαβαν το Σοποτό (Μπόρσι) και ορεινά χωριά στην περιοχή του Αργυρόκαστρου, του Γαρδικιού, της Άρτας και της Παραμυθιάς. Με τη συνδρομή του Βενετού Σεβαστιανού Venier και επτανήσιων μαχητών προσπάθησαν να καταλάβουν τη Λευκάδα, αλλά χωρίς επιτυχία.

Στα 1581 οι κάτοικοι της Χιμάρας έστειλαν επιστολή στον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ με την οποία του ζητούσαν όπλα, να επιστρέψουν οι 3.000 Έλληνες που ζούσαν στο βασίλειο της Νεαπόλεως και να οργανώσουν επανάσταση. Διαβεβαίωσαν δε τον Πάπα ότι θα δηλώσουν υποταγή στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία αν τους αφήσει να λειτουργούν κατά το ανατολικό τυπικό.

            Έγραφαν μεταξύ των άλλων αυτοί οι άνθρωποι: «Αγιώτατε πάτερ, εάν αυτό ποιήσης και λυτρώσης ημάς και τα παιδιά μας όλης της Γρέτζθας, όπου καθημερινώς τα πνίγουν οι ασεβείς και τα κάνουν τουρκόπουλα». Η έκκληση αυτή στον Πάπα δεν έφερε αποτέλεσμα διότι δεν συμφώνησαν οι Ισπανοί και έτσι οι Χιμαριώτες έκαναν μόνοι την επανάσταση, η  οποία κράτησε μέχρι το 1590 οπότε και υπετάγησαν.

Επιστολή στον Πάπα έστειλαν και οι Μανιάτες το 1582 (αφπβ΄) που διασώζεται στο αρχείο του Βατικανού, παραθέτω μέρος της,  με την ορθογραφία των συντακτών:

"τιμιοτατον και αξηώτατον κν' κόν πάπαν της ρομάς, αρχηερεα τον χριστιανο πολα σε προσκυνούμε εμης η μανιατες ολη μικρη καί μεγαλη ασιμαζοχτηκαν ολος ο λαος και παρακαλούμε την βασιλεια σου να γραξης του ρηγος δια τι τορα ηπορουμε να επαρομε τον μωρεα, να καταδικάσομε τον μεγάλο αγαρηνο....
εγο παπάς χρησοσπαθης μαρτιρο τό άνοθε γεγραμενο
εγο θοδωρης κοτοσταβλος στεργομε τό άνοθε γεγραμενο
εγο δημιτρης κλιροδετις τό άνοθε γεγραμενο..."

 

Από αυτή την επιστολή φαίνεται σε όποιον έχει τα κότσια να την διαβάσει, το πείσμα για ελευθερία και φυσικά η αγραμματοσύνη που κυριαρχούσε στην Μάνη, αυτός ασφαλώς που την έγραψε θα ήταν ο πιο μορφωμένος της Μάνης!

 

 
 



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η σημαία των Μπούα.







 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΜΠΟΥΑ (ΓΡΙΒΑΣ)

 

            Στα 1585 ο αρματολός Θεόδωρος Μπούας ή Γρίβας υποκινούμενος από τους Ενετούς σήκωσε επανάστασης στην Ακαρνανία και την Ηπειρο.

            Έσφαξε τους Τούρκους του Ξηρόμερου και της Βόνιτσας και παρέσυρε και τους αρματολούς Πούλιο Δράκο και Μαλάμο οι οποίοι κατέλαβαν την Άρτα και βάδισαν για τα Ιωάννινα σφάζοντας Τούρκους .

            Οι Τούρκοι συγκέντρωσαν δυνάμεις σε Θεσσαλία και Μακεδονία και ο πασάς της Ναυπάκτου βάδισε κατά της Ακαρνανίας. Ο Γρίβας έδωσε την μάχη του Αχελώου, με ανεπαρκείς δυνάμεις υποχώρησε βαριά τραυματισμένος και κατέλαβε τις κλεισούρες περιμένοντας βοήθεια από τον αδελφό του Γκίνο, βοήθεια που δεν έφτασε ποτέ. Στην συνέχεια  πήγε στην Ιθάκη, όπου και πέθανε περίλυπος για το άδοξο τέλος της επανάστασής του, αλλά και μαθαίνοντας την ήττα και τον θάνατο του αδελφού του Μπούα Γκίνο στην περιοχή Περατιάς της  Ήπειρου.

            Στην θέση του Θεόδωρου Μπούα ορίστηκε αρματολός ο Τσιμπούκης ο Συντεκνιώτης από το Βάλτο.

 

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ


            Στις σελίδες 212 μέχρι 214  του «Χρονικού του Γαλαξειδίου» περιγράφονται τα όσα συνέβησαν στην Παρνασίδα και την Λωρίδα, η δραστηριότητα αυτή οφειλόταν στην αναθάρρηση    των Ελλήνων μετά την νίκη στην Ναύπακτο. Ας δούμε μερικά στοιχεία από αυτή την διήγηση :

«Έστοντες οι Φράγκοι να νικήσουνε την Τουρκική αρμάτα  παραγγείλασι σε όλους τους Χριστιανούς πώς να σηκώσουνε άρματα κατά τους Τούρκους και αυτοί θα τους συντρέξουνε…… Ήρθασι πολλοί Μωραίτες στο γαλαξείδι και μέσα στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος εκάμασι με τους Γαλαξειδιώταις ταις συμφωνίαιας με όρκο για να σηκωθούνε την ίδια ημέρ, και οι Λοιδορικιώταις το επαραδέχθηκασι και οι Σαλονίταις…………. Λέγοντας ή να πεθάνωμε ή να ξεσκλαβωθούμε και όποιος μετανοιώσει ή προδόσει αυτά που είπαμε να μην ιδή Θεού πρόσωπο και εβάλσι λολοι τα χέρια απάνου σταις εικόναις και επήκασι όρκον. Συμφωνημένος ο καιρός ένας Βοστιτζιάνος επρόδωκε το μυστικό στους Τούρκους και τους εβάλνε στην Χάψι εκεί με αδιήγη μαρτύρια τους εσκότώσασι με σπαθιά και πιστόλαις ……… Και όσοι Μωραίταις εγλύσασι επήγασι στην Μάνη και εκεί εσήκωσασι σεφέρι, σφάζοντας τους Τούρκους. Τρεις Μωραίταις ερχάμενοι κρυφά στο Γαλαξείδι  ……….ελέγασι να σηκώσουσι σεφέρι,……….. και αποφασίσασι να σηκώσουνε σεφέρι και να σκοτώσουσι τους Τούρκους , θαρρώντας και στην βοήθεια των Φράγκων. Και εμαζώχθηκασι τρεις χιλιάδες και επήγασι καταπάνω στο Σάλονα, στέλνοντας μαντατοφόρους να σηκωθούνε και οι άλλοι από το Βενετικό……από το Βενετικό κανένας δεν σήκωνει άρματα και οι Φράγκοι πουθενά δεν φαίνονται και πως τους εγελάσασι και βοήθεια δεν στέλνουνε……..το ασκέρι των Ρωμαίων εδιαλύθηκε άτακτα. Περνώντας δύο ημέραις ήρθασι στο Γαλαξίδι γράμματα από τον μπέη, το πως τους συμπαθάει, και να έρθουσι στο Σάλονα οι κεφαλάδες για να ειπούσι στο μπέη το πώς εγίνηκε αυτό το πράγμα και να μην έχουνε κανένα φόβο και τους έβαλε όρκο το σπαθί και το κεφάλι του…….. αποφασίσασι να πηγαίνουσι στο Σάλονα…Εξεκινήσασι γουν εικοσιτρείς οι πρώτοι νοικοκυραίοι Γαλαξειδιώταις μαζή με τους Βιτρινιτζιώταις και Λοιδορικιώταις και επήγασι στο Σάλονα και ο μπέης τους εδέχτηκε με τιμαίς και χαρά ψεύτικη…… τους εσυχώρησε και εσυβούλεψε να ήνε πάντα φρόνιμοι και να τηράγουν την δουλιά τους και το πουρνό συντάχα να μισέψουσι …… Το βράδυ εδιάταξε και τους επιάσασι ένα ένα και τους εδέσασι με σίδερα και τους εβάλλασι σε ένα σκοτεινό μπουτρούμι και εκεί με τα σπαθιά τους εσφάξασι όλους, ογδοήντα χωρίς να λείπη κανένας και ένας μοναχά από το χωριό Βουνοχώρα που τον ελέγασι Δημήτρη Λυκοθανάση, εστόντας ανδρειωμένος άνθρωπος, έσπασε τα σίδερα, και  αρπάζωντας το σπαθί ενός τζελάτη έσφαξε δύο Τούρκους και τον πορτιέρη και τρέχοντας σαν ελάφι έγλυσε από το μακελειό …. Εσκοτώθηκασι γουν με χίλια βασανιστήρια οι άλλοι ογδοήντα …εικοσιδύο Γαλαξειδιώταις, τρεις Βουνοχωρίταις, τρεις Κισσελίταις, δύο Βιδαβίταις, είκοσι Λοιδωρικιώταις και δέκα τέσσαρες Σαλονίταις, όλοι για την πατρίδα και την θρησκεία, συμπαθημένοι από όλαις ταις αμαρτίαις.»

            Τι συμπέρασμα βγάζεις ήταν επανάσταση τούτο; Και να μην ήταν δείχνει ότι με το τσακ έτοιμοι οι Έλληνες για να πάρουν τα όπλα ήταν και οι Φράγκοι και οι Ενετοί την ζωή των Ρωμιών μήτε για την σκόνη των παπουτσιών τους δεν την είχαν. Δεν μπορεί να φανταστεί ανθρώπινος νους πόσοι ξεσηκωμοί αυθόρμητοι, αθώοι στην οργάνωση και την εκτέλεση υπήρχαν σε όλη αυτή την περίοδο.












ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ένα από τα σπουδαιότερα εκθέματα του Ναυτικού και Ιστορικού Μουσείου Γαλαξειδίου  είναι το χειρόγραφο «Χρονικό του Γαλαξειδίου» του ιερομόναχου Ευθύμιου. Αποτελεί μεταβυζαντινό κείμενο που καλύπτει την περίοδο από τα τέλη του 10ου έως τις αρχές του 18ου αι. και παρέχει σημαντικές πληροφορίες για το Γαλαξείδι και τους Γαλαξειδιώτες.




ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΧΡΙΔΟΣ

 

            Στα τέλη του 16ου αιώνα ξέσπασε επανάσταση στη Βόρειο Ήπειρο από τον Επίσκοπο  Αχρίδος  Αθανάσιος , ο οποίος ήταν Μανιάτης στην καταγωγή του και είχε συνεργαστεί με τον Ενετό  Άγγελο Μπαζαντόνα  και από αυτόν τώρα ζήτησε βοήθεια. Ο Μπαζαντόνα αρνήθηκε να βοηθήσει την επανάσταση και ο Επίσκοπος  Αχρίδος  Αθανάσιο απευθύνθηκε στους Ισπανούς και χωρίς να περιμένει  περισσότερο  το καλοκαίρι του 1596 ξεσήκωσε τους Χιμαριώτες που συγκέντρωσαν 1500 άνδρες, στον επαναστατικό αυτό στρατό υπήρχαν και λίγοι Ισπανοί. Στην επίθεσή τους στο φρούριο Τσέρνα απέτυχαν, στην συνέχεια ο Επίσκοπος  Αχρίδος  Αθανάσιο έκανε περιοδεία στην Ευρώπη για να βρει βοήθεια και εκεί χάνεται.

 

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ


            Το 1600 περίπου ξεσπούν επαναστάσεις στην Κύπρο με την υποκίνηση του Δούκα της Σαβοίας Καρόλου Β.

Σε αυτές πρωτοστάτησε ο Κύπριος οπλαρχηγός Βίκτωρ Ζέμπετος και ο αρχιεπίσκοπος  Κύπρου Χριστόδουλος και ο Πάφου Λεόντιος. Οι δύο αυτοί ιεράρχες έγραψαν στον Κάρολο, η επιστολή τους είναι γραμμένη στα λατινικά και στο Τουρίνο  φυλάγεται μια άθλια μετάφραση της, δες μερικά αποσπάσματά της: « Τον Δεσπότην και υψηλότατον καθολικόν τον αυθέντην μας τον δούκα Κύπρου …..  Θεόσωστε και καθολικώτατε αυθέντη μας βασιλεύ, να έχης τόσον καιρόν και δίχου να μας εβγάλλης από τα χέρια τους απίστους...»

Τώρα δες  και την επιστολή στα λατινικά που έστειλαν οι Κύπριοι ιεράρχες:

«Τω Υψηλοτάτω δούκα δε Σαβοία ταπεινός Χριστόδουλος αρχιεπίσκοπος… Θεωρώντας ταις καρδίαις των ανθρώπων τόσον έξυπναις εις το νησίν της Κύπρου εις ευλάβειαν της σης υψηλότητος ως αφέντης παλαιός ετούτου του ριάμου, το οποίον πλήθος ευρίσκεται εις τόση τυραννία από τους Τούρκους…..»

Σου έβαλα αυτές τις δύο επιστολές την πρωτότυπη και την μεταφρασμένη για να δεις ότι:   Δεν φτάνει που μας χρησιμοποιούσαν για τα συμφέροντα τους με το αίμα των Ελλήνων αλλά σε κάθε τι που γινόταν οι Ρωμιοί γινόντουσαν και αντικείμενο διαβολών, ταπεινώσεων, διαστροφών που αυτά παρουσιαζόντουσαν προς τέρψιν των Δυτικών.  Τέλος πάντων οι ιεράρχες δεν έπαψαν να γράφουν με φιλοπατρία και αξιοπρέπεια εξορκίζοντας τον δούκα να αποφασίσει τέλος πάντων να βοηθήσει, εις μάτην όμως, ήθελαν βέβαια την Κύπρο αλλά αφού την ελευθέρωναν οι Έλληνες! Αυτός ο δούκας είχε το θράσος μάλιστα να προσθέσει στους τίτλους του και τον αυτοπροσδιορισμό «βασιλιάς της Κύπρου, Ιερουσαλήμ και Αντιοχείας» και το πράγμα κατάντησε γελοίο  διότι υπήρξε κίνδυνος να εμπλακεί σε πόλεμο με τους Ενετούς που επίσης διεκδικούσαν αυτούς τους τίτλους! Εδώ είναι που λένε «μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα».

            Αργότερα βέβαια αυτή την επιθυμία του οίκου της Σαβοΐας προσπάθησε να την εκμεταλλευτεί ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Νικηφόρος και τον Δεκέμβριο του 1664 παρακινούσε τον Κάρολο Εμμανουήλ Β να επιχειρήσει εκστρατεία, αλλά και τότε τίποτα δεν έκανε ο οίκος της Σαβοΐας και πάντα ήλπιζε ότι θα ελευθερωθεί το νησί και θα τους προσφερθεί (υπάρχουν έγραφα αυτής της κωμικής κατάστασης που το αποδεικνύουν). Για να ολοκληρώσω την κωμικότητά τους σου λέω ότι μισθοδοτούσαν αρχιεπισκόπους και επισκόπους του ανύπαρκτου «βασιλείου της Κύπρου»!

 

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΤΥΡΝΟΒΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ



            Το 1595 ο Επίσκοπος Τυρνόβου (Βουλγαρίας) Διονύσιος που καταγόταν από τους Παλαιολόγους και τους Κομνηνούς και είχε σπουδάσει στην Ρώμη, είχε δε κάνει ηγούμενος σε μοναστήρι στην Γαλικία και πήγε σαν απεσταλμένος του Πάπα στην Πολωνία, άρχισε να προετοιμάζει σε συνεργασία με  τον ηγεμόνα της Τρανσυλβανίας Σιγισμούνδο και μετά με τον ηγεμόνα της Βλαχίας Μιχαήλ Γενναίο επανάσταση. Το 1598 ο Μιχαήλ νικά στην Βουλγαρία τους Τούρκους στην Νικόπολη και το Βιδίνι και μετά υποχωρεί  μαζί με τον Διονύσιο. Ο οποίος πέθανε στην Βιέννη στα 1620 προσπαθώντας μάταια να καθοδηγήσει πόλεμο των Δυτικών κατά των Οθωμανών.










 








ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Μητροπολίτης Διονύσιος Β΄ ο "Φιλόσοφος", που οι Τούρκοι και οι εχθροί του τον ονόμασαν "Σκυλόσοφο" ήταν Θεσπρωτός.






ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΤΡΙΚΚΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

 

            Ο  Διονύσιος οργάνωσε το 1600 επανάσταση στην Θεσσαλία και το 1611 επανάσταση στην Ήπειρο, καταγόταν από εύπορη οικογένεια της Ηπείρου (Παραμυθιά ) και  ήταν μοναχός στην μονή Αγ Δημητρίου της Θεσπρωτίας, είχε κάνει σπουδές φιλολογίας και ιατρικής στην Ιταλία εξ ου εκ των αντιπάλων του η ονομασία "Σκυλόσοφος" (ή Κακοδιονύσιος), από το 1591 τοποθετήθηκε μητροπολίτης Λαρίσσης και Τρίκκης.

            Από την πρώτη στιγμή ήρθε σε επαφή με Αρματολούς και οργάνωσε την εξέγερση του 1600, σε αυτή του την προσπάθεια ζήτησε την βοήθεια του Φιλίππου της Ισπανίας και του Πάπα. Οι  Τούρκοι σκότωσαν πολλούς ιερωμένους, όπως τον νεομάρτυρα Σεραφείμ αρχιεπίσκοπο Νεοχωρίου και Φαναρίου.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον καθαίρεσε και ο Διονύσιος έφυγε στην Ρώμη, από εκεί άρχισε διπλωματικές προσπάθειες προς τον Γερμανό αυτοκράτορα Ροδόλφο  και τον Φίλιππο της Ισπανίας, έκανε μάλιστα περιοδείες σε αυτές τις δύο χώρες, η προσπάθειες του αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα να  πάνε διάφοροι απεσταλμένοι των Ισπανών, στην Ήπειρο και την Θεσσαλία και να οργανώνουν εξεγέρσεις.

            Το 1609 ο Διονύσιος επέστρεψε στην Ήπειρο στην μονή του Αγ Δημητρίου της Θεσπρωτίας, ήταν πια γέρος 60 χρονών, πραγματοποίησε περιοδείες μιλώντας και θεραπεύοντας τους ραγιάδες και σύντομα στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1611 επαναστάτησαν τα χωριά, 1.000 χωρικοί έσφαξαν τους τούρκους και κινήθηκαν προς τα Ιωάννινα τα οποία και κατέλαβαν με επικεφαλής τον Διονύσιο. Ο Οσμάν πασάς κατάφερε να διώξει εύκολα τους ανοργάνωτους χωρικούς που φώναζαν «Κύριε Ελέησον» και «χαράτζι χαρατζόπουλον, αναζούλι αναζουλόπουλον» για να ειρωνευτούν τους βαρείς φόρους των Τούρκων.

