Λίγο πριν από την εισβολή, η διάταξη των δυνάμεων είχε ως εξής:
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ιταλοί αλπινιστές στην Πίνδο.
Ιταλικές
Δυνάμεις:
Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση: Διοικητής στρατηγός
Βισκόντι Πράσκα. Θέατρο επιχειρήσεων Ηπείρου.
Το XXV Σώμα Στρατού. Διοικητής στρατηγός Κάρλο Ρόσσι.
Τέσσερις μεραρχίες (η 23η «Φερράρα», η 51η «Σιένα», η 131η Τ/Θ «Κενταύρων» και
μια μεραρχία ιππικού). Συνολική δύναμη 42.000 άνδρες περίπου.
Το XXVI
Σώμα Στρατού. Διοικητής στρατηγός Γκαμπριέλε Νάσσι. Τέσσερις μεραρχίες (η 49η
«Πάρμα», η 29η «Πιεμόντε», η 19η «Βενέτσια» και η 53η «Αρέτζο»). Συνολική
δύναμη 44.000 άνδρες περίπου.
Μεταξύ των δύο σωμάτων στρατού στον Τομέα της Πίνδου. 3η Μεραρχία
Αλπινιστών «Τζούλια».
Γενικό σύνολο: 59 τάγματα πεζικού, 135
πυροβολαρχίες (23 βαριές), 150 άρματα μάχης, 18 ίλες ιππικού, έξι τάγματα όλμων
και ένα τάγμα πολυβόλων.
Ελληνικές
δυνάμεις:
Θέατρο
επιχειρήσεων Ηπείρου.
VIII Μεραρχία Πεζικού: Διοικητής
υποστράτηγος Χ. Κατσιμήτρος, και το στρατηγείο της III Ταξιαρχίας Πεζικού με διοικητή τον
συνταγματάρχη πεζικού Γιατζή Δημήτριο. Συνολικά περιλάμβανε: τέσσερις
διοικήσεις συνταγμάτων πεζικού, 15 τάγματα πεζικού, 16 πυροβολαρχίες, πέντε
ουλαμούς πυροβολικού συνοδείας, δύο τάγματα πολυβόλων κινήσεως, μία
πολυβολαρχία βαρέων πολυβόλων, μία μεραρχιακή μονάδα αναγνωρίσεως. Το 39ο
Σύνταγμα Ευζώνων της III
Μεραρχίας (κινούμενο από την Αιτωλοακαρνανία προς Ήπειρο).
Στις 12 Οκτωβρίου 1940: Τέθηκε στη διάθεση της μεραρχίας
ο υποστράτηγος Λιούμπας Ν. στον οποίο ανατέθηκε η διοίκηση του τομέα της Θεσπρωτίας.
Έφθασε μια αντιαεροπορική πυροβολαρχία (τρία πυροβόλα), η οποία διατέθηκε για
την προστασία των Ιωαννίνων. Συμπληρώθηκαν οι διοικήσεις της Μεραρχίας ως
ακολούθως: Αρχηγός Πεζικού Μεραρχίας: σ/χης Ντρες Γεώργιος. Διοικητής του 4ου
Συν/τος Πεζικού: σ/χης Παπαδόπουλος Κ. Διοικητής του 40ού Συν/τος Ευζώνων:
σ/χης Τσακαλώτος Θρ.
Στις 27 Οκτωβρίου 1940 η VIII Μεραρχία έχει συμπληρώσει την επιστράτευσή της.
Θέατρο
επιχειρήσεων Δυτικής Μακεδονίας.
Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ): Διοικητής αντιστράτηγος
Πιτσίκας Ιωάννης (έδρα Κοζάνη).
Το Β' Σώμα Στρατού: Διοικητής αντιστράτηγος Παπαδόπουλος
Δημήτριος με τις: Ι Μεραρχία: διοικητής υποστράτηγος Βραχνός Δημήτριος, IX Μεραρχία: διοικητής υποστράτηγος
Ζυγούρης Χρίστος, V
Ταξιαρχία Πεζικού: διοικητής συνταγματάρχης Πεζικού Καλής Αναστάσιος, IX Συνοριακό Τομέα.
Το Γ' Σώμα Στρατού: διοικητής
αντιστράτηγος Τσολάκογλου Γεώργιος (έδρα Θεσσαλονίκη), με τις: Χ Μεραρχία:
διοικητής υποστράτηγος Κίτσος Χρίστος, XI Μεραρχία: διοικητής συνταγματάρχης
Πυροβολικού Κώσταλος Γεώργιος: IV
Ταξιαρχία Πεζικού, διοικητής υποστράτηγος Μεταξάς Αγαμέμνονας και τους IX, Χ και XI Συνοριακούς Τομείς.
Το Απόσπασμα Πίνδου: Διοικητής ο έφεδρος, εκ μονίμων, συνταγματάρχης
Δαβάκης Κωνσταντίνος (Επταχώρι). Τομέας Ευθύνης: Μεταξύ του δεξιού της VIII Μεραρχίας και του αριστερού
της IX Μεραρχίας (Ανάπτυγμα ΖΕ 37
χιλιόμετρα περίπου). Περιελάμβανε: Το 51 Σύνταγμα Πεζικού (μείον), μία
ορειβατική πυροβολαρχία 75 χιλ., έναν ουλαμό πυροβολικού συνοδείας των 65 χιλ.
και έναν ουλαμό ιππικού. Είχε σοβαρές ελλείψεις σε οπλισμό, ιματισμό, υπόδηση
και εφεδρικά πυρομαχικά. Από οκτώ διοικητές λόχων δύο ήταν ανθυπολοχαγοί και
δύο έφεδροι λοχαγοί. Από τους 32 διμοιρίτες τρεις μόνο ήταν μόνιμοι.
Συνολική ελληνική δύναμη: Τριάντα εννέα τάγματα πεζικού,
40½ πυροβολαρχίες διαφόρων διαμετρημάτων. Περίπου δύναμη 35.000 άνδρες.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ιταλοί στρατιώτες στην Πίνδο.
Σύγκριση
δυνάμεων
Στην Ήπειρο: Έναντι των 22 ταγμάτων πεζικού, τριών
συνταγμάτων ιππικού, 61 πυροβολαρχιών (18 βαριές) και 90 αρμάτων μάχης του XXV Ιταλικού Σώματος Στρατού,
υπήρχαν 15 τάγματα πεζικού, μια ομάδα αναγνωρίσεως και 16 πυροβολαρχίες (δύο
μόνο βαριές), της VIII
Μεραρχίας.
Στην Πίνδο: Έναντι πέντε ταγμάτων πεζικού, μίας
ίλης ιππικού της Ιταλικής Μεραρχίας Αλπινιστών, υπήρχαν δύο τάγματα πεζικού,
μία ίλη ιππικού και μιάμιση πυροβολαρχία του αποσπάσματος Πίνδου.
Στη Δυτική Μακεδονία: Έναντι 17 ταγμάτων πεζικού,
μίας ίλης ιππικού, 24 πυροβολαρχιών (5 βαριές) και 10 αρμάτων μάχης του XXVI Ιταλικού Σώματος Στρατού,
υπήρχαν 22 τάγματα πεζικού, δύο ομάδες αναγνωρίσεως και 22 πυροβολαρχίες (επτά
βαριές) του ΤΣΔΜ.
Συμπεράσματα:
Στην Ήπειρο ήταν συντριπτική η υπεροχή των Ιταλών σε πυροβολικό και άρματα.
Στην περιοχή Δυτικής Μακεδονίας οι μονάδες ήταν ισοδύναμες με μικρή υπεροχή
των ελληνικών. Στην περιοχή της Πίνδου οι Ιταλοί υπερτερούσαν, σε αναλογίες
1:2 περίπου στο πεζικό και 1:4 στο πυροβολικό.
Να επισημάνουμε και τα ακόλουθα:
Η ασφάλεια των ακτών μας ήταν επισφαλής, γιατί η ιταλική υπεροχή
του ναυτικού ήταν συντριπτική. Στηριζόμαστε μόνο στις ναυτικές δυνάμεις της Μ.
Βρετανίας και στις δεσμεύσεις της Ιταλίας με τη Λιβύη.
Στην αεροπορία, η ιταλική είχε την κυριαρχία αέρος σ' ολόκληρο
τον ελληνικό και αλβανικό χώρο. Έναντι 400 αεροσκαφών της ιταλικής αεροπορίας
διαθέταμε 143 αεροσκάφη παλαιού τύπου και μικρής αποδόσεως. Τα 65 διαφόρων
αποστολών (βομβαρδιστικά κ.λπ.) ήταν σε καλή κατάσταση. (Επίτομη Ιστορία
του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου 1940-1941 της Διεύθυνσης
Ιστορίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού). Να προσθέσουμε ακόμη ότι: Η αμυντική
οργάνωση του ελληνικού εδάφους, κυρίως στην Ήπειρο, με τις έντονες προσπάθειες
της VIII Μεραρχίας, το δύσβατο του
εδάφους με τα περιορισμένα δρομολόγια και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ήταν
αρνητικοί παράγοντες για τις επιθετικές επιχειρήσεις των Ιταλών. Το στρατηγικό
συμπέρασμα ήταν ότι η έκβαση των επιχειρήσεων κυρίως στην Ήπειρο (τοποθεσία
Ελαίας-Καλαμά) ήταν υπόθεση τόλμης και αντοχής του προσωπικού της VIII Μεραρχίας, τις 5-10 πρώτες
ημέρες, γιατί, με τον ερχομό των ενισχύσεων και την πτώση του ηθικού των Ιταλών
(επακόλουθο της αποτυχίας), η
πλάστιγγα της νίκης θα έγερνε υπέρ των ελληνικών δυνάμεων. Αυτό πέτυχε η VIII Μεραρχία με διοικητή τον
γεναίο υποστράτηγο Χ. Κατσιμήτρο. Το πώς φτάσαμε σ' αυτή την κοσμοϊστορική
επιτυχία θα το δούμε στη συνέχεια.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Πολεμικά πλοία στο κανάλι του Τάραντα, το 1940. Έτοιμα να λάβουν μέρος στην εκστρατεία κατά της Ελλάδας.
Αποστολή
της VIII Μεραρχίας
Όταν από τα επίσημα αρχεία διαβάσεις την αποστολή που δόθηκε στη
Μεραρχία και έχεις έστω και υποτυπώδεις γνώσεις τακτικής και στρατηγικής, σου
είναι αδύνατον να πιστέψεις ότι μια τέτοια «αποστολή» δόθηκε από το Γενικό
Επιτελείο Στρατού, με υπογραφή του τότε αρχηγού Αλέξανδρου Παπάγου. Μέσα από
τρία σχέδια επιχειρήσεων (τα IB,
ΙΒα και ΙΒβ) και τις προφορικές οδηγίες του αρχηγού ΓΕΣ προς τον διοικητή της
Μεραρχίας, που μετέφερε ο ταγματάρχης Γρίβας Γεώργιος, επιτελής του ΓΕΣ (πήγε
αεροπορικώς στα Γιάννινα στις 24.8.1940), σταχυολογώ τις κύριες εντολές:
«Αι δυνάμεις Ηπείρου έχουν ως αποστολήν:
• Την
κάλυψιν του αριστερού του θεάτρου της Δυτικής Μακεδονίας από της γενικής
κατευθύνσεως Ιωάννινα-Ζυγός Μετσόβου.
• Την
απόφραξιν των προς Αιτωλοακαρνανίαν εξ Ηπείρου αγουσών οδεύσεων (κυρία προσπάθεια).
•
Την απαγόρευση κατά το δυνατόν της υπό του αντιπάλου καταλήψεως της
ηπειρωτικής ακτής και του ελέγχου των στενών Κερκύρας - Ηγουμενίτσας».
Στις αλλεπάλληλες διαταγές και οδηγίες του ΓΕΣ προς την Μεραρχία
υπήρχαν και τα ακόλουθα:
...Η
κυβέρνησις δεν αναμένει βεβαίως παρά της μεραρχίας νίκας...
Αναμένει όμως εκ ταύτης να σώση την τιμήν των ελληνικών όπλων.
...Ο
κίνδυνος εχθρικής απειλής από της περιοχής Πρεβέζης υφίσταται και δέον να
εξασφαλίσητε... τα νώτα σας.
...Η
Μεραρχία να μην υπολογίζη επί μεταφορών των μονάδων της δια ταχυκινήτων μέσων.
...Η
απώλεια του εθνικού εδάφους δεν θα είχε τόση σημασία, όση θα είχε η αποκοπή
δυνάμεων Ηπείρου και Δ. Μακεδονίας από των προς Θεσσσαλία και Αιτωλοακαρνανία
συγκοινωνιών.
Αυτά τα διαδοχικά σχέδια, διαταγές και οδηγίες, δημιουργούσαν
τεράστιες ευθύνες στον διοικητή της μεραρχίας. Μόνο μια στρατηγική μ. μονάδα
(Σώμα Στρατού και άνω) θα μπορούσε ν' ανταποκριθεί σ' αυτόν το διμέτωπο αγώνα
από του όρους Γκαμήλα μέχρι του Ιονίου Πελάγους (Ηγουμενίτσα), βάθους 80
περίπου χιλιομέτρων, και από της Ηγουμενίτσας μέχρι και του Αμβρακικού Κόλπου,
του ιδίου περίπου αναπτύγματος.
Ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος, πέρα από τις γνώσεις του (απόφοιτος
της Ανωτέρας Σχολής Πολέμου), γνωρίζει άριστα τα προβλήματα της διοικήσεως ως
διοικητής μονάδων και μεγάλων μονάδων. Έχει σπουδάσει την τακτική και τη
στρατηγική στα πεδία των μαχών τεσσάρων πολέμων (τραυματίας στη Μ. Ασία).
Κοσμείται δε με τα προσόντα ενός τέλειου ηγήτορα, προβληματίζεται αλλά δεν
αιφνιδιάζεται. Τούτες τις καθοριστικές στιγμές της ζωής του ακούει το κάλεσμα
της μοίρας και δεν υποτάσσεται στο ριζικό της. Είναι ο «εκλεκτός», και όχι ο
«κλητός», ο ευθυνόφοβος, ο ηττοπαθής. Γνωρίζει άριστα τις συνθήκες, τα
χαρακτηριστικά του θεάτρου επιχειρήσεων Ηπείρου και το προσωπικό της
Μεραρχίας, το σύνολο του οποίου είναι Ηπειρώτες. Είναι διοικητής της Μεραρχίας
από το 1938.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ιταλικές νίκες της αεροπορίας στη Μεσόγειο. Ένα μεγάλο βρετανικό θωρηκτό έχει πληγεί! Αυτά βέβαια στο επίπεδο της προπαγάνδας....
Έχει εκτιμήσει σωστά τις καταστροφικές συνέπειες σε περίπτωση
επιβραδυντικού αγώνα και εγκατάλειψης της Ηπείρου. Απέκλεισε κατηγορηματικά την
αναδίπλωση της Μεραρχίας επί της γραμμής Ζυγός Μετσόβου-Άραχθος Ποταμός.
Παίρνει εκείνος τις δικές του αποφάσεις.
«Η Μεραρχία έχει την απόφασιν να παρασύρη τον αντίπαλον επί της
οργανωμένης κατά το μάλλον και ήττον τοποθεσίας της Ελαίας και αφού επιφέρει
εις τούτον φθοράν, δια γενικής αντεπιθέσεως θα επιδιώξη να τον απορρίψη πέραν
των ουνόρων, αποκόπτουσα αυτόν από τας γραμμάς συγκοινωνιών και ανεφοδιασμού
του».
Αυτά γράφει ο υποστράτηγος Χαρ. Κατσιμήτρος στη διαταγή του της
23ης Σεπτεμβρίου 1940. Νέες οδηγίες του Γενικού Επιτελείου Στρατού, οι οποίες
συνεχίζουν να φωτογραφίζουν την έλλειψη αποφασιστικότητας και ένα βαθμό
ηττοπάθειας, δεν κλονίζουν την απόφαση του διοικητή της VIII Μεραρχίας.
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ας δούμε μια σύγκριση πόσες ημέρες κράτησε η άμυνα των άλλων και
πόσο των Ελλήνων :
Ελλάς: 219
Νορβηγία 61
Γαλλία 43 [Η υπερδύναμη της εποχής]
Πολωνία 30
Βέλγιο 18
Ολλανδία 4
Γιουγκοσλαβία 3
Δανία 0 μέρες.[ Οι Δανοί παραδόθηκαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ ο οποίος
μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών
στρατευμάτων, ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον
μοτοσικλετιστή για να το πάει στο Βερολίνο και στον Χίτλερ……………….]
Τσεχοσλοβακία 0
Αλβανία 0
Λουξεμβούργο 0
Τουρκία
Η γερμανόφιλη Τουρκία έγραψε στις παλαιές της αιματοβαμένες μπότες το Βαλκανικό
Σύμφωνο και έμεινε εκτός του πολέμου με φιλική ουδετέρα προς την Γερμανία, τότε
απαιτούσε ιταμότατα τα νησιά μας του Ανατολικού Αιγίου προκειμένου να βγει στον
Πόλεμο στο πλευρό του Αξονος. Όταν δε εμείς στενάζαμε κάτω από την τριπλή
Κατοχή, η «φίλη» Τουρκία έστελνε τους Ομογενείς μας της Κωνσταντινουπόλεως στα
Στρατόπεδα Εργασίας της Ανατόλιας για να τους αρπάξει τις περιουσίες.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μια ακόμα νίκη των Ιταλών επί των Άγγλων ....
ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ
ΑΠΩΛΕΙΕΣ
Οι νεκροί Έλληνες στρατιώτες ανήλθαν κατά την διάρκεια των 219 ημερών στους
13.676. Κατά την διάρκεια της τετραπλής κατοχής που ακολούθησε τα κατοχικά
στρατεύματα εκτέλεσαν :
Αλβανοί: 1165 (Πάργα , Μαργαρίτιο, Παραμυθία)
Ιταλοί: 8000
Boύλγαροι: 25000
Γερμανοί: 50000
Συνολικες απώλειες σε ποσοστό επί του πληθυσμού (εκτελέσεις, κακουχίες, μάχες)
Ελλάς 10% (750.000)
Σοβ. Ενωση 2,8%
Ολλανδία 2,2%
Γαλλία 2%
Πολωνία 1,8%
Γιουγκοσλαβία 1,7%
Βέλγιο 1,5%
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Επίτομη Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου 1940-1941 της Διεύθυνσης Ιστορίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού.