Ο Ευρυτάν στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης υπήρξε
μαχητικός, με ροπή προς την περιπέτεια, φιλόδοξος και φίλαρχος. Ανθεκτικός στις
κακουχίες, θαραλλέος στους κινδύνους. Ενεργητικός και αποφασιστικός, αδιαμφισβήτητος
ήταν ο πατριωτισμός του και η αγάπη του για την Ελλάδα, επί 30 χρόνια πήρε
μέρος (Κρητική Επανάσταση, Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α'
Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική εκστρατεία). Μεγαλοϊδεάτης, λέγεται ότι είχε
πάντα στο προσκέφαλο του την Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της επεκτάσεως
και διαδόσεως του Ελληνισμού και του ελληνικού πολιτισμού στις χώρες της Ασίας.
Είχε το μέγα χάρισμα της επιβολής, ευφυής,
εύστροφος, οξύνους με το χάρισμα του ηγέτη, δεν ήταν άνθρωπος αρχών. Ρεαλιστής
μέχρι ωμότητας, δεν έχανε την επαφή με
τις μάζες και το κοινό αίσθημα του λαού, τον οποίο και περιφρονουσε. Λέγεται
ότι κάποτε ως αντιβασιλέας πλέον, δήλωσε σε στενό κύκλο φίλων του: «Εάν είχα
καταλάβει έγκαιρα την ψυχολογία του ελληνικού λαού και το επίπεδο της ηγεσίας
του, θα τον είχα κυβερνήσει από λοχίας». Με σπουδές γυμνασιακές και μάλιστα
χωρίς καν να έχει πάρει απολυτήριο.
Καταστέλλει ή ηγείται πέντε κινημάτων (καταστέλλει
κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη 1923) ανατρέπει με κίνημα τον Πάγκαλο το 1926,
αντικρούει κίνημα Πλαστήρα 1933, καταστέλλει βενιζελικό κίνημα Μαρτίου 1935,
ανατρέπει με κίνημα τον Τσαλδάρη και επαναφέρει πραξικοπηματικά τη βασιλεία τον
Οκτώβριο του 1935).
Στην προσωπική του ζωή έντιμος και ακέραιος, λιτός,
ασκητικός, έζησε «εν πενία», ποτέ δεν τον συγκίνησε το χρήμα, ο πλούτος, οι
ανέσεις. Όμως δεν ήταν ακοινώνητος, δεν απέφευγε τις απλές ανθρώπινες χαρές, το
οινόπνευμα, τα γλέντια, τις περιπέτειες με το ασθενές φύλο, αν και δεν φαίνεται
να υπήρξε κανένας «μεγάλος έρωτας» στη ζωή του.
Το 1928 πενηντάρης τότε μνηστεύτηκε τη ζωγράφο
Θάλεια Διπλαράκου, αλλά ύστερα από ένα χρονικό διάστημα διέλυσε τον αρραβώνα.
Παρέμεινε μέχρι τέλους άγαμος.
Οι αντίπαλοι του, από τη άλλη πλευρά, του
καταλογίζουν «χίλια μύρια» κακά, ελαττώματα και αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα
του. Φίλαρχος με αχαλίνωτη φιλοδοξία. Εγωιστής, περιφρονούσε τους άλλους.
Σκληρός μέχρι αναλγησίας. Αδίστακτος. Ψυχρός υπολογιστής με μεγάλη δόση
πολιτικού αμοραλισμού. Κυνικός.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : O πρωθυπουργός Π. Τσαλδάρης, συνοδευόμενος από τον υπουργό Στρατιωτικών Γ. Κονδύλη και τον διοικητή του Α' Σώματος Στρατού, αντιστράτηγο Δ. Πετρίτη.
Ξεκίνηση την πολιτική του σταδιοδρομία κατά την
κοινοβουλευτική περίοδο 1926-1928 ο Κονδύλης και το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα
του παρέμειναν φυσικά εκτός Βουλής. Δεν απεχώρησε, όμως, από την πολιτική ζωή
της χώρας. Το 1927 ανασυγκροτεί το κόμμα του, το οποίο μετονόμασε σε Εθνικό
Ριζοσπαστικό και αρχίζει περιοδεία ανά την ύπαιθρο και ομιλίες σε λαϊκές
συγκεντρώσεις. Ασκεί αντιπολίτευση κατά της οικουμενικής κυβέρνησης. Κατά τις
εκλογές για την 5η Μαρτίου 1933. Στις εκλογές αυτές, ο Κονδύλης συνεργάζεται
πλέον ανοιχτά με το Λαϊκό Κόμμα (βασιλικό) και τα δύο κόμματα συγκροτούν
κοινούς συνδυασμούς. Κερδίζουν τις εκλογές με 136 έδρες, έναντι 110 του Εθνικού
Συνασπισμού των βενιζελικών. Ο Κονδύλης ειδικότερα εκλέγει 12 βουλευτές.
Μετά το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935. Η Βουλή
διαλύεται και προκηρύσσονται, εκλογές για τις 9 Ιουνίου 1935. Τα βενιζελικά
κόμματα απέχουν. Ο Κονδύλης συνεργάζεται και πάλι με τον Τσαλδάρη. Μετά τις
εκλογές ορκίζεται νέα κυβέρνηση Τσαλδάρη με τον Κονδύλη αντιπρόεδρο και υπουργό
Στρατιωτικών αυτή τη φορά.
Έτσι, αυτός ο παλιός υπερδημοκρατικός, με μια
εκπληκτική αποφασιστικότητα, υπερφαλαγγίζει ξαφνικά όλους τους παλιούς θιασώτες
της βασιλείας και αρπάζει το λάβαρο. Εκδηλώνεται με δηλώσεις του υπέρ της
επαναφοράς του βασιλέως Γεωργίου Β'. Γύρω του συσπειρώνονται όλα τα δυναμικά
στοιχεία του βασιλισμού.
Το Σεπτέμβριο του 1935, παρότι αντιπρόεδρος της
κυβερνήσεως και υπουργός Στρατιωτικών, ο Κονδύλης πήγε ν' ανατρέψει τον Παναγή Τσαλδάρη, αλλά
τελευταία στιγμή «έκανε πίσω».
Στις 10 Οκτωβρίου 1935, με κρυφή υποκίνηση του
Κονδύλη εκδηλώνεται στρατιωτικό κίνημα.
Σε συνεννόηση μαζί με τον Κονδύλη και οι τρεις αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων, ο
μετέπειτα πρωθυπουργός Παπάγος (του Στρατού Ξηράς), ο Οικονόμου (του Ναυτικού)
και ο Ρέππας (της Αεροπορίας) σταμάτησαν καθ'
οδόν -από το σπίτι του προς το γραφείο του, στη Λεωφόρο Κηφισίας, στο
ύψος του γηροκομείου της «Ελεήμονος Εταιρείας», το πρωθυπουργικό αυτοκίνητο του
Τσαλδάρη, ο πρωθυπουργός τους ρώτησε «Τι συμβαίνει;» εκείνοι του είπαν ότι μόνο
στο σπίτι του μπορούσαν να μιλήσουν, ο Τσαλδάρης τους ακολούθησε και εκεί
του είπαν: «Έχετε παραιτηθεί, κύριε πρόεδρε», προσπάθησε να συζητήσει μαζί τους
αλλά οι τρεις αρχηγοί δήλωσαν ξερά: «Εν τοιαύτη περιπτώσει, η κυβέρνησίς σας
καταργείται υπό των ενόπλων δυνάμεων, αι οποίαι και αναλαμβάνουν την διακυβέρνηση
της χώρας» και έφυγαν.