Η επανάσταση κατεστάλη, ο Διονύσιος συνελήφθηκε και οι Τούρκοι τον έγδαραν στην  πλατεία των Ιωαννίνων, το δέρμα του το γέμισαν με άχυρα και το έστειλαν μαζί με 85 κεφάλια επαναστατών στην Κωνσταντινούπολη, που πετάχτηκαν στους σουλτανικούς στάβλους.

            Μετά το τέλος της επανάστασης οι Οθωμανοί πραγματοποίησαν καταστροφές και σφαγές. Ο Μάξιμος ο Πελοποννήσιος στο κείμενό του «Στηλιτευτικόν» αποκάλεσε τον μάρτυρα δεσπότη «σπορέα κακών» και «νέον διάβολον». Η  δημοτική ποίηση αποθανάτισε το περιστατικό με το γνωστό δημοτικό τραγούδι :

«Δεσπότη μου, τι σήκωσες τον κόσμο στο σεφέρι

και ρήμαξαν τα Γιάννενα, και ρήμαξεν  ο τόπος

Μείναν τα σπίτια αδειανά, γεμίσαν τα χανδάκια.

Κι ο Τούρκος δεν απόσωσε να κοβη και να καίη 

Εδώ αρπάζουν κόρακες και εκεί οι Γιαουντήδες .

Δεν έχει η μάννα πια παιδία και τα παιδία γονέους

Κι εσένα το τομάρι σου το στείλανε στον Πόλη  να τρων οι κότες πίτουρα . να νταβουλάν οι Γύφτοι.

Για να ξυπνάει η Τουρκιά , να κάνει ραμαζάνι».

 

ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

 

Τον Κρητικό πόλεμο, στον οποίο νικητής ήταν οι Τούρκοι, ιστορούν οι δυτικοί με πεζό λόγο και οι Έλληνες με έμμετρο ποιητικό λόγο, τρία ποιήματα έχουμε που ιστορούν το επεισόδιο αυτό που στοίχισε πλήθος νεκρών :

Α) Το ποίημα του κεφαλοννίτη Ακάκιου Διακρούση (γράφτηκε το 1667) .

Β)  Το ποίημα του κρητικού Αθανασίου Σκληρού.

Γ)  Το ποίημα του Κρητικού Τζάνες Μπουνολή.

 

            Το ποίημα του Τζάνες Μπουνολή είναι πολύτιμο μνημείο και τυπώθηκε και στην Βενετία , η εύρεσή του είναι πραγματικό απόκτημα κάθε βιβλιόφιλου.

            Ας δούμε μερικά αποσπάσματα από το ποίημα αυτά:

 

«Αν στέκουν με τσ’ Αγαρηνούς ή με τους Φράγκους λάχου,
εις όποια χέρια τύχουσι, τούτα οι Ρωμαίοι τα ’χου».

 

Ο Κρητικός πόλεμος, 261.21-22. Στιγμή, 1995. 242.

 

«Δίχως σταυρό μ’ εθάψανε και δίχως άγιο λάδι,
και κράζω και το Ρέθεμνος να σμίξομεν ομάδι».

 

Ο Κρητικός πόλεμος, 564.9-10. Στιγμή, 1995. 509.

 

 ΜΟΡΟΖΙΝΙ ΣΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

 

            Ο Ενετός αυτός στρατηγός περασε από τα Επτάνησα (10/6/1684) όπου ο ενθουσιασμός των Επτανησίων για την εκστρατεία του υπερέβαινε κάθε αναμενόμενη προσδοκία. Ο ενθουσιασμός αυτός,  εκφράστηκε δε  με  σημαντικές προσφορές σε χρήματα και η προσέλευση για την συμμετοχή των Επτανησίων στον ιερό πόλεμο υπέρ ελευθερίας των υποδούλων Ελλήνων, υπήρξε μεγάλη.

Ανδρειωμένα άτομα όπως ο καταδρομέας Ευστάθιος Ρωμανός  (Μανέτας) στελέχωσαν τον στρατό του Μοροζίνι, ο Μανέτας μάλιστα διορίστηκε αρχηγός του καταδρομικού στόλου. Ο Μοροζίνι προς αντιπερισπασμό έστειλε στην Ακαρνανία τους Κεφαλονίτες Βαπτιστή Μεταξά (ταγματάρχης) και  Άγγελο Δελλαδέτσιμα για να στρατολογήσουν ντόπιους.

            Με τον Μοροζίνι συνστρατεύθηκαν οι αρματολοί της Στερεάς Ελλάδος Αγγέλης Σουμίλας ή  Βλάχος (από τα Ιωάννινα), Μικρό Χορμόπουλος (από τα Άγραφα) και Πάνος Μειτάνης (από την Κατούνα) και οι τρεις περιφερόντουσαν στην Ακαρνανία πολεμώντας τους Τούρκους. Το στρατιωτικό σώμα των επτανησίων ανερχόταν σε 2.000 άνδρες με επικεφαλής τους Μεταξά, Αθ Άνινο, Ιω Κουτουβαλη, Νικ Κουτσο, Βαρβάτη, Μιδάνο, Σταματέλο Καπνίση, ο οποίος είχε εξοπλίσει μια γαλιότα με 80 άνδρες  και τον Δελλαδέτσιμα. Οι Έλληνες υπό τον Μοροζίνι πολέμησαν στην Λευκάδα που υπερασπιζόντουσαν 900 Τούρκοι που ενισχύθηκαν με μεγάλο αριθμό από τις γύρω περιοχές, διακρίθηκε ο Μανέτας  και στην επιχείρηση συμμετείχε ο αρχιεπίσκοπος Τιμόθεος Τυπάλδος με 150 ιερείς και μοναχούς, πληροφορίες για την κατάσταση των πολιορκουμένων Τούρκων έδωσε Έλληνας, ο οποίος ήταν στις τάξεις των Τούρκων, τελικά οι Ενετοί κατάλαβαν το φρούριο και ελευθέρωσαν 130 Χριστιανούς αιχμαλώτους.

            Μετά από αυτή την επιτυχία του Μοροζίνι οι Ακαρνάνες επαναστάτησαν υπό τους Αρματολούς Μειτάνη, Σουμίλα και Χορμόπουλο προς ενίσχυσή τους ο Μοροζίνι έστειλε τον στρατηγό του Στρασόλντι με 500 άνδρες και τον Δελλαδέτσιμα που έκανε στρατολόγηση για λογαριασμό του. Ο Στρασόλντι νίκησε τον Σεφέρ αγά και κατέλαβε το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό, αλλά έφυγε λόγω επιδημίας του στρατού του.

            Οι επιτυχίες του Μοροζίνι και των Ελλήνων ήταν μεγάλες κατελήφθηκε η Πρέβεζα, ο Κραβασαρά, το Λουτράκι, εν τω μεταξύ ο Καπουδάν πασάς βγήκε στο Αιγαίο αλλά ο Μολίνο τον υποχρέωσε να γυρίσει στον Ελλήσποντο.

            Ο Ηλίας Μηνιάτης, ξακουστός ιεροκήρυκας του γένους,  σπουδαστής  τότε στην Βενετία , μιλούσε και ξεσήκωνε Ευρωπαίους και Έλληνες, ο αρχιερέας της Κορίνθου Ζαχαρίας υπέστη μαρτυρικό θάνατο με την κατηγορία ότι προσκαλούσε τους Ενετούς.

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΑΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΧΙΜΑΡΑ

 

            Οι Μανιάτες για μια ακόμα φορά ξεσηκώθηκαν, μετά από παρότρυνση του επισκόπου τους, εικοσαμελής αντιπροσωπεία τους ήρθε στη Ζάκυνθο και Λευκάδα για συνεννοήσεις με τους Ενετούς. Ο Μοροζίνι τους έδωσε υποσχέσεις για βοήθεια και μάλιστα 23/10 με 4/11 στην Μάνη υπέγραψαν συμφωνία οι Μανιάτες και από την πλευρά του Μοροζίνι, ο Δοξαράς και ο Μακρής.  Ευθύς αμέσως έστειλε ο Μοροζίνι 25 βαρέλια μπαρούτι στην Μάνη και μολύβι.

            Ταυτόχρονα ο Μοροζίνι ξεσήκωσε τους Χιμαριώτες, οι οποίοι επιτέθηκαν στον πασά του Δελβινίου που είχε συγκεντρώσει 1500 πεζούς και 500 ιππείς και τον κατενίκησαν στην πόλη Νιβίτσα, έστειλαν μάλιστα πεσκέσι τα κεφάλια των Τούρκων στην Κέρκυρα στους Ενετούς. Έτσι λοιπόν οι Χιμαριώτες παρέμεναν ανεξάρτητοι

 

            Το Φεβρουάριο του 1685 ο Μοροζίνι συγκέντωσε τον στρατό του στην Κέρκυρα, πλήθος Ελλήνων ήταν στον στρατό του κυρίως Επτανήσιοι.

            Ο συνταγματάρχης Δελλαδέτσιμα με 400 Επτανήσιους καταδίωξε τους Τούρκους στο Ξηρόμερο.

            Ο Ισμαήλ πασάς επιτέθηκε στην Μάνη με 10.000 άνδρες και έκαψε μερικά χωριά, οι Μανιάτες όμως σε αποφασιστική μάχη σκότωσαν 1800  και ζήτησαν βοήθεια από τον Μοροζίνι ο οποίος τους έστειλε 4 πλοία με τους Μακρή και Δοξαρά, και υποσχέσεις, ότι θα συντρέξει τις επαναστατικές προσπάθειες τους. Πράγματι μετά από λίγο εμφανίστηκε ο στόλος του στην Μεσσηνία.

 






Ο ΜΟΡΟΖΙΝΙ ΣΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

 

            Την Κορώνη που αποφάσισε να εκπορθήσει ο Μοροζίνι,  συμμετείχαν και οι Έλληνες, διοικητής των Σκλαβούνων ήταν ο Πέτρος Κεκλίνας και πολλοί Πελοποννήσιοι (1500 περίπου μαχητές). Διακρίθηκαν ο Ζακυνθινός Παύλος Μακρής που ήταν επικεφαλής 230 Μανιατών και λίγων Επτανησίων.

 

           
Μετά την κατάληψη της Κορώνης οι Μανιάτες πολιόρκησαν το κάστρο της Ζαρτάνας, ο Χασάν αγάς υπέγραψε παράδοση του φρουρίου, ο αγάς μάλιστα ζήτησε άσυλο από τον Μοροζίνι και πήγε οικογενειακώς στην Βενετία. Οι Μανιάτες κατάφεραν να επιφέρουν πλήγμα στον στρατό των Τούρκων και να καταλάβουν την Καλαμάτα, μετά στράφηκαν στο Οίτυλο, στο Πασαβά επιτέθηκαν υπό την αρχηγία του Πέτρου Ιατράκου. Σε όλες τις περιπτώσεις οι Τούρκοι ζητούσαν να παραδοθούν στον Μοροζίνι παρά  στους Μανιάτες

 

Δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε την τεράστια συμβολή των Αρματολών Σουμίλα, Μειντάνη, Λιβίνη και Χορμόπουλου που πολεμούσαν στην Στερεά Ελλάδα και νίκησαν τους Τούρκους στο χωριό Γόλιανη. Ο Λιβίνης μάλιστα σκοτώθηκε στην Αράχωβα και για τον θάνατό του έχει διασωθεί και δημοτικό τραγούδι.

 

Τρία μεγάλα σύγνεφα στο Καρπενήσι πάνε,

Τώνα φερν αστραπόβροντα, τα άλλο χαλαζοβρόχια,

Το τρίτο το μαυρίτερο μαντάτα του Λιβίνη……

 

 

            Το Μάρτιο του 1686 ο σερασκέρης της Πελοποννήσου με 10.000 στρατό και 2.500 ιππείς χτύπησε τους λιγοστούς Μανιάτες στο Κεφαλά, ο Μοροζίνι την εποχή αυτή είναι στην Κέρκυρα, στο Οίτυλο όμως συγκεντρώθηκαν 4.500  υπό την αρχηγία Στορφ Αλσενάγου και 2.000 Μανιάτες και έτρεψαν σε φυγή τον Σερασκέρη. Κατελήφθηκαν το Ναβαρίνο και η Μεθώνη στις μάχες αυτές διακρίθηκε ο Μακρής με τους Ζακυνθινούς του, η Κυπαρισία, το Ναύπλιο, το Άργος και άλλες πόλεις, οι Έλληνες ορκιζόντουσαν πίστη στην Δημοκρατία για να αποτινάξουν τον Οθωμανικό ζυγό, ο Σουλτάνος ζήταγε να εκκενωθεί από τους Τούρκους η Πελοπόννησος.  

            Την εποχή αυτή πανούκλα μαστίζει ολόκληρη την Ελλάδα. Οι Ενετοί καταλαμβάνουν την Πάτρα, το Χλουμούτσι, το Ρίο, το Αντίρριο, την Ναύπακτο και την Κόρινθο. Η γερουσία απονέμει  στον Μοροζίνι το επώνυμο «Πελοποννησιακός».

Παντού οι Έλληνες ξεσηκώνονται  ονόματα όπως Σπαθόγιαννος, Βαλαωρίτης, Κουρμάς, Σπανός, Φιλοθεος Σαλώνων, Ιερόθεος Θηβών, Μακάριος Λαρίσης, Αμβρόσιος Ευβοίας λάμπουν και τιμημένα εκπροσωπούν το γένος των Ελλήνων στην πολεμική προσπάθεια  Οι Μανιάτες καταλαμβάνουν την Καρύταινα. Ο Μυστράς και τα Βαρδούνια παραδίδονται , η Μονεμβασία πολιορκείται, η Αθήνα αλώνετε. Ο Μοροζίνι με το πυροβολικό του καταστρέφει μέρος του Παρθενώνα.  Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι: Όποια ζημιά γίνηκε στον Παρθενώνα γίνηκε από τους Δυτικούς και όχι από τους Τούρκους, Μοροζίνι και Ελγίν υπήρξαν οι καταστροφείς αυτού του μνημείου.

            Η Ενετική γερουσία οργανώνει το βασίλειο του Μορέως ( regno della Morea). Ο Μοροζίνι εν τω μεταξύ έγινε Δόγης της Βενετίας.

            Θα πρέπει να πούμε ότι ο Μοροζίνι πραγματοποίησε καταστροφές και ιεροσυλίες στην Ακρόπολη και καταστρέφεται η Άπτερος Νίκη.

            Στην Εύβοια οι επαναστατημένοι Έλληνες με οπλαρχηγό τον Νικόλαο Καραστινό πολιορκούν την Κάρυστο (Castel Rosso), ενώ ο καταδρομέας Μανέτας με νησιώτες στην Βοιωτία ρημάζει τους Τούρκους.

            Ο Σουλτάνος περίτρομος από τους θριάμβους των Ενετών και Ελλήνων στέλνει πρεσβευτές τον Σουλφικάρ αγά και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και συζήτησαν για ειρήνη, προβλήθηκαν όμως υπερβολικές αξιώσεις από τα Ευρωπαϊκά κράτη και ο Σουλτάνος αναγκάστηκε να συνεχίσει τον πόλεμο.

            Από αυτή την υπόθεση τι έμαθαν οι Τούρκοι: Ότι οι νίκες των Ενετών οφειλόντουσαν στην συμμετοχή των Ελλήνων στις προσπάθειες των Ενετών…. Και γιαυτό ο σουλτάνος ζήτησε ήρεμη συμπεριφορά και παραχωρήσεις για να προσεγγίσουν τους Έλληνες, με στόχο να τους ξεσηκώσουν κατά των Ενετών. Απελευθέρωσαν τον πειρατή  Λιβεράκη Γερακάρη, που κρατούσαν επί επτά χρόνια στις φυλακές του Ναυστάθμου (Μπάνιο) και τον αναγόρευσαν ηγεμόνα της Μάνης. Ο Γερακάρης μετά από ένα επεισοδιακό γάμο που κράτησε είκοσι μέρες κατέβηκε στην Πελοπόννησο δια ξηράς με 5.000 Τούρκους. Τα γεγονότα πια δεν πάνε καλά για τους Ενετούς ο Δόγης Μοροζίνης γέρος πια λίγα πράγματα μπορεί να κάνει, ο Γερακάρης εισβάλει στην Πελοπόννησο, και τώρα πια αλωνίζει στα Μέγαρα, Κόρινθο, Άργος, Τρίπολη.

            Ο Δόγης Φραγκίσκος Μοροζίνι αναλαμβάνει και πάλι την αρχιστρατηγία, τώρα πια όμως πολλοί Έλληνες πολεμούν υπό την σημαία των Τούρκων κατά των Ενετών. Κατακτητές οι μεν κατακτητές οι δε………. Στις 6/1/1694 στο Ναύπλιο πέθανε ο δόγης Μοροζίνι από χρόνια λιθίαση….. Ο πόλεμος αυτός συνεχίστηκε με κυρίαρχη μορφή τον Γερακάρη, τον οποίο προσπαθούν να προσεταιριστούν και οι Ενετοί και πράγματι ο Γερακάρης περνά με το μέρος των Ενετών και εκστρατεύει στα Σάλωνα, λεηλατεί την Άρτα και ο δεκαπενταετής αυτός πόλεμος  κλείνει με την ειρήνη στο Καρλοβιτς (23/10/1698), με την μεσολάβηση της Αγγλίας και της Ολλανδίας, σε 36 συνεδριάσεις αποφάσισαν ειρήνη, η Αυστρία πήρε την Τρασυλβανία, οι Πολωνοί το Καμινιέκ, οι Ενετοί την Πελοπόννησο, Αίγινα και Λευκάδα. Και οι Έλληνες τι πήραν για την συμμετοχή τους; Αίμα μόνο και στάχτες.

            Το 1716 ο Νταμάντ Αλής σε 101 μέρες κατάλαβε πάλι την Πελοπόννησο. Πια για τους Έλληνες η ματιά τους στρέφεται προς το «ξανθό γένος» για την λευτεριά τους, θυμάσαι τι έγραψε ο  Γερμανός ιστορικός Znkeisen στην  έκθεση με ημερομηνία 1576 « Από την Μόσχα φοβάται ο Μέγας Αυθέντης……» από εδώ και μπρος λοιπόν στην Ελλάδα οι Ρώσοι για δικά τους συμφέροντα θα εκμεταλεύονται τους πόθους για λευτεριά των Ρωμιών.

  

 


 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Συνεδρίαση αντιπροσώπων της Συνθήκης του Κάρλοβιτς.





Βιβλιογραφία



Ιστορία του Ελληνικού Εθνους - Εκδοτική Αθηνών
Στρατιωτική Ιστορία - Εκδόσεις Περισκόπιο
Η Μάνη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία - Απ. Δασκαλάκης, 1923

Ιστορία των Ελλήνων  εκδόσεις ΔΟΜΗ

Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα του Κων/νου Σαθά εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ – ΑΑ ΛΙΒΑΝΗ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Στο βιβλίο της της Ιζαμπέλλας Παλάσκα αναφέρεται μια άγνωστη και εκπληκτική εξιστόρηση προσπάθειας του Θ Πάγκαλου να δει τον Μουσολίνι, ο ο...