Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2012

ΣΒΑΡΝΟΥΤ


ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΠΟΠΩΦ



            Το Δεκεμβριανό κίνημα έχει ξεσπάσει (δεν είναι του παρόντος να δούμε τα γεγονότα του ) ένα μόνο πράγμα θα δούμε εδώ την στάση του Σοβιετικού  συνταγματάρχης Γκριγκόρι Ποπόφ που βρισκόταν στην Αθήνα την εποχή αυτή.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Προκύρηξη (1944) του ΕΑΜ Αθήνας για την τρομοκρατία του παρακράτους του Παπανδρέου. Στο κέντρο εικονίζονται συλληφθέντες ένας χίτης, ένας χωροφύλακας, ένας δοσίλογος με μάσκα και ένας γερμανοτσολιάς.

Ο επικεφαλής της «διακοσμητικής» σοβιετικής αντιπροσωπείας, παραπονιέται γιατί εξαφανίστηκαν οι φωτογραφίες του Στάλιν ενώ στην Αθήνα γίνεται ο μαύρος χαμός από τις συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τους Άγγλους του Σκόμπυ.

Ο Παναγιώτης Kανελλόπουλος στο ημερολόγιό του με ημερομηνία 7 Δεκεμβρίου 1944 περιγράφει πως ίδρωσε μέχρι να τον ηρεμήσει: «Γύριζα στο ξενοδοχείο, όπου μπροστά στην είσοδο απαντάω τον Γρηγόρη Ποπώφ. Παραπονέθηκε έντονα για την εξαφάνιση των σοβιετικών σημαιών και των φωτογραφιών του Στάλιν. ΄΄ Λυπάμαι βαθύτατα για όλα αυτά ΄΄, του είπα, ΄΄ και σας παρακαλώ να πιστέψετε ότι άπειρος είναι ο θαυμασμός όλων μας προς την Σοβιετική Eνωση και τον μεγάλο ηγέτη της''»!


Mεταξύ 8 και 12 Δεκεμβρίου 1944  οι επιχειρήσεις του EΛAΣ κλιμακώνονται και τα βρετανικά στρατεύματα απωθούνται. Στο ξενοδοχείο «Mεγάλη Bρετανία» στεγάζεται η ελληνική κυβέρνηση, το επιτελείο του Σκόμπυ, ξένοι διπλωμάτες, δημοσιογράφοι, αρκετά ωραία κορίτσια, αλλά και οι 6 αξιωματικοί της σοβιετικής στρατιωτικής αποστολής!





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Οι σημαντικότερες μάχες των Δεκεμβριανών (ελευθεροτυπία). 

Η σοβιετική στρατιωτική αποστολή σε όλο αυτό το διάστημα τι έκανε για να βοηθήσει ή για να ενημερώσει την ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, τίποτα απολύτως, έμεινε σιωπηλός θεατής της σφαγής των αριστερών στην Αθήνα, να έγινε αυτό τυχαία, χωρίς εντολή από την Μόσχα, το πιθανότερο είναι ότι κατά κάποιο τρόπο ο Στάλιν ενθάρρυνε αυτή την επανάσταση τον Δεκέμβρη του 1944. Υπάρχουν πλήθος έγγραφα που δείχνει την ΕΑΜική ηγεσία να ενημερώνει λεπτομερειακά  τον Δημητρώφ για την πορεία των επιχειρήσεων στην Αθήνα.


Πχ
Ραδιοτηλεγράφημα του kostov προς Dimitrov για τα Δεκεμβριανά:

«Από την Αθήνα μας ανακοινώνουν με ημερομηνία 12 τρέχοντος, ότι ο ΕΛΑΣ συνεχίζει την προέλασή του εναντίον των περικυκλωμένων Ελλήνων φασιστών και Άγγλων. Ο κλοιός γύρω τους σφίγγει. Σφοδρή εξόρμηση αγγλικών μηχανοκινήτων προς βοήθειά τους απεκρούσθει με μεγάλες απώλειες για αυτούς. Χτες ο ΕΛΑΣ αιχμαλώτισε 70 άγγλους στρατιώτες και αξιωματικούς και κατέλαβε τρία τανκς και μια μοτοσυκλέτα»
Πηγή CDA-CPA F1 Op7 Arh Ed 160

H ενθάρρυνση του Στάλιν για  την μάχη της Αθήνας φαίνεται από το πιο κάτω τηλεγράφημα:
5/12/1944: «Ρούσσος αναχώρησε πριν από μερικές ημέρες. Ο Παππούς συμβουλεύει ο αγώνας να συνεχιστεί. Εμείς κάνουμε κάθε τι δυνατό». 



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :   Georgi Dimitrov



16/12/1944 : Ο Σιάντος απάντησε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚ Βουλγαρίας, με τηλεγράφημα : "Τηλεγράφημά σας με συμβουλές παππού ελήφθη. Ευχαριστούμε. Συνεχίσωμεν παλλαϊκό πόλεμο δια ελευθερίαν λαού και ανεξαρτησίαν χώρας μας".

Και ενώ συνέβαιναν αυτά ο παππούς (Στάλιν), αδρανούσε που να οφείλεται αυτό μήπως έχει σχέση με το πιο κάτω μήνυμα του Τσώρτιλ;

Ο Τσώρτσιλ σ  ένα μήνυμά του προς τον Iντεν με ημερομηνία 7.11.44 λέει: «Kατά τη γνώμη μου αφού έχουμε πληρώσει στη Pωσία το τίμημα να επιτύχουμε ελευθερία δράσης στην Ελλάδα, δεν πρέπει να διστάσουμε να χρησιμοποιήσουμε δυνάμεις για να υποστηρίξουμε τη βασιλική ελληνική κυβέρνηση υπό τον Παπανδρέου». Άρα λοιπόν οι Έλληνες σύντροφοι του ΚΚΕ ήταν προδομένοι από την ΕΣΣΔ και το χειρότερο δεν μπήκαν καν στον κόπο να τους πληροφορήσουν γι αυτό.


Και πότε έμαθε το ΚΚΕ τις προθέσεις της ΕΣΣΔ;

Στις 19/12/1944: ο Κοστώφ στέλνει ε π ε ί γ ο ν ραδιοτηλεγράφημα προς το ΚΚΕ, διευκρινίζοντας μέχρι που μπορούν να κάνουν κάθε τι δυνατό οι καθοδηγητές του: « Δίνοντας την συμβουλή του, ο παππούς τονίζει ότι στην παρούσα στιγμή είναι αδύνατη η εξωτερική βοήθεια. Να το έχετε υπόψη στην λήψη των αποφάσεών σας. Με τις καλύτερες ευχές».


Στις 10/1/1945 είχε  ο Στάλιν ένα διάλογο με τον Δημητρώφ, (αν και ο κυνικός ηγέτης της Ε.Σ.Σ.Δ. ψεύδεται απεκδυόμενος των ευθυνών του, για την εμφύλια σύρραξη του Δεκέμβρη στην Ελλάδα, αφού όλη η αποκαλυφθείσα αλληλογραφία της εποχής δείχνει ότι ο Στάλιν ήταν πίσω από όλες τις αποφάσεις για την έναρξη και την διεξαγωγή της) :

«Εγώ συμβούλευσα την Ελλάδα να μην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα. Οι άνθρωποι του ΕΛΑΣ δεν έπρεπε να βγουν από την κυβ(έρνηση) του Παπανδρέου. Καταπιάστηκαν με δουλειά για την οποία δεν τους επαρκούν οι δυνάμεις. Φαίνεται υπολόγιζαν ότι ο Κόκκινος Στρατός θα κατέβει ως το Αιγαίο. Εμείς αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε. Εμείς δεν μπορούμε να στείλουμε και στην Ελλάδα δικά μας στρατεύματα. Οι Έλληνες έκαναν βλακεία».



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : 25/12/1944 ο Τσώρτσιλ επισκέπτεται την Αθήνα τα μέτρα είναι ιδιαίτερα αυστηρά, τις ημέρες αυτές διεξάγονται μάχες μεταξύ Άγγλων και ΕΛΑΣ.


ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΜΑΙΑΣ



            Το ερώτημα είναι «είναι δυνατόν το ΚΚΕ να ξεκίνησε τον τρίτο γύρο χωρίς συνεννόηση με την ΕΣΣΔ». Η απάντηση είναι «σαφώς όχι».


Ο Ζαχαριάδης δεν ήθελε να επαναληφθεί το λάθος του Δεκεμβρίου του 1944, γιατί πίστευε ότι χωρίς εξωτερική βοήθεια κάθε ένοπλη αναμέτρηση θα κατέληγε σε αποτυχία Έτσι, την άνοιξη του 1946, ο Ζαχαριάδης, επιστρέφοντας από το συνέδριο του τσεχικού κόμματος στην Πράγα, συναντήθηκε με τον Τίτο στο Βελιγράδι και με τον Στάλιν στην Κριμαία, ακριβώς για να ζητήσει υλική και ηθική υποστήριξη. Οι απαντήσεις που έλαβε ήταν θετικές και ο ένοπλος αγώνας μπορούσε να ξεκινήσει.

Σχετικά με την έναρξη του ένοπλου αγώνα το 1946, αποκαλυπτικό είναι έγγραφο του Ζαχαριάδη προς την Κ.Ε. του ΚΚΣΕ στις 2 Φεβρουαρίου 1962, όπου αναφέρεται ότι η 2η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ τον Φεβρουάριο του 1946 αποφάσισε τον 2ο ένοπλο αγώνα, ο οποίος εγκρίθηκε από τον Ντιμιτρόφ στη Σόφια στις αρχές του 1946 και από το Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ στη Μόσχα στα μέσα του 1947.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Νίκος Ζαχαριάδης.



ΣΤΑΛΙΝ ΚΑΙ ΔΣΕ





Η στάση της ΕΣΣΔ απέναντι στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, της περιόδου  1946 - 1949, και συγκεκριμένα την στάση του  Στάλιν απεικονίζεται στη συζήτηση που έγινε στη  Μόσχα, το Φεβρουάριο  του '48, με αντιπροσωπείες των Γιουγκοσλάβικου και Βουλγάρικου Κομμουνιστικών Κομμάτων.

Οι πληροφορίες που έχουμε για το θέμα προέρχονται κυρίως από γιουγκοσλαβικές πηγές. Έχουν γράψει σχετικά:


1. Ο βιογράφος του Τίτο, Βλάντιμιρ Ντέντιερ, στα βιβλία του "Ο Τίτο μιλάει" (1953) και "Νέα στοιχεία για τη βιογραφία του Γ. Μ. Τίτο" (1984).

2. Ο Μ. Τζίλας στα βιβλία του "Συνομιλίες με τον Στάλιν" (1962) και "Εξουσία" (1983) .

2.  Εντβαρντ Κάρντελι στο βιβλίο του «Αναμνήσεις. Η μάχη για την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της νέας Γιουγκοσλαβίας 1944 – 1957».

Πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο του Β. Ντέντιερ "Ο Τίτο μιλάει", που εκδόθηκε το 1953 (δηλαδή περίοδο που οι σχέσεις ΕΣΣΔ  Γιουγκοσλαβίας ήταν αρκετά τεταμένες), ισχυρίζεται πως ο Στάλιν στην πιο πάνω συνάντηση, του Φεβρουαρίου του  1948, με τους Βούλγαρους και Γιουγκοσλάβους κομμουνιστές ηγέτες, είπε πως ο αγώνας του ΔΣΕ στην Ελλάδα έπρεπε να σταματήσει, γιατί δεν είχε προοπτικές νίκης.

Στο μεταγενέστερο όμως τρίτομο έργο του, που εκδόθηκε το 1984 με τίτλο "Νέα στοιχεία για τη βιογραφία του Γ. Μ. Τίτο", ενώ αναφέρεται στο θέμα, παραλείπει τη "δήλωση" του Στάλιν για σταμάτημα του ελληνικού αντάρτικου.

 Περισσότερο  γνωστά και διαδεδομένα είναι όσα έγραψε για το θέμα αυτό  ο Μ. Τζίλας ( παλιό ηγετικό στέλεχος του ΚΚΓ και στενός συνεργάτης του Τίτο ) στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1962 με τίτλο "Συνομιλίες με τον Στάλιν".




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Τίτο και ο Στάλιν. Και οι δύο ευθύνονται για την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα.

Εκεί, ο Τζίλας ισχυρίζεται πως ο Στάλιν, στη συνάντηση στο Κρεμλίνο το Φλεβάρη του '48, με κατηγορηματικό τρόπο υπογράμμισε ότι το αντάρτικο στην Ελλάδα έπρεπε να σταματήσει το ταχύτερο δυνατό. Αργότερα, όμως, στο βιβλίο του "Εξουσία" (κυκλοφόρησε το 1983), ο Τζίλας αναφέρει πως ο Στάλιν χρησιμοποίησε τη λέξη "σβαρνούτ" για το ελληνικό αντάρτικο, που σημαίνει "να αναδιπλωθεί" και όχι - όπως αποδόθηκε στην αγγλική μετάφραση του βιβλίου του "Συνομιλίες με τον Στάλιν" - "να σταματήσει" (Βλέπε σχετικά: "Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο 1945 - 1949", εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, σελ. 295).

Παρ' όλα αυτά, ευρέως γνωστά είναι όσα ο Τζίλας έγραψε στις "Συνομιλίες με τον Στάλιν". Οι σχετικοί διάλογοι που αναφέρονται εκεί κοσμούν, σχεδόν, κάθε γραπτό που ασχολείται με τον ελληνικό εμφύλιο και θεωρούνται - άλλοτε από σκοπιμότητα και άλλοτε από άγνοια - ως το θέσφατο της ιστορικής μαρτυρίας. Αντίθετα η σχετική μαρτυρία του Ε. Κάρντελι που περιέχεται στο βιβλίο του "Αναμνήσεις. Η μάχη για την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της νέας Γιουγκοσλαβίας 1944 - 1957", (κυκλοφόρησε στη Γιουγκοσλαβία το 1980) αποσιωπάται τις περισσότερες φορές επιμελώς, ιδιαίτερα στην ελληνική βιβλιογραφία και αρθρογραφία για τον εμφύλιο πόλεμο, παρόλο που η πρόσβαση σ' αυτήν είναι εύκολη και δυνατή, αφού δημοσιεύτηκε στα ελληνικά από την εφημερίδα "ΑΥΓΗ". Το γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι δύσκολο να κατανοηθεί. Ο Κάρντελι, αυτόπτης μάρτυρας - όπως και ο Τζίλας - των όσων είπε ο Στάλιν για το ελληνικό αντάρτικο το Φλεβάρη του '48, πουθενά δεν αναφέρει δήλωση του Σοβιετικού ηγέτη για σταμάτημα ή αναδίπλωση του αγώνα του ΔΣΕ!!!