Ο Τσαλδάρης φάνηκε αφελής, μετά την αποχώρηση των
τριών αρχηγών πήρε στο τηλέφωνο τον υπουργό των Στρατιωτικών Γ Κονδύλη τον
οποίο και ενημέρωσε.... ο Γ Κονδύληης απάντησε στον εμβρόντητο Τσαλδάρη :
«Είμαι υποχρεωμένος να συνταχθώ με τις απόψεις των ενόπλων δυνάμεων». Με
κάποιους πιστούς υπουργούς ο Τσαλδάρης έβγαλε ανακοίνωση ότι η κυβέρνησή του
δεν παραιτήθηκε αλλά εκδιώχθηκε βιαίως.
Η Επαναστατική Επιτροπή υπό τον στρατηγό Παπάγο μετά
την κατάργηση της κυβέρνησης Τσαλδάρη
αναθέτει το σχηματισμό κυβέρνησης στον Γ Κονδύλη.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το κίνημα του 1922 Πλαστήρας, Γονατάς. Παπανδρέου.
Το ίδιο βράδυ εμφανίζεται στην Εθνοσυνέλευση,
παρουσιάζει νέο Υπουργικό Συμβούλιο και ορκίζει ενώπιον της τη νέα κυβέρνηση
του. Ο Γ Κονδύλης πλησίασε τον Αρχιεπίσκοπο του έπιασε το ράσο και με φωνή επιτακτική
του είπε : «Τον όρκο, Δέσποτα, λέγε τον όρκο....». Ο Αρχιεπίσκοπος άρχισε να
λέει τον όρκο που επαναλάμβαναν τα μέλη της κυβέρνησης, μέσα σε
πανδαιμόνιο κραυγών αποδοκιμασίας. Μετά την ορκομωσία δώθηκε ο λόγος στον Π
Τσαλδάρη, ο οποιος από αρχηγός κόμματος είχε γίνει αρχηγός της αξιωματικής
αντιπολιτεύσες σε μια πραξικοπηματική κυβέρνηση. Είπε διάφορα «...ο λαός έπαυσε
να είναι κύριος του οίκου του....» και όταν τελείωσε έφυγε από την Βουλή με 165
βουλευτές, παρέμειναν 85 βουλευτές, δηλαδή είχε την πλειοψηφία αλλά φυγομάχησε.
Ο Κονδύλης με κυνισμό είπε: «Αυτός έχει την
πλειοψηφία κι εγώ την εξουσία. Πάτσι είμαστε....». Η λογοκρισία που επέβαλε
απαγόρευσε να δημοσιευτεί ο λόγος του Π Τσαλδάρη, όσο και ο λόγος της
παραίτησης του Χαρ Βοζίκη από την προεδρία της Εθνοσυνελεύσεως.
Συγχρόνως με ψήφισμα καταλύεται η Δημοκρατία και
επαναφέρεται ως πολίτευμα η Βασιλευομένη Δημοκρατία. Προκηρύσσεται επίσης
επικυρωτικό δημοψήφισμα για τις 3 Νοεμβρίου.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Κονδύλης με τον Πρωτοσύγγελο κατά το κίνημα του 1935.
Ο Κονδύλης μαζί με πρωθυπουργός ορκίζεται και
αντιβασιλεύς μέχρι την επάνοδο του βασιλέως (με συνοπτικές διαδικασίες). Το
δημοψήφισμα —παρωδία βεβαίως τα αποτελέσματα έφεραν, παρά την αποχή
βενιζελικών, δημοκρατικών και αριστερών
την υπέρ της βασιλείας ψήφο νικήτρια με ποσοστό… 97,80%! Ήταν τέτοιο το
μέγεθος της νοθείας, που λέγεται ότι ο Υπουργός Εσωτερικών Σχινάς έστειλε στις
νομαρχίες το εξής τηλεγράφημα: «Σταματήσατε αποστολήν αποτελεσμάτων, ποσοστό
εκλογέων υπερεκαλύφθη». — διεξήχθη και «επεκύρωσε» την πραξικοπηματικά γενόμενη
πολιτειακή μεταβολή.