Τι λέει ο Μ. Τζίλας


Στο βιβλίο του "Συνομιλίες με τον Στάλιν" (Ελληνική έκδοση: Κ. Χ. Καμαρινόπουλος, Αθήνα 1962, σελ. 160 - 161), ο Μ. Τζίλας αναφέρεται στη συνάντηση που είχαν στις 10 Φλεβάρη του 1948, στο Κρεμλίνο αντιπροσωπείες του ΚΚΣΕ, του ΚΚ Βουλγαρίας και του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας.


Τη σοβιετική αντιπροσωπεία αποτελούσαν οι Στάλιν, Μολότοφ, Ζντάνοφ, Μαλένκοφ, Σουσλόφ και Ζόριν. Τη γιουγκοσλάβικη οι Τζίλας, Κάρντελι, Μπάκαριτς και τη βουλγάρικη οι Δημητρόφ, Κολάροφ και Κοστόφ.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Γιάννης Ιωαννίδης.



Εκεί ο Στάλιν - πάντα σύμφωνα με όσα μαρτυρεί ο Τζίλας - κάποια στιγμή έστρεψε τη συζήτηση στον ελληνικό εμφύλιο και είχε μια διαλογική συζήτηση με τον Κάρντελι.
Ο διάλογος που έγινε όπως βγαίνει από το βιβλίο έχει ως εξείς:


Στάλιν : "Πιστεύετε στην επιτυχία αυτής της εξέγερσης; ".
Κάρντελι : "ότι αν η ξένη επέμβαση δεν κλιμακωθεί και αν οι Ελληνες σύντροφοι δε διαπράξουν μεγάλα στρατιωτικά και πολιτικά σφάλματα... ".
Στάλιν τον διέκοψε λέγοντας: "Αν, αν... Όχι δεν έχουν καμιά απολύτως προοπτική επιτυχίας. Τι νομίζετε, πως η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες - οι Ηνωμένες Πολιτείες, το ισχυρότερο κράτος στον κόσμο - θα σας επιτρέψουν να κόψετε τις γραμμές επικοινωνίας τους στη Μεσόγειο. Σαχλαμάρες. Κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό". 

Και κατέληξε τονίζοντας πως η εξέγερση στην Ελλάδα έπρεπε να αναδιπλωθεί (σβαρνούτ) το συντομότερο δυνατό.

(Βλέπε: "Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο 1945 - 1949", εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, σελ. 295 και Φ. Οικονομίδη: "Πόλεμος, Διείσδυση και Προπαγάνδα", εκδόσεις ΟΡΦΕΑΣ, σελ. 82 - 83. Σημειώνουμε ακόμη, ότι στην ελληνική έκδοση του βιβλίου "Συνομιλίες με τον Στάλιν", η φράση του σοβιετικού ηγέτη "κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό", έχει παραλειφθεί ).




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Έντβαρντ Καρντέλι (ή και Κάρντελ) (1910-1979)



Η μαρτυρία του Κάρντελι


Στο βιβλίο του Κάρντελι που προαναφέραμε - αποσπάσματα του οποίου μεταφράστηκαν στα ελληνικά και δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "ΑΥΓΗ" το 1980 - ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση με τον Στάλιν, το Φλεβάρη του '48, καθώς στα όσα ελέχθησαν γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Συγκεκριμένα, λέει:

"Δεύτερο πρόβλημα που έθεσε ο Στάλιν ήταν η Ελλάδα. Με ρώτησε ανοιχτά: "Μήπως εσείς πραγματικά σκέπτεστε ότι είναι δυνατή η νίκη της εξέγερσης στην Ελλάδα; "

Απάντησα ότι δεν είμαστε εμείς αυτοί που οργάνωσαν την εξέγερση στην Ελλάδα, αλλά οι ίδιοι οι Έλληνες. Εμείς που είμαστε στα σύνορά τους δεν μπορούμε να αποφύγουμε να τους δίνουμε βοήθεια, τέτοια που κάθε επαναστατικό κίνημα θα έδινε σε άλλο επαναστατικό κίνημα. Κι όσον αφορά τις δυνατότητες νίκης της εξέγερσης στην Ελλάδα, αυτό εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες: "Αν αναπτυσσόταν το εργατικό κίνημα στις άλλες χώρες, αν η διεθνής κατάσταση ήταν ικανοποιητική, αν η εξέγερση έπαιρνε την απαραίτητη βοήθεια κλπ. ".

Ο Στάλιν τότε με διέκοψε: "Αν... αν... αν... Όλη η αναμονή σας ξεκινάει από το αν... Είναι καθαρή αυταπάτη να σκέφτεται κανείς ότι οι δυτικές δυνάμεις θα αφήσουν την Ελλάδα στους κομμουνιστές. Εσείς μαζί με τους Έλληνες κομμουνιστές ζείτε σ' έναν κόσμο χίμαιρας. Και μ' αυτό τον τρόπο μας τοποθετείτε μπροστά σε πολιτικές δυσχέρειες. ".

Του είπα: "Σύντροφε Στάλιν, μα τι μπορούμε να κάνουμε τώρα εμείς αν στην Ελλάδα και στα σύνορά μας υπάρχει εξέγερση. Αν εκείνοι ζητάνε τη βοήθειά μας, αν μας φέρνουν ως τα σύνορα τραυματίες κλπ. Μήπως πρέπει να κλείσουμε τα σύνορα; Να αποξενωθούμε από αυτό το κίνημα; Τι να κάνουμε; ".





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Tίτο-Στάλιν-Μολότωφ


Ο Στάλιν μου απάντησε αυστηρά: "Ας δώσει ο Θεός να 'χετε δίκιο. Ίσως εγώ να 'χω λάθος. Εγώ ήδη έχω λαθέψει σε μια τέτοια περίπτωση. Αυτή ήταν η Κίνα. Δεν πίστευα στη νίκη των Κινέζων κομμουνιστών. Ήμουνα βέβαιος ότι οι Αμερικάνοι θα κάνουν τα πάντα για να καταπνίξουν αυτή την εξέγερση. Παρακινούσα το Μάο λέγοντάς του ότι είναι καλύτερα να συμφιλιωθεί με τον Τσανγκ Κάι Σεκ και να σχηματίσει μαζί του κάποια μορφή κυβέρνησης συνασπισμού. Κάλεσα ακόμα και κινέζικη αντιπροσωπεία στη Μόσχα. Η αντιπροσωπεία ήρθε, άκουσε όσα της είπα, σύμφωνα με την κινέζικη συνήθεια όλοι χαμογελούσαν, κουνούσαν συγκαταβατικά τα κεφάλια τους κι έφυγαν. Κι όταν επέστρεψαν, ο Μάο άρχισε τη μεγάλη επαναστατική του επίθεση και τελικά νίκησε. Όπως βλέπετε κι εδώ μπορώ να κάνω λάθος. Ας δώσει ο θεός να γίνει έτσι και στην περίπτωση της Ελλάδας. Αλλά πρέπει να πω ότι δεν πιστεύω στο Θεό. Η Ελλάδα δεν είναι Κίνα. ".

Μόνο μετά από μια τέτοια θέση του Στάλιν, μου έγινε σαφές γιατί η σοβιετική βοήθεια στην εξέγερση στην Ελλάδα ήταν μόνο στα λόγια, ενώ από υλική άποψη στην πραγματικότητα ήταν συμβολική. Κι αμέσως μόλις φτάσαμε στη σύγκρουση ανάμεσα στο Στάλιν και στο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, εκείνος ξεπούλησε αυτήν την εξέγερση, που λένε σε μία νύχτα και την ευθύνη γι' αυτό την απέδωσε σε μας". (Βλέπε: Εφημερίδα "ΑΥΓΗ" 17/2/1980 - Μετάφραση από τα σέρβικα: Λ. Χατζηπροδρομίδης).






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αντάρτες του ΔΣΕ κατά την διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.


ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ


Απ ότι φαίνεται στο Κρεμλίνο συζητήθηκε το ζήτημα του Ελληνικού Εμφυλίου από τους Σοβιετικούς και τους γείτονές μας Βούλγαρους και Γιουγκοσλάβους εν απουσία των ελλήνων.


Η ηγεσία του ΚΚΕ έλαβε γνώση από τους Γιουγκοσλάβους κομμουνιστές ηγέτες, με πρωτοβουλία των τελευταίων. Βέβαια οι Γιουγκοσλάβοι δεν ήταν τόσο περιγραφικοί τότε προς την ηγεσία του ΚΚΕ και πιθανά της αποκρυβόταν διάφορα καίρια σημεία της συνομιλίας αυτής, όπως πχ  σοβαρές επιφυλάξεις, που είχε ο Σοβιετικός ηγέτης όσον αφορά την πιθανότητα νίκης του ΔΣΕ.

Η πηγή που μας δίνει λεπτομέρειες της ενημέρωσης είναι το ανέκδοτο ημερολόγιο του Γ. Ιωαννίδη - αποσπάσματα του οποίου περιήλθαν στην κατοχή του Φ. Οικονομίδη και δημοσιεύτηκαν από τον ίδιο, πρώτη φορά, στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" το Φλεβάρη του 1980 - κι ένα υπόμνημα του Ν. Ζαχαριάδη προς την ηγεσία του ΚΚΣΕ, το οποίο βρίσκεται στα "Αρχεία ΚΚΕ - ΑΣΚΙ".


Αργότερα, με υπόμνημά του προς το ΚΚΣΕ ο Ζαχαριάδης διευκρίνισε ότι κατά τη διάρκεια εκείνης της συνάντησης με την ηγεσία του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, ο Τζίλας ανέφερε ότι ο Στάλιν είχε εκφράσει "αμφιβολία" για τη δυνατότητα νίκης του ΚΚΕ, και ο Κάρντελι είχε προσθέσει ότι ο Σοβιετικός ηγέτης "προειδοποίησε" τους Γιουγκοσλάβους πως "αν βοηθώντας τον ΔΣΕ, τραβηχτούν σε πόλεμο με τους Αγγλοαμερικάνους, η ΕΣΣΔ δε θα τους δώσει καμία βοήθεια", (Φ. Οικονομίδη: "Πόλεμος, Διείσδυση και Προπαγάνδα", σελ. 84).


Στο ημερολόγιό του ο Γ. Ιωαννίδης αναφέρει:

"Εφυγα στις 15 του Φλεβάρη για το Β (σημ. "Ρ" Βελιγράδι). Μπήκε ζήτημα απ' τους φίλους στο Β. να έλθει ο Νίκος (σημ. "Ρ": Ζαχαριάδης) για να λυθεί το βασικό ζήτημα της δικής μας υπόθεσης. Πραγματικά, από την πρώτη μέρα που έφτασα στο Β. ζήτησα να έλθω σε επαφή με τον ξάδελφο (σημ. "Ρ" Εννοεί πιθανόν τον Ράνκοβιτς), κυρίως, για να λύσουμε το ζήτημα των μεταφορών υλικού και της μετακίνησης των παιδιών για τις Λαϊκές Δημοκρατίες. Την επόμενη μέρα, δηλαδή στις 18 του Φλεβάρη, με φώναξε και φάγαμε μαζί το μεσημέρι. Μαζί μου ήτανε ο Πετρής (σημ. "Ρ" Ρούσος). Στο τραπέζι κάθισαν ο συν/ρχης της δουλιάς, ο ξάδελφος και η γυναίκα του. Καθίσαμε εκεί απ' τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 5 το απόγευμα... Κανονίστηκαν φυσικά ικανοποιητικά μια σειρά ζητήματα που έχουν σχέση με τις ανάγκες μας σε υλικά και τρόφιμα και χρόνος μεταφοράς τους... Μετά ο ξάδελφος μού είπε ότι ο παππούς (σημ. "Ρ" Στάλιν) έχει επιφυλάξεις σχετικά με τον αγώνα που διεξάγουμε και ότι τους προειδοποίησε πως αυτός δεν μπορεί να έχει καμιά υποχρέωση αν τους συμβεί τίποτε. Αυτοί σκέφτηκαν πως καλό θα είναι να πάει ο Νίκος να δει τον παππού και να λύσει το σοβαρότατο αυτό ζήτημα. Συμφώνησα και κανονίσαμε να φωνάξουμε τον Νίκο. Ο Νίκος ήλθε στις 21 του Φλεβάρη. Το βράδυ στις 6.30 πήγαμε στου Μουργκ, ήταν και τα τρία ξαδέλφια (σημ. "Ρ" Πιθανόν εννοεί τους Ράνκοβιτς, Κάρντελι, Τζίλας). Μιλήσαμε για το ζήτημα του παππού. Δηλώσαμε ότι θα συνεχίσουμε οπωσδήποτε τον αγώνα μας και μοναχοί μας. Ο Νίκος είπε ότι δε βλέπει το λόγο να ζητήσει να δει τον παππού και ότι θα προσπαθήσουμε να του αποδείξουμε πως δεν έχει δίκιο" (Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" 5 - 6/2/1980 και Φ. Οικονομίδη: "Πόλεμος, Διείσδυση και Προπαγάνδα", σελ. 83 - 84).


Ο Φ. Οικονομίδης στο προαναφερόμενο βιβλίο του (σελ. 84 - 85) λέει σχετικά: "Φυσικά, η θέση του Στάλιν ήταν αποτέλεσμα μιας ευρύτερης ματιάς των Σοβιετικών πάνω στη διεθνή σκακιέρα, όπου το ελληνικό αντάρτικο ήταν ένα από τα βασικά πιόνια στην αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Η σοβιετική ηγεσία, διαμέσου των μυστικών της υπηρεσιών είχε πληροφορίες για ύποπτες κινήσεις στην Ελλάδα, που σκόπευαν εναντίον των βαλκανικών λαϊκών δημοκρατιών. Το Σεπτέμβρη του 1947 ο Κρόμι είχε σημειώσει για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι οι ΗΠΑ όφειλαν "να κάνουν τελείως ξεκάθαρο με λόγια και με έργα" ότι ήταν "αποφασισμένες να υπερασπίσουν την Ελλάδα, όπως θα υπεράσπιζαν το Μανχάταν".



 



Οι Αμερικανοί έπρεπε "να έχουν στο μυαλό τους ότι στη διπλωματία, όπως και στον πόλεμο, η καλύτερη άμυνα είναι μια δυναμική επίθεση", γι' αυτό έπρεπε "να αρχίσουν να υποσκάπτουν τη Ρωσία στο αδυνατότερό της σημείο, δηλαδή στους Βαλκάνιους γείτονες της Ελλάδας και ιδιαίτερα στην Αλβανία". Και συνεχίζει ο Φ. Οικονομίδης: "Στις 19Μαρτίου 1948 ο Ράνκιν ρώτησε τον αντιστράτηγο Βαν Φλιτ και τον Γκρίζγουολντ: "Υπό ποίες προϋποθέσεις, αν υπάρχουν, μπορούσαν να μελετηθούν επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον της Αλβανίας;"".


Αμερικανικά ντοκουμέντα σχετικά με αυτά τα γεγονότα δημοσιεύτηκαν τον Δεκέμβριο  του 1977 στον "Ταχυδρόμος".


Συγκεκριμένα, στις 16 Ιανουαρίου 1948 το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών σε έκθεσή του έγραφε τα εξής:

 "Η ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι ζωτική για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών... Η ασφάλεια όλης της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής θα διατρέξει κίνδυνο αν η Σοβ. Ένωση πετύχει στις προσπάθειές της να αποκτήσει τον έλεγχο οποιασδήποτε από τις ακόλουθες χώρες: Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία ή Περσία. Υπό το πρίσμα των παραπάνω η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών θα πρέπει, σύμφωνα με τις αρχές και το πνεύμα του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, να υποστηρίξει την ασφάλεια της Αν. Μεσογείου και της Μ. Ανατολής. Σαν αναγκαία συνέπεια αυτής της πολιτικής οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να βοηθήσουν στη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας της Ιταλίας, Ελλάδας, Τουρκίας και Περσίας.
Ασκώντας αυτή την πολιτική οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να είναι έτοιμες να κάνουν πλήρη χρήση της πολιτικής, οικονομικής και αν είναι ανάγκη και της στρατιωτικής τους δυνάμεως με τον τρόπο που θα θεωρείται πιο αποτελεσματικός" ("Ταχυδρόμος", 1/12/1977).






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το σχέδιο Μάρσαλ περιελάμβανε και την Ελλάδα.


ΤΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΡΙΤΣΑ



Είναι γεγονός ότι μετά την ήττα του ΔΣΕ υπήρξε συνάντηση Στάλιν - Ζαχαριάδη, απόρροια της οποίας ήταν το επονομαζόμενο "Ντοκουμέντο της Μόσχας" ή "Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα". 


Η συνάντηση αυτή έγινε στη λίμνη Ρίτσα την 16/9/49 , όπως βεβαιώνει ο Ν. Ζαχαριάδης στο τελευταίο, πριν το θάνατό του, γράμμα (Βλέπε: Π. Ανταίος: "Ν. Ζαχαριάδης: Θύτης και θύμα", σελ. 505 - 506). Επίσης, είναι γεγονός ότι αυτό το ντοκουμέντο δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα κείμενο που συντάχθηκε από τον Ζαχαριάδη και διορθώθηκε σε επιμέρους πλευρές του από τον Σοβιετικό ηγέτη.

Πρέπει ακόμη να θεωρηθεί μάλλον ορθή η πληροφορία που δίνει ο Βλαντάς ότι ο Στάλιν διέγραψε την εκτίμηση για προσωρινή υποχώρηση του ΔΣΕ. Και τούτο διότι η ηγεσία του ΚΚΕ αμέσως μετά την υποχώρηση προέβαλε αυτή τη θέση πιθανόν για να κρατήσει υψηλό το ηθικό των μαχητών του ΔΣΕ, των μελών και των οπαδών του Κόμματος. Τέλος, ανταποκρίνεται στην αλήθεια ότι το Ντοκουμέντο αυτό φέρει ιδιόχειρη σημείωση του Στάλιν. Σύμφωνα με τον Ζαχαριάδη, ο Στάλιν έγραψε τη λέξη "Σύμφωνος" (στο ίδιο, σελ. 506). Προφανώς αυτό έγινε γιατί ο Σοβιετικός ηγέτης και το ΚΚΣΕ ήθελαν να βοηθήσουν το ΚΚΕ να αποφύγει τις αδικαιολόγητες τριβές που ήταν δυνατό να εμφανιστούν στο Κόμμα μετά από μια τέτοια ήττα.

Μιλώντας στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1957, ο Ν. Ζαχαριάδης ανέφερε αυτολεξεί ολόκληρο το ντοκουμέντο. Αναφορές στο ντοκουμέντο γίνονται εκτενώς και στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του 1950, κυρίως από τον Ζαχαριάδη και τον Παρτσαλίδη. Επίσης ο Ν. Ζαχαριάδης το παραθέτει ολόκληρο - πλην του σημείου "ε" της παραγράφου 5 - στην παράνομη μπροσούρα του "Προβλήματα της κρίσης του ΚΚΕ" (Εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, σελ. 36 - 38). 




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο κομμουνιστής ηγέτης Δημήτρης Παρτσαλίδης. 

Το ντοκουμέντο στην πρωτότυπη μορφή του ήταν στα ρώσικα. Μεταφράστηκε δε στα ελληνικά από τον Μ. Παρτσαλίδη, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ν. Ζαχαριάδη που κατατέθηκε στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ το 1950. Για να έχει πλήρη γνώση του θέματος ο αναγνώστης παραθέτουμε ολόκληρο το "Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα" - όπως υπάρχει μεταφρασμένο στα ελληνικά - καθώς και την απόφαση της συνδιάσκεψης στο Μπουρέλι. Τα υλικά αυτά προέρχονται από το αρχείο του ΚΚΕ και μας παραδόθηκαν από το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του. Σε ό,τι αφορά το "Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα" σημειώνουμε ότι μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει δυνατός ο εντοπισμός του ρώσικου πρωτοτύπου.

Τα όσα ισχυρίζονται οι Ανταίος - Ελευθερίου περί επιμονής του Στάλιν για υπογράμμιση της προδοσίας του Τίτο, δεν επιβεβαιώνονται από πουθενά. Πρόκειται για αυθαιρεσίες που καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα. Καταρχήν, ο Στάλιν - ανεξαρτήτως του τι πίστευε ή τι ήθελε - δεν είχε κανένα λόγο να επιμείνει στην υπογράμμιση της προδοσίας του Τίτο. Το ίδιο το ΚΚΕ υπογράμμιζε αυτή την προδοσία και μάλιστα δημόσια, με σαφή και κατηγορηματικό τρόπο. Επίσης, αξίζει να προσεχτεί ότι το ντοκουμέντο αναφέρει τρεις αιτίες για την ήττα. Η δε "προδοσία του Τίτο" καταγράφεται τρίτη στη σειρά, πράγμα που σημαίνει πως αν υπήρχε επιμονή του Στάλιν να υπογραμμιστεί ιδιαίτερα, η καταγραφή της σίγουρα θα ήταν σε διαφορετική θέση. Το Ντοκουμέντο δεν ήταν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από μια βάση κοινών εκτιμήσεων ΚΚΕ - ΚΚΣΕ.


Τέλος, πρέπει να ληφθούν ως ορθές οι μαρτυρίες που παραθέσαμε και οι οποίες αναφέρουν ότι αυτό το ντοκουμέντο υιοθετήθηκε από το ΠΓ, έγινε δηλαδή επίσημο κείμενο του ΚΚΕ και πολιτικός του μπούσουλας. Άλλωστε στη βάση των θέσεων που περιέχει στηρίχτηκαν οι αποφάσεις της κομματικής συνδιάσκεψης στο Μπουρέλι και της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ, λίγες μέρες αργότερα.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το τέλος του Εμφυλίου πολέμου.

Το Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα


"1.Υστερα από την ήττα του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) στο Βίτσι - Γράμμο, η κατάσταση στην Ελλάδα άλλαξε, πράγμα που υποχρεώνει το ΚΚΕ να αλλάξει την πολιτική του γραμμή. Οι αιτίες της ήττας του ΔΣ είναι οι ακόλουθες:
α) Η αδυναμία του ΚΚΕ να λύσει το πρόβλημα των εφεδρειών του ΔΣΕ, καθώς και του εφοδιασμού των τμημάτων του ΔΣΕ που βρίσκονταν στις περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας.
β) Η βοήθεια που οι Αμερικάνοι και οι Εγγλέζοι έδωσαν στο μοναρχοφασισμό.
γ) Η προδοσία της κλίκας του Τίτο.
2.Στην καινούρια κατάσταση που δημιουργήθηκε, η καθοδήγηση του ΚΚΕ ενέργησε σωστά αποκρούοντας την τυχοδιωκτική "τακτική συνέχισης της επίθεσης ό,τι και να γίνει" με την αναπόφευκτη συνέπεια της συντριβής των στελεχών και εφαρμόζοντας την τακτική της υποχώρησης που έδωσε τη δυνατότητα να σωθούν τα στελέχη από τα χτυπήματα και να φυλαχτούνε για τους μελλοντικούς αγώνες.
3.Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες του μοναρχοφασισμού, η πολιτική και οικονομική κατάστασή του παραμένει οξυμένη. Το μαζικό λαϊκό κίνημα, που στα 1949 δυνάμωσε, θ' αναπτυχθεί σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και τις διαφωνίες μέσα στο φασιστικό στρατόπεδο, θα βαθαίνει τις δυσκολίες των κυρίαρχων τάξεων και του μοναρχοφασισμού.
4.Το ξεπούλημα της Ελλάδας στους Αμερικάνους που μετέτρεψε τη χώρα σε πολεμική τους βάση ενάντια στη Σοβιετική Ενωση και τις χώρες της Λαϊκής Δημοκρατίας μεγαλώνει τις ανησυχίες των λαϊκών μαζών που δε θέλουνε τον πόλεμο.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο ΕΣ νικητής πανηγυρίζει.

5.Πάνω στη βάση των παραπάνω, το ΚΚΕ πρέπει:
α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα, κρατώντας μικρά παρτιζάνικα τμήματα σαν μέσο πίεσης πάνω στο μοναρχοφασισμό, για όσο το δυνατό μεγαλύτερη δημοκρατική ειρήνευση στον τόπο, πάνω στη βάση των προτάσεων της σοβιετικής κυβέρνησης, καθώς επίσης κι εκεί όπου το βγάλσιμο τμημάτων του ΔΣΕ έξω από την Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες (Πελοπόννησο, νησιά). β) Να μεταφέρει το κέντρο βάρους της δουλιάς του στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου λαού. Στηριζόμενο στη δυνατή παράνομη κομματική οργάνωση, το ΚΚΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει όλες τις νόμιμες δυνατότητες (συνεταιρισμούς, επαγγελματικά συνδικάτα, Τύπο, συλλόγους, κάθε είδους πολιτικά αιρετά όργανα), και ακόμη να δημιουργήσει καινούριες για τη συγκέντρωση των μαζών, για την οργάνωσή τους, για την καθοδήγηση των πολιτικών και οικονομικών τους αγώνων.
γ) Πάνω στη βάση του προγράμματος του αγώνα για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατικοποίηση της Ελλάδας, το ΚΚΕ πρέπει να δημιουργήσει πλατύ δημοκρατικό συνασπισμό, όπου να τραβηχτούνε όσοι δέχονται το μίνιμουμ αυτό πρόγραμμα δημοκρατικής ανάπτυξης της Ελλάδας.
δ) Το ΚΚΕ, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που υπάρχουν, πρέπει να βγάλει στην Αθήνα, νόμιμη, περιοδική, μαζική πολιτική εφημερίδα.
ε) Το ΚΚΕ πρέπει να προετοιμάσει και να στείλει στις μεγάλες πόλεις ολόκληρη σειρά κομματικά στελέχη, για το δυνάμωμα και την αναδιοργάνωση των τοπικών κομματικών οργανώσεων και για την εξασφάλισης της εφαρμογής της καινούριας γραμμής.
στ) Το ΚΚΕ πρέπει να ξεδιπλώσει πλατιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική δουλιά στα τμήματα του ΔΣΕ που τραβήχτηκαν από την Ελλάδα. Το ΚΚΕ πρέπει να εξασφαλίσει την παραπέρα πολεμική προετοιμασία και τελειοποίηση των αξιωματικών και μαχητών, καθώς και την κομματική τους διαπαιδαγώγηση και την ανύψωση του πολιτικού και ιδεολογικού τους επιπέδου. 6.Η σωστή κατανόηση και εφαρμογή στη ζωή της στροφής στην πολιτική του κόμματος μέσα στις συνθήκες της κρίσης του μοναρχοφασισμού, της αύξησης των δυσκολιών στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο και της ανάπτυξης των δυνάμεων της ειρήνης, της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού σ' όλο τον κόσμο, θα δώσει τη δυνατότητα για γρήγορη σταθεροποίηση και ανάπτυξη του ελληνικού λαϊκού δημοκρατικού κινήματος στην Ελλάδα, στο μέλλον.
16/9/49".


 

           Φυσικά δεν ήταν η μόνη συνάντηση που συζητήθηκε το θέμα της συντριβής του ΔΣΕ .
Το 1950 στη συνάντηση κορυφής της ηγεσίας του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ, ο Μόλοτοφ εκδήλωσε τη δυσαρέσκεια του σοβιετικού κόμματος υποστηρίζοντας ότι ο Μάρκος Βαφειάδης, ένας «άνθρωπος με κύρος», είχε καθορίσει «τη σωστή γραμμή» για το ελληνικό αντάρτικο, υπονοώντας ότι ο Ζαχαριάδης είχε τη λαθεμένη γραμμή. Ο Μόλοτοφ ενώπιον των συμμετεχόντων διάβασε ένα γράμμα του Βαφειάδη προς την ηγεσία του ΚΚΣΕ που κατηγορούσε τον γραμματέα του ΚΚΕ ως «πράκτορα».

Θα γράψει προς το τέλος της ζωής του ο παλιός αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαρειάδης: «Αν, όταν ανύποπτος άκουσα που μου διάβασαν το γράμμα του Βαφειάδη, αν τα 'χανα έστω και λίγο θα μου το 'παιρναν το κεφάλι. Τότε αμέσως έγραψα στον Στάλιν και ζήτησα να φύγω απ' το πόστο μου. Είπε όχι».

Τρίτη 27 Νοεμβρίου 2012

ΚΑΝΟ – ΚΑΓΙΑΚ




            Ο Γάλλος εξερευνητής Σαμουέλ ντε Σαμπλέν που διέσχισε τον Ατλαντικό και έφτασε στον  ποταμό Σεντ Λορεντς στον Καναδά, βρήκε μπροστά του ένα τεράστιο εμπόδιο: τα ορμητικά ρεύματα του Λασίν, έγραψε στο ημερολόγιό του το 1603 ότι η πεζοπορία σε αυτές τις περιοχές παρουσιάζει πρακτικές δυσκολίες λόγω του δάσους και της ανυπαρξίας δρόμων, έτσι σαν μέσον μετακίνησης χρησιμοποίησε, το μέσον που χρησιμοποιούσαν και οι ινδιάνοι, το κανό με «αυτό μπορεί κανείς να ταξιδέψει εύκολα και γρήγορα σε όλη την χώρα και στους μικρούς και μεγάλους ποταμούς» .





            Οι ποταμοί στην βόρεια Αμερική είναι οι φυσικοί λεωφόροι και το τέλειο όχημα είναι το κανό. Με αυτό γίνονται μετακινήσεις αλλά και μεταφορά προϊόντων.



ΕΙΔΗ ΚΑΝΟ


Το πιο συνηθισμένο κανό από φλοιό ήταν το διθέσιο. Όμως, είναι γνωστό πως στην Ασιατική Ήπειρο οι «Tungusen» κατασκεύαζαν εξαθέσια έως και οκταθέσια κανό από φλοιούς σημύδας, τα οποία κινούνταν με διπλό κουπί.

Τα σκάφη από φλοιούς, όπως και τα καγιάκ και τα μονόδεντρα, χρησίμευαν συνήθως στην εύρεση τροφής και γι’ αυτό παρέμεναν μικρά. Για τις ανάγκες του κυνηγιού, τα σκάφη τους έπρεπε να είναι μικρά, ελαφριά, ευκίνητα και ευέλικτα.

 

Ένας ανταποκριτής διηγείται για τα κανώ των Ινδιάνων:
« Οι Ινδιάνοι έκαναν μεγάλα ταξίδια, ολόκληρες εκστρατείες με τα κανώ τους και προπονούσαν τους νεαρούς σε αγώνες, οι οποίοι γίνονταν εξαιρετικοί κωπηλάτες. Φυσικά έπρεπε και ο λευκός να συνηθίσει αυτά τα μέσα μεταφοράς και να τα χρησιμοποιήσει στο κυνήγι και στο ψάρεμα. Η σωματική αγωγή όμως που ασκούσε ο Ινδιάνος στους πολεμιστές του έλειπε παντελώς από εδώ». (GLATE – FELDER 1928).



ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΝΟ



            Οι κάτοικοι του δυτικού Καναδά φτιάχνουν μονόξυλα κουφώνοντάς κορμούς από γιγάντιες τούγιες,    στην συνέχεια γεμίζουν τους κορμούς με νερό και πυρακτωμένες πέτρες για να μαλακώσει το ξύλο και φυσικά να διαμορφωθεί, τα μεγαλύτερα και καλύτερα από αυτά τα κανό μπορούν να μεταφέρουν γρήγορα και με ασφάλεια φορτίο μέχρι και δύο τόνων.


 

            Στην Βόρεια Αμερική τα καλύτερα κανό φτιάχνονται από φλοιό σημύδας που είναι πολύ εύκαμπτος, ο φλοιός αυτός έχει την ουσία βετουλινόλη ο οποίος είναι ανθεκτικός  και αδιάβροχος, το κανό από φλοιό  σημύδας μπορεί να περάσει μέσα από ρεύματα τα οποία θα κατέστρεφαν ένα κοινό κανό από καραβόπανο ή ξύλο.  
   
Στη κατασκευή αυτού του κανό χρησιμοποιούν ξύλο σημύδας ή κέδρου και ρίζες ερυθρελάτης και ρητίνων δένδρων, ο φλοιός μαζεύεται την άνοιξη. Για την κατασκευή συμπηγνύουν στο έδαφος στύλους στη μορφή του υπό κατασκευή σκάφους, μεταξύ των οποίων οι λωρίδες φλοιού παίρνουν τη μορφή τους. Ο εσωτερικός σκελετός επεξεργάζεται επιμελώς και πλακώνεται με βαριές πέτρες, ώστε να πάρει την κατάλληλη μορφή.

Οι μεμονωμένες πλάκες φλοιού ράβονται μεταξύ τους με ίνες από ρίζες άσπρου ελάτου.  τα σκάφη αυτά ήταν σχετικά ελαφριά  και έτσι μεταφέροντο στα χέρια για να αποφευχθούν ρεύματα και εμπόδια. Οι Ινδιάνοι προτιμούσαν τα σκάφη από φλοιό, επειδή είναι πολύ πιο ελαφριά από τα μονόδεντρα και είναι καταλληλότερα για τη μεταφορά σε καταρράκτες, ο χρόνος κατασκευής του είναι πολύ μικρότερος σε σχέση με το χρόνο κατασκευής του μονόδεντρου με αποτέλεσμα ο χρόνος επισκευής του, ύστερα από κάποια ζημιά, να είναι πολύ μικρότερος. Όταν δε το κανό αχρηστευόταν επέστρεφε στο οικοσύστημα , όπως ένα πεσμένο δένδρο.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Καγιάκ με πανί.

            Οι ινδιάνοι στην κατασκευή των κανό δεν χρησιμοποιούσαν καρφιά και βίδες, αλλά η συναρμολόγηση γινόταν με ραφές και δεσίματα, οι αρμοί, οι κόμποι και οι ραφές γινόντουσαν με μεγάλη συμμετρία σταθερότητα και καλαισθησία.

            Οι ινδιάνοι έχουν εντάξει το κανό στους θρύλους και την θρησκευτική τους ζωή για παράδειγμα στις περιγραφές κάποιου κατακλυσμού (κάτι ανάλογο με τον κατακλυσμό του Νώε) οι επιζώντες χρησιμοποίησαν κανό.

            Σήμερα το κανό φτιάχνεται από αλουμίνιο, καραβόπανο, ξύλο και φάιμπεργκλας, η χρήση φλοιού σημύδας είναι αδύνατη διότι το δένδρο αυτό γίνεται όλο και πιο δυσεύρετο.


Τα κανό δεν χρησίμευαν πια ως μέσα ικανοποίησης των βιοποριστικών αναγκών, αλλά ως μέσα ικανοποίησης των ψυχαγωγικών αναγκών των ανθρώπων. Στην Ευρώπη, λίγες είναι οι περιπτώσεις όπου το κανό χρησιμεύει ακόμα για την απόκτηση των αναγκαίων αγαθών και αυτό συμβαίνει σε χώρες, οι οποίες δεν είναι τεχνολογικά ανεπτυγμένες.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η λέξη καγιάκ σημαίνει το σκάφος του κυνηγού ή η εξάρτηση για το νερό και γι αυτό και κατασκευαζόταν όπως ένα κοστούμι, ακριβώς στα μέτρα του αναβάτη-κυνηγού.

ΚΑΓΙΑΚ

            Οι ιθαγενείς Ινουίτ του Καναδά χρησιμοποιούν καγιάκ που το φτιάχνουν από δέρμα φώκιας κόκκαλα , ξύλα  και καριμπού  το στεγανοποιούν με λίπος ζώων. Η διαφορά Κανό και καγιάκ είναι μόνο ως προς το κάλυμα του καγιάκ από πάνω ώστε να μη επιτρέπει το σκάφος να πάρει νερό σε περίπτωση που χρειαστεί να κάνει μια περιστροφή μέσα στο νερό.

Ο τρόπος κατασκευής του καγιάκ στη Γροιλανδία και την Αλάσκα είναι διαφορετικός. Στην Αλάσκα κατασκευαζόταν ένα μικρό και φαρδύ σκάφος, Γροιλανδία όμως ένα «ιδιαίτερα στενό σκάφος - το οποίο μαζί με την εξαιρετική ικανότητα του οδηγού αποδίδει μια απίστευτη πλευσιμότητα». (RITTLINGER, 1950).

Οι πρώτοι που έμαθαν για το καγιάκ των Εσκιμώων ήταν οι Βρετανοί, οι οποίοι το παρουσίασαν στην Ευρώπη στο τέλος του 19ου αιώνα (1890). Από τη δεκαετία του 1840 το καγιάκ αρχίζει να παίρνει την μορφή του αθλήματος. Η ανακάλυψή του χρονολογείται υποθετικά από το 1865. Η περισσότερη αναγνώριση στην Ευρώπη, η δημοτικότητα και η διάδοση του σύγχρονου ταξιδιωτικού και αγωνιστικού κανό, ανήκει σε έναν Σκωτσέζο δικηγόρο, τον John MacGregor από το Λονδίνο. Σχεδίασε και έφτιαξε το 1865 ένα μοναδικό σκάφος, το Rob Roy , το οποίο έγινε θρύλος στην εποχή του.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το καγιάκ είναι ίσως από τα παλαιότερα πλεούμενα που χρησιμοποιείται ακόμη, μια και που από ευρήματα πιθανολογείται πως χρησιμοποιούταν και πριν από 3000 χρόνια.

 Ήταν 4.57 μέτρα (περίπου 15 πόδια) μακρύ, 76 εκατοστά (περίπου 30 ίντσες) φαρδύ στο μέγιστο πλάτος του και το βάρος του ήταν γύρω στα 30kg. Το καγιάκ “Rob Roy” είχε δημιουργηθεί με το παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή από ξύλινο σκελετό και καλύπτονταν από ένα αδιάβροχο ύφασμα ειδικό για πανί πλοίου. Η ονομασία του καγιάκ ως “Rob Roy” έγινε προς τιμή του διάσημου “Rob Roy” της Σκωτσέζικης οικογένειας των MacGregor. Με το σκάφος του, ο MacGregor ταξίδεψε σε μεγάλο βαθμό στις λίμνες και στα ποτάμια της βόρειας και της κεντρικής Ευρώπης. Στην αρχή, ξεκίνησε ταξιδεύοντας σε Βρετανικά ποτάμια και στη συνέχεια ανέλαβε να κάνει πολυάριθμα ταξίδια σε λίμνες και ποτάμια των βορείων χωρών και στη κεντρική Ευρώπη (Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία). Επίσης, έφτασε στη κόκκινη θάλασσα, ταξίδεψε στην Ιορδανία, στο κανάλι του Σουέζ και στο Νείλο ποταμό.

ΤΟΝΟΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΑ






ΟΞΕΙΑ : Ο τόνος της φωνής κατεβαίνει βαίνει γίνεται βαρύς, έχει διεύθυνση από δεξιά προς τα αριστερά και από πάνω προς τα κάτω (/).

ΒΑΡΕΙΑ : Ο τόνος της φωνής ανεβαίνει γίνεται οξύς, έχει διεύθυνση από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω (\).

ΠΕΡΙΣΩΜΕΝΗ ή ΟΞΥΒΑΡΕΙΑ : Είναι δύο τόνοι μαζί γι αυτό μόνο τα μακρά φωνήεντα μπορούν να την «σηκώσουν» , έχει την μορφή δύο τόνων (^) ή συνηθέστερα αυτή την μορφή (~).


ΔΑΣΕΙΑ ( ‘) και ΨΙΛΗ (’) : Μπαίνουν μπροστά και δείχνουν τον δρόμο στο φωνήεν που σέρνει την λέξη.

Υπάρχει φωνήεν που παίρνουν ΠΑΝΤΑ δασεία και αυτό είναι το υ αλλά δασεία παίρνει και το ρ, το ρ δεν είναι βέβαια φωνήεν αλλά δεν είναι και σύμφωνο είναι ΗΜΙΦΩΝΟ.

Υπάρχουν και φωνήεντα που παίρνουν πάντα ψιλή και αυτά είναι το ε και το ο (τα οποία δεν παίρνουν ποτέ περισπωμένη.

Τα φωνήεντα α, ι, ω, και η παίρνουν και ψιλή και δασεία. 

Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012

ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟ ΚΑΙ ΤΑ ΓΙΟΥΡΑ







            Την 1/4/1946 σχηματίζεται η κυβέρνηση που προήλθε από τις πρώτες εκλογές που έγιναν μεταπολεμικά, οι εκλογές αυτές δίνουν μεγάλη νίκη στο Λαϊκό Κόμμα, σχηματίζεται κυβέρνηση από τον Κ Τσαλδάρη, στις εκλογές αυτές η Αριστερά επείχε και ως εκ τούτου βρέθηκε εκτός κοινοβουλίου.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Γυναίκες εξόριστες στο Τρίκερι.

            Στόχος ευθείς εξ αρχής στάθηκε η εκκαθάριση του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας από το «κομμουνιστικόν μίασμα». Φυσικά όταν επιχειρήθηκε η στράτευση μόνο εθνικοφρόνων, αρκετοί από αυτούς προσπάθησαν να τύχουν απαλλαγής παρουσιαζόμενοι σαν αριστεροί, όσοι πάλι εκ των πραγματικών αριστερών προσπάθησαν να στρατευτούν, βρήκαν πόρτες κλειστές, οι στρατιωτικοί ιατροί έβρισκαν ένα σωρό αριστερές ασθένειες για τους ανεπιθύμητους (αριστερά πλευρίτης,  αριστερή μυωπία κλπ), η ηγεσία του στρατού δεν ήθελε αριστερούς στρατιώτες αυτή την περίοδο.

            Τέλος πάντων κάποια στιγμή το στράτευμα αφού ήδη είχε στελεχωθεί με διοικητές της αρεσκείας του άνοιξε τις πόρτες του σε όλους τους Έλληνες.

            Στα τέλη Ιουλίου του 1946 είκοσι (20) φαντάροι από την μονάδα τους που ήταν στο Λουτράκι αφοπλίστηκαν και οδηγήθηκαν στο Ζευγολατιό της Πελοποννήσου όπου και δημιουργήθηκε μονάδα αόπλων, αυτή η μονάδα έζησε εδώ για ένα μήνα.

            Σύντομα όπου υπήρχε στρατιωτική μονάδα δημιουργήθηκε και μονάδα αόπλων. Ο Δ Ζαφειρόπουλος αναφέρει : « …. Τότε απεφασίσθη ο περιορισμός των αριστερών στρατευσίμων εις ωρισμένα στρατόπεδα δια να υποστούν αποτοξίνωσιν……».

            Ο δε Θρ Τσακαλώτος γράφει : «…. Δια την εξυγίανσιν , αφωπλίσθησαν περί τους 3.000 οπλίται και συνεκροτήθησαν τέγματα Σκαπανέων………».



            Η διαταγή υπήρξε σαφής : «Εκκαθάρισις όλων των μονάδων από τα αριστερά, αριστερίζοντα και ύποπτα αριστερισμού στοιχεία». Ο εμφύλιος ετοιμάζεται με ταχύτητα και απαιτείται «καθαρός στρατός».



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Εξόριστοι.



ΛΙΟΠΕΣΙ



            Τον Ιούλιο του 1946 οι άοπλοι του Ζευγολατιού οδηγήθηκαν στο Λιόπεσι, στο στρατόπεδο αυτό καταφτάνουν σταδιακά και οι άοπλοι των άλλων στρατιωτικών μονάδων της Ν Ελλάδας. Το κόσκινο στις στρατιωτικές μονάδες δουλεύει ασταμάτητα, σε κάποιους δίνουν προσωρινό απολυτήριο λόγω ελλείψεως χώρου και οι πιο επικίνδυνοι στέλνονται στο Λιόπεσι που δημιουργείται το Α Τάγμα Σκαπανέων, εδώ υπάρχει διαρκής παρακολούθηση από την Αστυνομία Μονάδος (ΑΜ), ωστόσο δεν υπάρχουν μαρτυρίες βασανισμών παρά μόνο απειλές.


            Στις 12/8/1946 μπλοκαρίστηκαν 30 συνοικίες της Αθήνας και πιάσανε στα κρεβάτια τους 33 μονίμους αξιωματικούς που πολέμησαν στον ΕΛΑΣ, τους έδωσαν «φύλλα πορείας» και στην συνέχεια οδηγήθηκαν στην Φολέγανδρο και την Νάξο. Αργότερα ομάδα 30 αξιωματικών του ΕΛΑΣ εκτοπίστηκαν στην Ικαρία.

            Την 1/9/1946 έγινε δημοψήφισμα για την επάνοδο του Γεωργίου Β στην Ελλάδα, το δημοψήφισμα αυτό μόνο αδιάβλητο δεν ήταν. Μετά το δημοψήφισμα το στρατόπεδο ξηλώθηκε από το Λιόπεσι. Το  Α Τάγμα Σκαπανέων φορτώθηκε σε αυτοκίνητα και μεταφέρθηκε στο Λαύριο και με οπλιταγωγό μεταφέρθηκε στην Κρήτη.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : ΕΞΟΡΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΙΣΣΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΧΕΙΜΩΝΙΟ.





ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ



Το Α Τάγμα Σκαπανέων λοιπόν μεταφέρθηκε στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, εδώ οι κρητικοί είχαν κατάλληλα «ενημερωθεί» ότι οι φαντάροι που έφτασαν ήταν «βουλγαρόφωνοι» και θα έπρεπε να κρατηθούν μακριά τους.


Εγκαταστάθηκαν έξω από την πόλη, 500 μέτρα από την θάλασσα στην θέση Δεξαμενή, μόνοι τους συρματόπλεξαν το στρατόπεδο και στήθηκαν φυλάκια με σκοπούς από τον Λόχο διοικήσεως. Ο Διοικητής Κωνσταντόπουλος τους συγκέντρωσε και έβγαλε λόγο με θέμα «εαμοβούλγαροι προδόται της πατρίδος» στην συνέχεια απαγορεύθηκαν τα πάντα, η επικοινωνία των λόχων, οι στρατιώτες έπρεπε να μένουν εντός των σκηνών όλο το 24ωρο εκτός αν επρόκειτο για συσσίτιο, προσκλητήριο και για σωματικές ανάγκες, απαγορεύτηκε η τοιχοποιία των σκηνών, νερό δινόταν μόνο για τα παγούρια (βρύση δεν υπήρχε, η διανομή γινόταν με βυτιοφόρο), αποχωρητήριο υπήρχε υπαίθριοι λάκκοι δίπλα στον καταυλισμό (η μύγα σύννεφο και δυσοσμία αφόρητη), οι πενιχροί στρατιωτικοί μισθοί που όμως ήταν απαραίτητοι παρακρατούντο, το συσσίτιο άθλιο, τσιγάρα δεν μοιραζόντουσαν. Αυτές ήταν οι συνθήκες που επιβλήθηκαν με τις απαγορεύσεις της Διοίκησης.


Ο Κωνσταντόπουλος ήταν νευρικός φωνακλάς και βίαιος, δεν ήταν εμπαθής και δεν ήταν έκανε κακό σε στρατιώτη, δεν οργάνωσε βίαιες επιθέσεις κατά των σκαπανέων είχε στην ΑΜ τα δύο παιδιά του που μαζί με τον Γκούφα και κάποιους ακόμα οργανώνουν επεισόδια σε βάρος των σκαπανέων,  ο υποδιοικητής ταγματάρχης Κόττης δεν έκρυβε την συμπάθεια για τους σκαπανείς. Υπεύθεινος του Α2 ήταν ο  Χατζηπανάγος , αξιωματικοί του  Α Τάγμα Σκαπανέωνήταν οι Γιάννης Τζωρτζάκης, Χατζίνης και Λουκίδης που θα ακολουθήσουν το τάγμα στην Μακρόνησο.

Το Νοέμβρη του 1946 φτάνουν στο  Α Τάγμα Σκαπανέων  30 αεροπόροι, οι σκαπανείς οργανώνουν ένα γλεντάκι στις σκηνές τους και η ΑΜ επενέβει να επιβάλει την τάξη με ξυλοδαρμό, συνελήφθησαν οι Θ Κατριβάνος και Μ Φραγιαδάκης    με την κατηγορία ότι «συνεδρίαζαν» και «συνωμοτούσαν» τους έκλεισαν στο πειθαρχία και την άλλη μέρα τους ελευθέρωσαν.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ, έργο του Γ. Φαρσακίδη.

Τον Δεκέμβρη του 1946 με επικεφαλής τον Κωνσταντόπουλο η ΑΜ μπήκε στις σκηνές των κρατουμένων και πήραν όλα τα ατομικά τους είδη τα οποία συσσώρευσαν υπό τις αποδοκιμασίες των σκαπανέων, οι αποδοκιμασίες αυτές κατεστάλησαν από την ΑΜ με ρόπαλα, έτσι στρατιώτης της ΑΜ ξυλοκοπούσε τον λοχία Θανάση Φουστάνου, το τάγμα απάντησε με απεργία πείνας και ζητείται η βοήθεια από το Σύνταγμα στο Ηράκλειο, το οποίο και μπλοκάρει το στρατόπεδο με πολυβόλα, ο Κωνσταντόπουλος λέει ότι έχει πληροφορίες ότι ετοιμάζεται στάσις, η απεργία πείνας λύνεται μόνο όταν ελευθερώνεται ο Φουστάνος την επομένη μέρα.


Εν τω μεταξύ ο ΔΣΕ την 7/1/1947 καταλαμβάνει το Διδυμότειχο, την 15/1/1947 τον Ίασμο, την 20/1/1947 την Ραχούλα της Καρδίτσας, την 22/1/1947 την Μελίβοια της Κομοτινής, την 12/2/1947 τον Μπράλο.


Η κυβέρνηση υπό τον Μάξιμο κάνει υπουργό Στρατιωτικών τον Γ Στράτο και αυτός αλλάζει την ηγεσία του στρατού, αρχηγός τοποθετείται ο στρατηγός Βεντήρης, άνθρωπος οργανωτικός και με σκληρή θέληση.


12/3/1947 καταφθάνει η πρώτη αμερικανική στρατιωτική βοήθεια, έτσι λοιπόν η εθνικόφρονες παίρνουν «ψωμί και μπαρούτι» από την υπερπόντια υπερδύναμη και ο «Θείος Τρούμαν» γίνεται ο θεός από την μια πτέρυγα και ο διάβολος από την άλλη.  





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Εξόριστοι φτιάχνουν την σκηνή τους.

           
Η ΑΠΟΔΡΑΣΗ




            Από τον Μάρτιο του 1947 στις τάξεις των σκαπανέων υπάρχει  φόβος και ανασφάλεια, αλλά και η διοίκηση του στρατοπέδου βλέπει να ανδρώνεται η δύναμη των ανταρτών στην Κρήτη και φοβάται ότι θα υπάρξει απόδραση των κρατουμένων στις τάξεις του ΔΣΕ.


            Και πράγματι τον Απρίλη του 1947 ο Κωνσταντόπουλος βρήκε ένα πρωί το στρατόπεδο άδειο, οι κρατούμενοι έφυγαν στα βουνά και μπήκαν στο τμήμα του καπετάν Ποδιά, οι εναπομείναντες στο στρατόπεδο δέχτηκαν την εκδίκηση των δεσμωτών μεταγωγές σε φυλακές και πυροβολισμοί από τους οποίους τραυματίστηκαν πέντε σκαπανείς, αποσπάσματα ξαμολήθηκαν να πιάσουν τους φυγάδες.


            Τον μεγαλύτερο αριθμό των σκαπανέων τον φόρτωσαν σε οπλιταγωγό ο «Άγιος Νικόλαος» που τους οδήγησε στην Γυάρο και στην Κρήτη έμειναν μόνο πολύ λίγοι.


            Τώρα οι δραπέτες όπως είπαμε μπήκαν στην ομάδα του καπετάν Ποδιά εκεί οι περισσότεροι σκοτώθηκαν στις μάχες που δόθηκαν   με την Χωροφυλακή και τον ΕΣ, όσοι πιάστηκαν ή εκτελέστηκαν (Κωσταρέλος) ή φυλακίστηκαν για πολλά χρόνια (Σωτ Κωστόπουλος), έζησαν μόνο 12.


 Στις 7/6/1947 η κυβέρνηση Τσαλδάρη κατάθεσε στην Βουλή το πρώτο νομοσχέδιο «περί εκτάκτων μέτρων» που με το άρθρο 10 υπήρχε δυνατότητα παραβίασης του οικογενειακού ασύλου όλο το 24ωρο, η απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών κατά την κρίση των κατά τόπους αρχών. Τον Ιούλιο του 1947 συγκροτήθηκε το πρώτο έκτακτο στρατοδικείο και στις 16/7/1947 ανακοινώθηκε η πρώτη εκτέλεση ποινής με βάση το πιο πάνω νόμο δύο πολιτών στο Επταπύργιο της Θεσσαλονίκης.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Εξόριστοι σε κάποιο νησί.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ



ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΥ του  Ν Μάργαρη εκδόσεις ΔΩΡΙΚΟΣ ΑΘΗΝΑ 

Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2012

ΦΑΣΟΥΛΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ


Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΟΥΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΥ

Μέσα στα αθηναϊκά αποκριάτικα θεάματα (Μασκαράδες, Γκαμήλα, Ρόπαλα, Θεοδοσίου και άλλα) γεννήθηκε το νεοελληνικό κουκλοθέατρο με πρωταγωνιστές τον Φασουλή και τον Περικλή (Περικλέτου).

Από τα τέλη του 19ου και για αρκετές δεκαετίες του 20ού αιώνα καθιερώθηκε ως το απαραίτητο θέαμα των Αποκριών. Για πολλά χρόνια έκανε πρώτο την εμφάνιση στους δρόμους της Αθήνας και με τις κωμωδίες του ανήγγελλε την έναρξη του Τριωδίου και το αποκριάτικο ξεφάντωμα. Ήταν ένα θέαμα για μεγάλους και όχι για τα παιδιά, γιατί είχε αποκριάτικα στοιχεία γεμάτα ξυλοδαρμούς, πειράγματα και βωμολοχίες.






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Οι  Φασουλής και ο Περικλέτος, σατιρίζουν τις εξελίξεις της εποχής ανεβασμένοι σε ένα κάρρο. Κρατούν στα χέρια τους δύο αποκριάτικες μάσκες με τις φυσιογνωμίες των Γεωργίου Θεοτόκη και Ανδρέα Ζαίμη. Το σκίτσο δημοσιεύθηκε στον «ΡΩΜΗΟ» στις 3 Μαρτίου 1907.



Η αθηναϊκή αποκριά του 19ου αιώνα, όπως πιστεύουν πολλοί ερευνητές, έχει στοιχεία της αρχαιότητας λ.χ. των διονυσιακών τελετών, οι οποίες εξελίχθησαν στην τουρκοκρατούμενη περίοδο σε αποκριάτικα ξεφαντώματα. Αυτά άρχιζαν στα πλατώματα του Ψυρρή και εξορμούσαν με τα Ταράματα, τα Ξόανα (ανδρείκελα), τα Είδωλα και κατέληγαν στους στύλους του Ολυμπίου Διός. Όταν ξεκινούσαν αυτά, τότε ακούγονταν παντού φωνές.

Το αποκριάτικο κουκλοθέατρο γεννήθηκε και έδρασε αρχικά, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του λαού και ειδικά τους ενήλικες. Το θέαμα αυτό το απολάμβαναν και τα παιδιά, γιατί τότε δεν είχαν άλλη επιλογή θεάματος. Βέβαια πολλοί κουκλοπαίχτες δεν έβλεπαν τα παιδιά με καλό μάτι, επειδή ήταν σχεδόν και οι μόνιμοι τζαμπαζήδες θεατές, όπως  ισχυρίζεται ο Γ. Β. Τσοκόπουλος, το 1911.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ένα  φωτογραφικό ντουκουμέντο  με  τον Παναγιώτη Θεοδοσίου, το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΕΛΛΑΣ» και παραδίδει με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο που έστηνε τις παραστάσεις του, καθώς και τον κόσμο που συγκέντρωνε. Το στιγμιότυπο είναι από την πλατεία Συντάγματος και τα κτίρια στην αριστερή πλευρά είναι ανύπαρκτα, μεταγενέστερη προσθήκη για να καλυφθεί το κενό που δημιουργείτο από την ένθεση άλλης φωτογραφίας κατά τη δημοσίευση. Το κάρο έχει μετατραπεί σε υπαίθρια σκηνή, τριγύρω είναι καλυμμένο με ύφασμα και επάνω ο Παναγιώτης Θεοδοσίου και ο συνεργάτης του «Αράπης». Ανάμεσα στο κάρο και στο άλογο κάθονται οι υπόλοιποι «συνεργάτες» του Ποιητή του Κάρου. Το ίδιο «σκηνικό» βλέπουμε και στην άλλη σωζόμενη φωτογραφία από υπαίθρια παράσταση. Ο Θεοδοσίου φορά την «ρεντιγκότα» του και οι θεατές κάθε ηλικίας έχουν «αγκαλιάσει» το κάρο. Στο βάθος διακρίνεται το «περίπτερο» του Συντάγματος με τη χαρακτηριστική κλασική πυργώδη οροφή του. Εντυπωσιάζει το πλήθος που παρακολουθεί την παράσταση επιβεβαιώνοντας όσα έχουν γραφτεί.



ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΟΥ ΛΑΙΚΟΥ ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟΥ



            Ο Φασουλής είναι γαντόκουκλα και είναι άμεσος αδερφός του Ιταλού Fagiolino και φυσικά μέλος της μεγάλης οικογένειας των Pulchinella, Punch, Kasper, Petruska, κλπ .

            Ο Φασουλής δεν είναι επαναστάτης, απλώς δεν έχει καμία ηθική αναστολή, καθώς υλοποιεί ταυτόχρονα το πολύ καλό και το πολύ κακό σε μια αρμονική συνύπαρξη. Εραστής και φονιάς, έρχεται αντιμέτωπος με όλα σε μια σχέση παιδιού με το παιχνίδι του: η ζωτική σοβαρότητα στην εξερεύνηση του κόσμου, ταυτόχρονα με την ελαφρότητα της άγνοιας και της μη φορτισμένης συνείδησης και μνήμης. Αναλαμπές που φωτίζουν την έμφυτη τάση ελευθεριότητας του Φασουλή, τον οδηγούν στις πράξεις του.

            Οι ήρωες διαμορφώθηκαν εξωτερικά και εσωτερικά σύμφωνα με τις συνήθειες των αποκριών αλλά και άλλα στοιχεία που εξέφραζαν τον λαό.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μια σύγχρονη αναβίωση του λαϊκού θεάτρου του δρόμου έγινε το 2003. Το χαρούμενο σκηνικό για τον “Φασουλή και τον Περικλέτο”


            Έτσι ο κουκλοπρωταγωνιστής πλάστηκε άσχημος στο πρόσωπο κατά το πρότυπο των αποκριάτικων άσχημων μορφών της μάσκας (το ένα μάτι στραβό, στόμα ανοιχτό λοξά ειρωνικό, μεγάλη κόκκινη πλακουτσωτή μύτη και σκούφο). Του δόθηκε το όνομα «Φασουλής», για να θυμίζει τις ελληνικές φασουλο-συνήθειες, ισχυρίζεται ο Γιάννης Kιουρτσάκης. Εμπλουτίσθηκε με περιεχόμενο καθαρά αποκριάτικο ώστε να είναι πειραχτικός, βωμολόχος και να ξυλοκοπά αλύπητα όποιον έβρισκε μπροστά του.

            Τη θέση του συμπρωταγωνιστή του την παίρνει κυρίως ο Περικλής - ωραίος, νέος με στοιχεία των «λογίων» σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, γι' αυτό τον ονόμασαν και Περικλέτο. Ήταν δηλαδή ο αντίποδάς του και μ' αυτόν συνέχεια ξυλοδέρνονταν.

            Οι κουκλοπαίχτες, λαϊκοί περιστασιακοί καλλιτέχνες, μερικές μέρες πριν από την έναρξη του Τριωδίου σκάλιζαν σε ξύλο το κεφάλι και τα χέρια του Φασουλή, για να δικαιολογήσουν κατά ένα μέρος και τον σχετικό ρόλο του όπως ωραία του αφιερώθηκε τότε το παρακάτω τετράστιχο:

«Είνε κακός φονιάς... δεν έχει φίλο...
τον Περικλέτο δέρνει εκ συστήματος
 Το σώμα του είν' όλο από ξύλο
 τουτέστι... απ' το σώμα του εγκλήματος...».





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Οι φοιτητικές διαδηλώσεις του 1892 σατηρήθηκαν από τον "ΡΩΜΗΟ", ένα σκίτσο της εποχής εκείνης με την λεζάντα της (Ένας βαρβάτος εύζωνος του Φασουλή τις βρέχει
κι εκείνος ως μαινόμενος εις τα θρανία τρέχει).



            Δηλαδή εφαρμόστηκε η παλιά παγκόσμια συνταγή των ακραίων αντιθέσεων ψηλός-κοντός, χοντρός-λιγνός, όμορφος-άσκημος, δυνατός-αδύνατος, έξυπνος-χαζος κλπ
Η  εφημερίδα «Ακρόπολις» το1895 περιγράφει την όλη διαδικασία όπως πιο κάτω:

Το κεφάλι της κούκλας στηρίζονταν σε ένα μπαστούνι, για να το χειρίζεται το χέρι του εμψυχωτή, το οποίο καλύπτονταν από το κούφιο υφασμάτινο σώμα. Οι παραστάσεις δίνονταν μέσα σε μικρές σκηνές, τις οποίες -τις περισσότερες φορές- μετέφεραν πάνω σε κάρο συρόμενο από ένα γαϊδαράκι.

Οι κουκλοθίασοι περιφέρονταν στους δρόμους της Αθήνας και σταματούσαν εκεί που συγκεντρώνονταν το φιλοθεάμον κοινό τους. Ήταν ένα «θέαμα του δρόμου», όπως το αποκαλούμε σήμερα. Συνήθως οι παραστάσεις άρχιζαν μετά τη διαπίστωση προσέλευσης ικανοποιητικού αριθμού θεατών, και μετά ο καλλιτέχνης άρχιζε να ζωντανεύει τις κούκλες του.

Αλλά και ο Γ. Β. Τσοκόπουλος, το 1911 συμπληρώνει:
 Όταν επιβεβαιωνόταν η λήξη της συγκέντρωσης χρημάτων, ο κουκλοπαίχτης έδερνε αλύπητα τους κουκλοήρωές του και η παράσταση τελείωνε,  η ύπαρξη του αποκριάτικου Φασουλή ήταν κερδοσκοπική επιχείρηση και πολύ λίγο ενδιέφερε το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ανυπόγραφο σκίτσο του Παναγιώτη Θεοδοσίου, το οποίο προφανώς δημιουργήθηκε από μνήμης, αφού δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» το 1961. Είναι μάλλον του Δ. Γιαννουκάκη, γνωστού για τη ζωγραφική του δεινότητα και συντάκτη του κειμένου που αφορούσε «ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ». Ο Θεοδοσίου εμφανίζεται με το καθιερωμένο ημίψηλό του και την ρεντιγκότα του.




ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ


Kατά τον θεατρολόγο Βάλτερ Πούχνερ, οι ρίζες του κουκλοθέατρου φθάνουν στη λατρευτική χρήση ειδώλων και ομοιωμάτων των προϊστορικών χρόνων αλλά και σημάδια εθιμικών τελετών, οι οποίες διαμορφώθηκαν με την πάροδο του χρόνου.  Ο Βάλτερ Πούχνερ διαχωρίζει την  έννοια του λαϊκού θεάτρου ή των «λαϊκών θεαμάτων» (folk drama, Volks-schauspiel κλπ.) επιβάλλει ένα καταρχήν διαχωρισμό σε μοντέρνο λαϊκό θέατρο και παραδοσιακό λαϊκό θέατρο. Το μοντέρνο γίνεται από διανοούμενους και μορφωμένους για το λαό, ενώ το παραδοσιακό γίνεται από το λαό για το λαό. Το λαϊκό θέατρο και δρωμένα σε μιαν ευρύτερη περιφέρεια, εκτός από τη στήριξη, την καλλιέργεια και την εκ νέου δημιουργία περιφερειακών και τοπικών 'ταυτοτήτων', καλλιεργεί και τις αυτοσχεδιαζόμενες επικοινωνίες του προφορικού πολιτισμού και αποτελεί, μ' αυτόν τον τρόπο, μιαν αντίσταση στην επιπεδοποίηση της πανταχού παρούσας οπτικής κουλτούρας.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Αθηναική αποκριά μας έχει αφήσει στίχους και παρλάτες του Φασουλή και του Περικλέτου
 "Γλέντα λοιπόν Αποκρηά μασκαρεμένη χώρα 
που ένα μόνο έμαθες στα φανερά να κλέβεις
Να γίνεσαι ρεντίκολο κάθε στιγμή και ώρα
που όλα τα μασκάρεψες κι όλα τα μασκαρεύεις
Εξω λοιπόν οι λύπες, έξω κακή καρδιά
και πάλι Καρναβάλι ανοίγει βρε παιδιά".




Ο Φασουλής  έφτασε στην Ελλάδα από την Ιταλία, το 1840. Πριν από το τέλος του 19ου αιώνα, ήταν ήδη γνωστός στην Αθήνα. Στην αρχή του 20ού και μέχρι το 1930 περίπου, υπήρξε σοβαρός ανταγωνιστής του Καραγκιόζη, αλλά και σύντροφός του, αφού πολλοί καραγκιοζοπαίκτες έπαιξαν και το Φασουλή. Η ανατολίτικη επιρροή στην Ελλάδα είναι πιο ισχυρή, ο Καραγκιόζης επικράτησε πάντα ως ο κατεξοχήν λαϊκός κωμικός ήρωας.


ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΑ


«- Τρεχάτε! Βγήκαν τα ξόανα και τα είδωλα», έλεγαν οι Αθηναίοι και το είχαν σε καλό να διασκεδάζουν, ακόμα και στις πιο δύσκολες μέρες και στιγμές.

Οι Αθηναίοι έλεγαν μεταξύ τους χοντρά πειράγματα και βωμολοχίες. Έτσι κατά τις αποκριές επί Τουρκοκρατίας ζούσε η «Αττική ειρωνεία».

Kάθε πείραγμα, ακόμη και το πιο τραβηγμένο, το δεχόντουσαν με το γέλιο. Συνέθεταν επίσης δίστιχα σε βάρος φίλων, συγγενών και γειτόνων, και ενώ τα έλεγαν δήθεν για τον εαυτό τους, στην πραγματικότητα απευθύνονταν σ' εκείνους που ήθελαν να πειράξουν, γράφει ο Β. Kωνσταντάρας.

Η εφημερίδα «Ακρόπολις» το 1889 σχολιάζει: Στις συνοικίες της Πλάκας, του Ψυρρή, της Ακροπόλεως, του Αγίου Φιλίππου, της Βάθειας κ.λπ. το γλέντι ήταν διαφορετικό, Ασυνήθιστη κίνηση επικρατούσε αυτές τις ημέρες στις συνοικίες αυτές. Από τις 10 το πρωί μέχρι τη δύση του ηλίου, έβλεπε κανείς στους δρόμους τους διοργανωτές αποκριάτικων θεαμάτων και πλήθος κόσμου να τους παρακολουθούν. Όπου και αν έστριβες θα έβλεπες και ένα ΠΕΡΙKΛΕΤΟ να «μπαγλαρώνει αλύπητα όλους τους παρουσιαζόμενους προ αυτού ΦΑΣΟΥΛΗΔΕΣ. Προς το τέλος του θεάματός τους, ένας παλιάτσος γύριζε μ' ένα δίσκο κάτω από τα παράθυρα μαζεύοντας τις πεντάρες που έπεφταν από ψηλά «σα χάλκινη βροχή».




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Από τον Φασουλή και τον Περικλέτο έχει μείνει σήμερα μόνο ο πρώτος ήρωας, από  το  ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟ ΧΑΝΘ η παράσταση «Ο Φασουλής και οι Πειρατές».

Το νεοελληνικό κουκλοθέατρο από τα τέλη του 19ου και για δεκαετίες του 20ού αιώνα καθιερώθηκε ως το απαραίτητο θέαμα της Αποκριάς.

Με τα χρόνια βελτιώθηκε το αποκριάτικο κουκλοθέατρο και το «Kομιτάτο των Απόκρεω» της Αθήνας βράβευσε πολλές φορές θιάσους του «Φασουλή και Περικλέτου», γιατί παρουσίαζαν την «...αυτοφυή λαϊκή κωμωδία», η οποία κατείχε θέση σημαντική στη γενική ευθυμία των αποκριών, όπως επισημαίνεται από την εφημερίδα «Εφημερίς» το 1888.

Η ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ


                Στις αποκριάτικες παραστάσεις οι κούκλες ήταν λιγοστές και το ρεπερτόριό τους γενικά ήταν πολύ φτωχό. Οι κουκλοπαίχτες ασχολούνταν μ' ένα ή δύο αυτοσχέδια έργα, τα οποία πολλές φορές δεν είχαν ούτε αρχή αλλά ούτε και τέλος. Οι κουκλοπαίχτες ενεργούσαν ο καθένας με τη δική του έμπνευση και δημιουργούσαν: μικρούς διάλογους με «σάτιρα» δοσμένη σε στίχους, καμιά φορά με «απροσδόκητες ομοιοκαταληξίες» ή «διατραγωδώντας».




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Χαρακτηριστική απεικόνιση των ξένων επισκεπτών των Αθηνών κατά τους Αγώνες του 1896, με τον Φασουλή σε ρόλο οικοδεσπότη.


                Σε πολλά επεισόδια ο Φασουλής χρησιμοποιούσε τις «βωμολοχίες» και όλα αυτά ήταν δοσμένα με μία μορφή λαϊκής κωμωδίας, ενώ έφθανε και σε αισχρολογία με μία «Αριστοφάνειον ελευθερίαν». Ο Περικλής ή Περικλέτος και ο αχώριστος σύντροφός του Φασουλής είχαν γίνει γρήγορα δημοφιλέστατοι συνήθως για τη σατιρική δημοσιογραφία με έμφαση στο πολιτικό περιεχόμενο, το οποίο παρακολουθούσαν κυρίως άνδρες. Έτσι οι πολιτικές αναταραχές κάθε εποχής, γίνονταν αποκριάτικο θέμα καυτηριασμού και πλούσιου ξυλοδαρμού επί της σκηνής των ανδρεικέλων.

Γράφει ο αρθρογράφος με το ψευδώνυμο «Ο Αστείος» στην εφημερίδα «Πρωινή» το 1908.

«Ο δε δυστυχής Φασουλής έδερνε ανηλεώς τον Περικλή, επειδή δε εκείνος κατ' αρχάς εθύμωνε και κατόπιν εξεθύμωνεν, εβαρύνθη τέλος και τον λέγει:
- Βρε Θεοτόκη: σε κοπανάω τόση ώρα! δεν θα πέσης ρε !... (και σε άλλη σκηνή)...Ο Φασουλής καταδιωκόμενος από τον Περικλή με τη σανίδα, κρύπτεται όπισθεν του μικροσκοπικού παρασκηνίου,
- Εβγα έξω ρε! Φωνάζει ο Περικλής.
- Δεν βγαίνω, πέρυσι είχες διπλή σανίδα, φέτος είνε μονοκόματη και πονάει.
- Αμ' φέτος βλέπεις αλλάξανε τα πράγματα ρε! είνε ενιαία...».
Εκτός από την πολιτική, ο έρωτας, ο γάμος και η προίκα ήταν τα φλέγοντα θέματα για αποκριάτικες σάτιρες. Έτσι οι κουκλοπαίχτες δημιουργούσαν καμβάδες με σχετικά επεισόδια και ανέπτυσσαν διαλόγους δημιουργώντας καυτερές κωμωδίες ή κωμωτραγωδίες. Η θεματολογία αυτή άρεσε αρκετά στις γυναίκες και ξεχώριζε, γιατί είχε ωραία χρήση των διαλόγων από το ζεύγος Φασουλή-Περικλή, οι οποίοι και σκόρπιζαν το γέλιο. Οι διάλογοι αυτοί δεν πέρασαν απαρατήρητοι από τους δημοσιογράφους που τους κατέγραψαν στις εφημερίδες τους.
Ανεξάντλητη πηγή γνώσης για αυτό τον λησμονημένο αδελφό του Καραγκιόζη αντλούμε από τον τύπο της εποχής, ο «Παλαιός» στο περιοδικό «Ελλάς» το 1908 γράφει :
 Όταν η πρόχειρη σκηνή του ξύλινου θιάσου ασφυκτιούσε από τη συγκέντρωση σμήνους παιδιών του δρόμου, από ανθρώπους του λαού και στρατιώτες, τότε δίνονταν νόστιμες κωμικές ερωτικές παραστάσεις λ.χ. στη σκηνή «... η ξύλινη Μαρίκα με δέκα τρίχας εις την κεφαλήν και ένα φόρεμα καμωμένον από μιαν γωνίαν παλαιάς κορδέλλας γυναικείου φορέματος... εκφράζει τα αισθήματά της προς τον πρώτον εραστήν του ξυλίνου θιάσου τον Παρτσινέβελλον (Φασουλή), αλλ' ο παπάς διακόπτει την ερωτικήν της εξωμολόγισιν... Αρχίζει το πατριαρχικόν ξύλο, το οποίον καταλήγει εις το υπό την σκηνήν αστυνομικόν τμήμα...».





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Φόρον εις το κατούρημα και φόρον εις το κλάμα
φορολογούνται χωριστά ή και τα δυο αντάμα;
Ομως το εις την ύπαιθρον λαμβάνον χώραν χέσιμον
τυγχάνει εξαιρέσιμον.

Γεώργιος Σουρής (1853 - 1919) ΠΟΣΟ ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΟΥΡΗΣ.



ΣΟΥΡΗΣ ΚΑΙ ΦΑΣΟΥΛΗΣ
               

                Ο Γεώργιος Σουρής, ως «ο Αριστοφάνης και ο Αίσωπος της νεότερης Ελλάδος»,το 1883 εμφανίζει στην εφημερίδα «Ο Ρωμηός» ένα δικό του ζεύγος «Φασουλής και Περικλέτος - ο καθένας νέτος σκέτος», θεατρικό ζευγάρι με κείμενα πολιτικής σάτιρας. Η αναβάθμιση αυτή έφερε πολλά στη δημοσιογραφία αλλά κατά ένα μέρος πρέπει να επηρέασε και το κουκλοθέατρο.

Ιδού ένας  σατιρικός ποιητικός διάλογος, μετάξι Φασουλῆ και Περικλέτου, έχει ως αφορμή μία πυρκαγιά που εκδηλώθηκε, τον Ιούλιο του 1884, στο Παλάτι και έδωσε αφορμή στο Σουρή να εκδηλώσει, για μία ακόμη φορά, τ αντιβασιλικά του αισθήματα, για τα οποία είχε υποστεί πολλές διώξεις. Διάχυτη στους πικάντικους στίχους του ἡ εκτίμηση και ὁ θαυμασμός του για τους προδρόμους μας σκαπανείς της Διλοχίας Σκαπανέων που εκτελούσαν τότε πυροσβεστικά καθήκοντα.

 

ΤΟΥ ΠΑΛΑΤΙΟΥ Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ


Φασουλῆς και Περικλέτος,
ὁ καθένας νέτος σκέτος


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Ουφ! άφησε με, Περικλή, και σου ῾χω μία λύπη!


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Και για ποιὸ λόγο, βρὲ κουτέ; εσένα τί σου λείπει;
έχεις τα παραδάκια σου, έχεις κι εμένα φίλο,
πηγαίνεις και στο Φάληρο, τρως κάποτε και ξύλο...


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Μα δεν αφίνεις, Περικλή αυτὰ τα χωρατά σου,
δεν έρχεσαι για μία στιγμή και λίγο στα σωστά σου;
Εδώ ὁ κόσμος καίεται...


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Τί καίεται, βρέ, πάλι;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Νάτα! λοιπὸν στην πυρκαγιά δεν ήσουν την μεγάλη;


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Ποιὰ πυρκαγιά;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Του Παλατιού.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Ἐκάη το Παλάτι;
Πάλι σε τρώει, φαίνεται, ἡ έρημή σου πλάτη.


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Μα πως, μωρέ; στην πίστη σου δεν πήρες συ χαμπάρι;
Εδώ ὁ κόσμος σύσσωμος σηκώθη στο ποδάρι
και έτρεχε ξεσκούφωτος στο ντάλα μεσημέρι,
και όλοι εβαστούσανε κι έναν κουβά στο χέρι.








ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Φασουλής και ο Περικλέτος διασκεδάζουν με το κουκλοθέατρο.





ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Πάλι τα ίδια μ᾿ άρχισες και θα σε μπαγκλαρώσω.


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Βρὲ άφησέ με μία μικρὴ ιδέα να σου δώσω
γι᾿ αυτὸ το φοβερὸ κακό, που πάλι μας συνέβη,
γιατί εμένα άρχισε ὁ νους μου να σαλεύει.
Άκου λοιπόν.... εφύσαγε ένα μελτέμι πρώτης,
όταν εμπρός μου πέρασε δρομαίος στρατιώτης.
Γεια σου του λέω, αδελφέ, μα στάσου και κομμάτι,
πολλὰ τα έτη μ᾿ απαντά .... φωτιὰ εις το Παλάτι!
Τότε κι εγώ, βρὲ Περικλῆ, διόλου καιρὸ δὲν χάνω,
το βάζω εἰς τὰ τέσσερα καὶ στὸ παλάτι φθάνω,
και τί νὰ δῶ, βρὲ μάτια μου;....σπίθες, καπνό, φαντάρους,
και τον Τρικούπη στὴ σκεπὴ με δυὸ ψηλοὺς κολλάρους,
και να σου πω, βρὲ Περικλῆ, τὸν θαύμασα στ᾿ ἀλήθεια...
Είναι ὁ μόνος άνθρωπος, ποὔχει ζωὴ στα στήθια.
Μπορεῖ και τον Κουταλιανὸ ὁλάκερο νὰ φάει.
αυτὸς δεν είναι άνθρωπος, αυτὸς και που δεν πάει;
στις πυρκαγιές, στα δάνεια, στις Τράχωνες, στα δάση
στους φόρους, στους προβιβασμοὺς κι ὅπου αλλού προφθάσει.
Προφθαίνει και στὸ θέατρο ακόμη του Φαλήρου....
Αὐτὸς εἶν᾿ ἄνδρας τοῦ πυρός, καθὼς καὶ τοῦ σιδήρου,
γιατὶ σε τοῦτο τον καιρὸ ὅλ᾿ ἡ Ἑλλὰς ἀνάβει,
και δεν μπορεί κανεὶς γιατί και πως να καταλάβει.
Ἀλλ᾿ ας ἀφήσουμε αὐτὸν κι ας ἔλθουμε καὶ πάλι
στὴ φοβερὴ τὴν πυρκαγιὰ και την ἀνεμοζάλη.
Λοιπὸν κοντὰ στον Πρόεδρο στεκόταν ὁ Μαμούρης,
εις τον Μαμούρη δε κοντὰ στεκόταν ὁ Μπουντούρης,
εις τον Μπουντούρη δε κοντὰ στεκότανε ὁ Σοῦτσος,
και εις τον Σοῦτσο δε κοντὰ στεκότανε ένας μοῦτσος,
και εις τον μοῦτσο δε κοντὰ στεκότανε ὁ Λέλης,
και εις τον Λέλη δε κοντὰ στεκόταν ὁ Γουβέλης,
και στο Γουβέλη δε κοντὰ στεκότανε ὁ Λάγγες,
και εις τον Λάγγες δε κοντά, ένα φουσάτο μάγγες,
και εις τους μάγγες δε κοντὰ καμπόσοι λωποδύτες,
και πυροσβέστες άπειροι επάνω στις σοφίτες,
και ὁ Πηνειός, ὁ Τσέρνοβιτς, ο Σέκερης, ὁ Πάλλης,
ακόμη κι ὁ Γενήσαρλης, ο Λάμπρος ὁ Μιχάλης,
και με το σκύλο του μαζὶ ο Φὼν Κολοκοτρώνης,
ὁ Γιώργης της Δημήτραινας κι ο Σπύρος ο Πομόνης...


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Καὶ τέλος τί ἀπέγινε;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Τί ἤθελες νὰ γίνει
μέσα σε τέτοιο φλογερὸ καὶ ἄσβεστο καμίνι;
Πρῶτα ἐπήρανε φωτιὰ ἄξαφνα οἱ κουζίνες,
ἔπειτα πῆραν ἄξαφνα φωτιὰ καὶ οἱ κουρτίνες,
ἔπειτα πῆραν ἄξαφνα φωτιὰ κι οἱ καναπέδες,
ἔπειτα πῆραν ἄξαφνα φωτιὰ κι οἱ λακέδες,
κοντὰ σ᾿ αὐτοὺς τὸ θέατρο, μαζὶ κι ἡ ἐκκλησία,
καὶ τέλος πάντων ἔγινε ἑσπερινὴ θυσία.
Καὶ όταν πιὰ ἐπήρανε φωτιὰ καὶ τὰ φουγάρα,
ἀπελπίσθηκαν ὅλοι των καὶ ἄναψαν τσιγάρα.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Μὰ πές μου, τούτη τὴ φωτιὰ ποιὸς νὰ τὴν ἔχει βάλει;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Καὶ θέλει ρώτημα κι αὐτό, μωρὲ στραβὸ κεφάλι;
Τί ἄνθρωπος! ... αἰώνια ζητᾷ νὰ μὲ πειράζει!...
Σοῦ εἶπα ὅλες τί φωτιές, πὼς ὁ Μελᾶς τὶς βάζει.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Λοιπόν;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Λοιπὸν ἐκάηκαν καμπόσοι στρατιῶται,
μὰ παλληκάρια τῆς φωτιᾶς κι ἀληθινοὶ ἰππόται,
ποὺ βασιλιὰς γιὰ μία στιγμὴ λαχτάριζα νὰ γίνω,
νὰ τοὺς φορέσω στέφανο, καὶ Φασουλῆς νὰ μείνω.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Καὶ ποιοὶ ἀκόμη τὄδειξαν;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Οἱ σκαπανεῖς κι οἱ ναῦτες,
κι οἱ ἄλλοι ὅλοι ἤτανε σπουδαῖοι μυϊγοχάφτες.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Καὶ λὲς ἡ νέα πυρκαγιά, νὰ ἔχει σημασία,
ἡ λὲς κι αὐτὴ πὼς ἔγινε γιὰ τὴ φωτοχυσία;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Ἔ! ὅταν βλέπεις σκαπανεῖς καὶ μέσα στὸ Παλάτι,
καὶ βασιλεῖς μὲ βασιλεῖς καὶ κράτη ἐπὶ κράτη,
καὶ στὰ καλὰ καθούμενα ἀνάβει καὶ ὁ θρόνος,
αὐτὸ θὰ πεῖ, συντέλεια, πὼς ἦλθε τοῦ αἰῶνος.




 



 
 

ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Καὶ ἡ ζημία πόσο λὲς νὰ εἶν᾿ ἀπάνω κάτω;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Όσα περίπου έχασε, θαρρῶ το Συνδικάτο.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Και τώρα τούτη τη ζημιὰ ποιὸς λες θα την πληρώσει;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Στη ράχη σας ὁ βασιλιὰς κι αὐτὴ θα την φορτώσει.
Και τίποτα παράξενο ν᾿ ἀκούσεις σε κομμάτι
καινούργιους φόρους για φωτιὲς που βάζουν στο Παλάτι.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Και ύστερα ἀπ᾿ όλα αυτὰ ο βασιλιάς τί κάνει;


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Του τηλεγράφησαν, θαρρῶ, και με το πρώτο φθάνει.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Εγώ σου λέω πως αὐτὸς δεν το κουνάει διόλου
κι αν όλο το Παλάτι του πάει κατά διαβόλου.


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Εγώ σου λέω πώς θάρθη...


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Εγώ σου λέω σκάσε.


ΦΑΣΟΥΛΗΣ
Εγώ σου λέω πως θὰ ῾ρθῆ και να μου το θυμάσαι.


ΠΕΡΙΚΛΕΤΟΣ
Μα συ το παραξίλωσες μ᾿ αὐτό σου το γινάτι...
ὄρσε λοιπὸν δύο τρεις σβερκιὲς και σύρε στο Παλάτι.






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η περίφημη εφημερίδα του Σουρή.



ΦΑΣΟΥΛΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ



            Ο Gaston Deschamps περιγράφει όπως πιο κάτω τον Φασουλή:

« Εκεί πρέπει να πάει όποιος θέλει να παρευρεθεί στα κατορθώματα και τα παράδοξα λόγια του Φασουλή, του Καλινό [όπερα κομίκ] των Ελλήνων. Μιλάει με την μύτη, τρώει σκόρδο, εξαπατά τους γύρω του, δέρνει την γυναίκα του. Να κάτι που γεμίζει κέφι τους καλούς εμπόρους του Ιλισού. Το κατσούφικο κέφι των Ελλήνων είναι ακούραστο και δεν υποχωρεί με καμιά αφορμή. Δεν ξέρω πόσες φορές έχω παρευρεθεί στον Θάνατο του Φασουλή. Ο ανθρωπάκος είναι στο κρεβάτι του, στα τελευταία του. Κρατάει τα πλευρά του, τόσο οδυνηροί είναι οι κωλικοί του. Τα δόντια του χτυπούν από τον πυρετό και μέσα στους λυγμούς του εκλιπαρεί τον θεραπευτή Θεό, που στην Ανατολή έχει αντικαταστήσει οριστικά τον Ασκληπιό:

 «Κινίνο! Κινίνο!» Φωνάζει την γυναίκα του και την στέλνει στον φαρμακοποιό. Σε ένα ποτήρι νερό πίνει το λυτρωτικό φάρμακο, τη λευκή σκόνη που θα τον ανακουφίσει. Μάταιες προσπάθειες.

 Γυναίκα, φέρε μου κι άλλο κινίνο!


Ο Φασουλής κοιτάζει την άσπρη σκόνη και ξαφνικά αρχίζει να σταυροκοπιέται, επικαλούμενος όλους τους αγίους του παραδείσου. Βάζει λίγο από το φάρμακο κάτω από την γλώσσα του.

 Σκάνδαλο! Φρίκη! Ο φαρμακοπώλης είναι κλέφτης. Δεν είναι θειική κινίνη, είναι μπαγιάτικο αλεύρι.

Ο Φασουλής ρίχνει στη γυναίκα του μια θλιμμένη ματιά:
- Γυναίκα, πήγαινε στο βουνό, στο μοναστήρι. Λένε ότι οι Φράγκισσες καλόγριες ξέρουν μυστικά για να θεραπεύουν όλες τις αρρώστιες.







ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σπάνιο φωτογραφικό τεκμήριο από υπαίθρια παράσταση του Παναγιώτη Θεοδοσίου, το 1909, στο ύψος της σημερινής οδού Αποστόλου Παύλου, η οποία εκείνη την εποχή ήταν ακόμη αδιαμόρφωτη και αποτελούσε χώρο περιπάτου και υπαίθριας αναψυχής, ιδιαίτερα σε περιόδους εορτών (Απόκριες, Ρουσάλια κ.ά.). Ως σκηνή χρησιμοποιεί το κάρο του και δίπλα του, ο περίφημος Αράπης συμμετέχει στην παράσταση. Η φωτογραφία αποδίδεται στον Πέτρο Πουλίδη (αρχείο ΕΡΤ) και όπου έχει δημοσιευθεί φέρει λανθασμένη χρονολόγηση. Σώζονται και άλλες λήψεις της ίδιας ημέρας που δείχνουν κόσμο να κινείται στην ευρύτερη περιοχή κάτω από την Πνύκα και προς την Ακρόπολη. Εκείνη τη χρονιά, στον Πειραιά και στην Αθήνα παρουσίαζε κωμωδία με τίτλο «Η ΕΛΛΑΣ ΧΩΡΙΣ ΑΓΚΥΡΑΝ», την οποία ο ίδιος είχε βρει και την είχε βάλει στο πλάι της σκηνής του! Υποτίθεται ότι λωποδύτες είχαν κλέψει την άγκυρα του πολεμικού «ΕΛΛΑΣ» και ένα κομμάτι της αλυσίδας της και διαπραγματεύοντο την πώλησή της, ως παλιοσίδερα σε σιδηροπώλες, όταν συλλαμβάνονται και οδηγούνται οι μεν λωποδύτες στην αστυνομία, η δε άγκυρα στο πλοίο της. Το γεγονός ότι μια τεράστια άγκυρα είχε κοπεί από την αλυσίδα της σαν κλωστή και φορτώθηκε σε βάρκα για να μεταφερθεί από τον Πόρο στον Πειραιά χωρίς να πάρει είδηση το πλήρωμα που αποτελείτο από 60-70 ναύτες έδινε αφορμή για σχόλια και παραλληλισμούς που σχετίζοντο με την πολιτική επικαιρότητα. Οι λωποδύτες που έκλεβαν την «Ελλάδα» ήταν οι ταμίες, οι υπάλληλοι και οι εισπράκτορες που έκλεβαν το κράτος τους. Ως προς τον συμβολισμό της άγκυρας, ως έμβλημα είχε διαδεχθεί την ελιά του Χαρίλαου Τρικούπη και χρησιμοποιείτο ως το «αντίπαλον δέος» του κορδονιού. Εξάλλου, την άγκυρα χρησιμοποίησαν ως έμβλημα και οι φιλελεύθεροι του Ελευθερίου Βενιζέλου.


            Την ίδια στιγμή, ανοίγει η πόρτα και μια αδελφή του Αγίου Ιωσήφ σεμνή χαμηλοβλεπούσα κάτω από το άσπρο σκουφάκι της , μπαίνει στο δωμάτιο με ένα ελαφρό ήχο από κομποσκοίνια και ευλογημένα μεταγιόν. Ο Φασουλής δεν ξέρει πως σε ποια γλώσσα να την ευχαριστήσει.

Μπονζούρ! Μπονζούρ!  Φωνάζει Μερσί! Μερσί! Μουά νον παρλάρ  φρανσέζο. 

Μουά Γκρέκο, Γκρέκο νον Λατίνο.

Καλημέρα, απαντά μια γλυκιά φωνή κάτω από το πέπλο Va bene. Vous, malado, malado.

Σι, σι, μαλάντο, μποκού μαλάντο!


Η καλόγρια του δίνει να πιεί φάρμακο. Ύστερα  του βγάζει έναν λόγο, από όπου ο ανθρωπάκος καταλαβαίνει πως θέλει να τον μυήσει στην θρησκεία του Πάπα της Ρώμης. Τότε ανασηκώνεται στο παλιοκρέβατο του και, σε καλά ελληνικά αυτή την φορά, εκφράζει την αγανάκτησή του:

Αχ! Σκύλα Φράγκισσα! Αχ Επειδή εσείς οι Γαλάτες δεν είστε χριστιανοί, εσείς θέλετε να μην πιστεύει κανείς στον Θεό! Α! Σκάνδαλο! Σάνδαλο!

      Και τσακισμένος ξαναπεύτει στην κλίνη του, ενώ η καλόγρια φεύγει τρομαγμένη….
      Αυτήν την φορά τελείωσε ο Φασουλής πέθανε και θα πάει στον παράδεισο να κάτσει με τους ομολογητές της ορθόδοξης πίστης. Έρχονται να τον πάρουν για να τον θάψουν. Η γυναίκα του πλέκει με διαπερασατικές τριλιές το μοιρολόι. Οι συγγενείς κάθονται ολόγυρα στο δωμάτιο, παρηγορούν ο ένας τον άλλον και τονώνουν το ηθικό τους μουσκεύοντας το ψωμί τους μέσα σε μια γαβάθα με λάδι, όπου κολυμπούν παστά ψάρια. Μιλούν για τον Φασουλή για τις εξυπνάδες του, την φρονιμάδα του, τις μεγάλες του αρετές.

Αν το είχε θελήσει, λέει ο ένας, θα μπορούσε να έχει βγει βουλευτής. Μιλάει πολύ καλύτερα από τον Δημήτρη.

Αν ήταν παπάς, αρχίζει ο άλλος, σίγουρα θα είχε γίνει πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως

Ω ναι, προσθέτει η κλαμένη χήρα, τι καλός άνθρωπος! Τι ευφράδεια! Τι ικανότητα στο εμπόριο του! Έδειχνε βλάκας, αλλά το έκανε επίτηδες για να μην τον εξαπατούν οι άλλοι. Θα είχε όλα τα προτερήματα του κόσμου αν δεν μου είχε δώσει τόσες μπαστουνιές!

Στις λέξεις αυτές, ένα μούγκρισμα ακούγεται από το νεκρικό κρεβάτι. Ο Φασουλής δεν έχει πεθάνει, προσποιόταν, για να μάθει τι θα έλεγαν γι αυτόν. Και τότε γίνεται ωραίος σαματάς!

Α! Καταραμένη γυναίκα! Αχ! Σου έδωσα μπαστουνιές, ε; Ε λοιπόν, θα φας με χλωρό κλαρί! Θα τις φας!
Και αρπάζοντας μια μαγκούρα, ο ζωντανός και τρομερός Φασουλής τρέπει σε φυγή όλη την μαυροφορεμένη οικογένεια.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αυτή ήταν η Αθήνα που έζησε ο Φασουλής και ο Περικλέτος.

      Ποιος είναι ο δημιουργός αυτών των μακάβριων φαντασιώσεων;  Δεν ξέρουμε ή μάλλον, είναι όλοι και καθένας. Αυτοί οι εσωτερικοί πίνακες, όπου τόσο καθαρά διαγράφονται τα ουσιαστικά στοιχεία του ελληνικού χαρακτήρα, είναι έργο του ανώνυμου και αυθόρμητου πλήθους, που διασκεδάζει κοιτάζοντας τον εαυτό του σ αυτές τις πολύ νόστιμες κωμωδίες. Θα ήταν μάταιο να σταθεροποιήσει κανείς το κείμενό του. Κάθε παράσταση τις παρατείνει ή τις κόβει, και κάθε αστείος ηθοποιός προσθέτει άφθονα στοιχεία από το δικό του απόθεμα. Οι νομαδικές αυτές αγέλες που περιφέρονται στην Ανατολή τούτες τις εθνικές φάρσες ονομάζονται ακόμα, όπως και στην εποχή του Διονύσου, θίασοι.

Ιούλιος 1884


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ


1. Ιστορία του Νεοελληνικού κουκλοθέατρου – Φασουλής, Διδακτορική  Διατριβή του   Απ. Ν. Μαγουλιώτη. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 25/11/2001
2. Ο αδικημένος  αδελφός  του  Καραγκιόζη «ΠΡΟΣΩΠΑ, 21ος ΑΙΩΝΑΣ» (27-11-1999)  της  εφημερίδας   «ΤΑ ΝΕΑ» του Βάλτερ  Πούχνερ, Καθηγητή  Θεατρολογίας  του Πανεπιστημίου  Αθηνών.
3. Λαϊκό θέατρο στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια (συγκριτική μελέτη), Πατάκης, Αθήνα 1989.
4. θεωρία του λαϊκού θεάτρου. Κριτικές παρατηρήσεις στο γενετικό κώδικα της θεατρικής συμπεριφοράς του ανθρώπου, (Λαογραφία, παράρτημα 9), Αθήνα 1985
5. Ανθολογία νεοελληνικής δραματουργίας ΤΟΜ. Α', Β1, Β2 «ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ» του ΒΑΛΤΕΡ ΠΟΥΧΝΕΡ
6. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ του Gaston Deschamps εκδόσεις ΒΗΜΑ περιηγήσεις










ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Στο βιβλίο της της Ιζαμπέλλας Παλάσκα αναφέρεται μια άγνωστη και εκπληκτική εξιστόρηση προσπάθειας του Θ Πάγκαλου να δει τον Μουσολίνι, ο ο...