Πριν μόλις 11 χρόνια (το 1924) ο Γ Κονδύλης είχε
πει: «Οι βασιλείς δεν πρόκειται να πατήσουν στην Ελλάδα, ακόμα κι αν έχουν
πεντακόσιες χιλιάδες στρατό. Θα αποκρουστούν».
Ο τελευταίος πρόεδρος δημοκρατίας ο Αλ Ζαίμης δεν
έκανε τίποτα για να υπερασπιστεί την νομιμότητα του πολιτεύματος που ήταν
φρουρός, έμεινε άφωνος και αδρανής, πήρε την γυναίκα του (μια Βιεννέζα
νοσοκόμα) και εγκατέλειψε το μέγαρο Ηρώδου του Αττικού.
Το διάστημα των 45 ημερών της κυβέρνησης Γ Κονδύλη
ονομάστηκε «Κοσμογονία» και δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια σκληρή δικτατορία.
Και μάλιστα η χειρότερη από κάθε άποψη απ όσες πέρασαν απ αυτόν τον τόπο, ο
λαός αντέδρασε με ειρωνική ανεκδοτολογία για τον άξεστο αντιβασιλέα.
Η «Κοσμογονία» εκτός από τις διώξεις, συλλήψεις και
εκτοπίσεις, επεδόθει σε ένα όργιο οικονομικών σκανδάλων, φαυλότητας,
λαθροχειριών και ασυδοσίας, επέπεσαν στον κρατικό προυπολογισμό και τον
λεηλάτησαν με σκανδαλώδη δάνεια σε επιχειρήσεις ημετέρων κλπ
Λίγο πριν έρθει ο Γεώργιος Β έσπευσαν να εκδώσουν
νόμο που παραγραφόντουσαν όλα τα αδικήματα και οι παρανομίες των κρατικών
οργάνων και οι παρακρατικές επιθέσεις
κατά προσώπων.
Όμως, όταν στις 25 Νοεμβρίου ο έκπτωτος μονάρχης
επέστρεψε στην Ελλάδα, τον «άδειασε» από την πρώτη στιγμή.
Ενώ ο «Κεραυνός» ετοιμαζόταν να επιβιβαστεί στο αυτοκίνητο
που θα τον μετέφερε από το Φάληρο στην Αθήνα, ο άναξ λειτούργησε ως…
αλεξικέραυνο.
«Θα με συνοδεύσει μόνο ο διάδοχος (σ.σ.: ο αδελφός
του Παύλος)», του είπε κόβοντάς του «τη φόρα». Την επομένη, δε, του ανακοίνωσε
ότι θα του απομείνει το «Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος», κάτι που εκ των πραγμάτων
προϊδέαζε για… τιμητική αποστρατεία.
Έτσι τερματίστηκε η 2η Πρωθυπουργία και Αντιβασιλεία
Κονδύλη διαρκείσασα 45 ημέρες και την οποία ο ίδιος αποκάλεσε «Κοσμογονία».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Κονδύλης αντιβασιλέας υποδέχεται τον Γεώργιο Β.
Στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936 συνεργάζεται
με τους αδιάλλακτους βασιλόφρονες και αντιβενιζελικούς Ι. Θεοτόκη, Ι. Ράλλη και
Γ. Στράτο και καταρτίζουν κοινούς συνδυασμούς υπό τον τίτλο «Γενική Λαϊκή
Ριζοσπαστική Ενωση». Το κόμμα τους κερδίζει 20% των ψήφων και 60 βουλευτές, την
31 Ιανουαρίου 1936, πέντε μόλις ημέρες μετά τις εκλογές και ενώ την επομένη θα
ανήρχετο στα Ανάκτορα για ακρόαση 'από τον Βασιλέα, ο Γ. Κονδύλης πεθαίνει από
καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 58 ετών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Καθημερινή, φ. 10 Νοεμβρίου
ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΥΚΟΥΜΕΝΤΑ εκδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗ
