Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη

Η Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (23 Νοεμβρίου 1899 - 17 Αυγούστου 1998) γνωστή ως Nelly's υπήρξε Ελληνίδα φωτογράφος με διεθνή αναγνώριση.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής, φωτογράφιση της  Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη

Γεννήθηκε στο Αϊδίνι, κόρη εύπορου Έλληνα, του εμπόρου Χρήστου Σουγιουλτζόγλου, αλλά έλαβε την πρώτη της μόρφωση στη Σμύρνη, όπου εγκαταστάθηκε η οικογένειά της μετά την καταστροφή του Αϊδινίου (Ιούλιος του 1919). Παρόλο που μετέβη στη Δρέσδη μαζί με τον αδελφό της για να σπουδάσει ζωγραφική, εντέλει την κέρδισε η φωτογραφία, στην οποία στράφηκε με δασκάλους τον Ούγκο Έρφουρτ διάσημο πορτρετίστα της Δρέσδης και τον Φραντς Φίλντερ. Ενώ βρισκόταν ακόμα στο εξωτερικό, μαθαίνει τα τραγικά νέα για τη μεγάλη καταστροφή της Σμύρνης

Ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Γερμανία το 1924 και αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα, όπου βρισκόταν ήδη και η οικογένειά της, η Έλλη Σουγιουλτζόγλου φτιάχνει το πρώτο της εργαστήριο επί της οδού Ερμού και ασχολείται με τη φωτογράφιση πορτρέτων και θεματικών ενοτήτων κατ' ιδίαν ή επί παραγγελία του ΥΠ.ΠΟ. (Υπουργείο Πολιτισμού)  ως επίσημη φωτογράφος του. Εργάστηκε με τεχνικές όπως η βρωμοελαιοτυπία (Bromoil) και το Κάρμπρο.

Το 1926 συνεργάστηκε με τον Fred Boissonas που την εποχή εκείνη φωτογράφιζε στην Πελοπόννησο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Παραλληλισμοί, κολάζ στη Διεθνή Εκθεση Νέας Υόρκης, 1939 της Nelly.

Μετά από τέσσερα χρόνια, το 1929, παντρεύτηκε τον πιανίστα Άγγελο Σεραϊδάρη (Έλληνα γεννημένο και μεγαλομένο στην Δρέσδη), με τον οποίο αγαπήθηκαν αληθινά. Ο σύζυγος της, αποφάσισε να αφήσει τη μουσική για να μπορεί να τη συνοδεύει στα επαγγελματικά της ταξίδια. Όμως, μαζί της έμαθε την τέχνη της φωτογραφίας τόσο καλά, που στη συνέχεια έγινε σπουδαίος φωτογράφος και ο ίδιος.

 

Πρόσφυγας ουσιαστικά η Ελληνίδα φωτογράφος απαθανάτισε με ζωντάνια πορτρέτα προσφύγων αλλά και σημαντικών προσώπων της εποχής της, όπως ο Κωστής Παλαμάς, της Κατίνας Παξινού, του Δημήτρη Μητρόπουλου, του Γιάννη Τσαρούχη, του Ελευθέριου Βενιζέλου και άλλων σπουδαίων προσωπικοτήτων του τόπου. Ιδιαίτερη θέση στο έργο της κατέχουν οι γυμνές ή ημίγυμνες φωτογραφίσεις στην Ακρόπολη της Μόνα Πάεβα (Mona Paiva) την φωτογραφία έδωσε στο περιοδικό Illustration και ο Παύλος Νιρβάνας απάντησε στις επικρίσεις με άρθρο του, μετά από δύο χρόνια φωτογράφισε την πρώτη μπαλαρίνα της Opera Comique  την Ουγγαρέζα χορεύτρια Nikolska, οι φωτογραφίσεις αυτές προκάλεσαν σκάνδαλο στην κοινωνία του μεσοπολέμου.

 

Στη σειρά "Παραλληλισμοί" επιχειρεί να συγκρίνει προσωπογραφικά βοσκούς και χωριατοπούλες με κούρους και κόρες για να αποδείξει τη φυλετική συνέχεια των Eλλήνων. Όταν το Υπουργείο Τύπου και Τουρισμού της δικτατορίας Μεταξά της αναθέτει το 1939 (ένα χρόνο πριν την έναρξη του πολέμου στην Ελλάδα ) να διακοσμήσει με τις φωτογραφίες της το Ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Νέας Υόρκης, η Σεραϊδάρη επιλέγει και χρησιμοποιεί αυτές ακριβώς τις φωτογραφίες κάνοντας ένα γιγαντιαίο κολάζ. Παρόλο που αρκετοί κριτικοί θεώρησαν τους παραλληλισμούς της αφελείς και αρκετοί τους συνέδεσαν με τη ναζιστική ιδεολογία της εποχής (το Τρίτο Ράιχ και ο "Τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός" του Μεταξά), η ίδια η Nelly ήταν εξαιρετικά περήφανη γι'αυτούς, και μάλιστα επιθυμούσε να τους εκδώσει σε αυτόνομο λεύκωμα. Το δε Life δημοσίευσε σε δύο σελίδες με τίτλο «Speaking of pictures – Greeks still look like their forebears»  (Οι φωτογραφίες μιλάνε μόνες τους – Οι Έλληνες είναι όμοιοι με τους προγόνους τους).

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αρχαιοελληνική απεικόνιση.

 Σημαντική επιτυχία ήταν η δημοσίευση ενός Έλληνα τσολιά σαλπιγκτή στο εξώφυλο του περιοδικού Life στις 16-12-1940, είναι η μοναδική φωτογραφία εξώφυλο  που έγινε από Έλληνα φωτογράφο στο εν λόγω περιοδικό.

Η συμβολή της Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη στον πόλεμο ήταν τεράστια, διοργάνωσε στις ΗΠΑ εκθέσεις φωτογραφίας, εράνους υπέρ της Ελλάδας, κατά την επίθεση της Γερμανίας εκτύπωσε μια φωτογραφία από τις ανασκαφές που είχε κάνει ο Γ Μαρινάτος στις Θερμοπύλες, η φωτογραφία δημοσιεύτηκε σ όλες τις εφημερίδες των ΗΠΑ  και του Καναδά και δημιούργησε αισθήματα συμπαθείας υπέρ της Ελλάδος. Η συμβολή της υπήρξε πραγματικά τεράστια, οι Αμερικάνοι  την χαρακτήριζαν «ανεπίσημη πρέσβειρα της Ελλάδος στην Αμερική». Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης αγόρασε μεγάλο αριθμό φωτογραφιών με ελληνικά θέματα.

Η γυναίκα και οι ρόλοι της, ήταν κάτι που τη συγκινούσε ιδιαίτερα. Χαρακτηριστικές, έως σήμερα, είναι οι φωτογραφίες της που υμνούν τη γυναίκα και τους ρόλους της. Η μητέρα, η σύζυγος, η αριστοκράτισσα, η εργαζόμενη, η αγρότισσα. Η γυναίκα. Είτε επρόκειτο για την αστή ή μεγαλοαστή γυναίκα, είτε για τη γυναίκα της υπαίθρου. Στην επαρχία απαθανάτισε στιγμές γυναικών που ζούσαν ζωή με σκληρή δουλειά κοντά στη φύση, ενώ κατέγραψε ήθη κι έθιμα του ελληνικού τόπου. Είναι χαρακτηριστικές οι φωτογραφίες της με γυναίκες που φοράνε παραδοσιακά ενδύματα, που έχουν στάμνες γεμάτες νερό στον ώμο, στα χωράφια να σπέρνουν ή να θερίζουν (περίφημη είναι η φωτογραφία «θερίστρες» την οποία όταν είδε ο διάσημος αμερικανός φωτογράφος E Steichen είπε : «Είναι μια σκηνή που μοιάζει ότι βγήκε από την βίβλο».).

Φωτογράφισε τις Δελφικές γιορτές του Σικελιανού και της γυναίκας του Εύας Πάλμερ το 1927 , ύστερα από πρόταση  τους και κατ' αποκλειστικότητα το 1930 (φωτογραφίες της από τις Δελφικές Εορτές κυκλοφόρησαν και σε καρτ ποστάλ), ενώ το 1936 μετέβη στο Βερολίνο για να φωτογραφίσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Γυναίκας της υπαίθρου. Ελλάδα, 1927-30.

Στα σημαντικά της έργα, συγκαταλέγεται και η θεματική ενότητα για τη ζωή στην ελληνική επαρχία. Η Nelly’s ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα με σκοπό να καταγράψει με το φακό της την καθημερινή ζωή, τον βίο και τα επαγγέλματα των ανθρώπων της υπαίθρου, επαγγέλματα που εξαφανίστηκαν με το πέρασμα των χρόνων ή άλλαξαν μορφή. Πρόκειται για ένα έργο με ιστορική και λαογραφική σπουδαιότητα, καθώς μπορούμε σήμερα να γνωρίζουμε – πέρα από τα συγγράμματα – και «οπτικά» για εκείνη την περίοδο. 

Η ίδια είχε πει χαρακτηριστικά, «Όταν γνώρισα την Ελλάδα και είδα τις τόσες ομορφιές της, σε κάθε μου βήμα έβλεπα και έναν πίνακα μπροστά μου».

 

Το ξέσπασμα του Β' Π.Π. τη βρήκε στις ΗΠΑ, όπου έμεινε αναγκαστικά σχεδόν 27 χρόνια από το 1939 μέχρι το 1966. «Η πόλη της Νέας Υόρκης έδωσε στη Nelly's» κατά την Κατερίνα Κοσκινά «και τη δυνατότητα να καταγράψει σημαντικές στιγμές από την οικοδόμησή της και να αποτυπώσει στιγμιότυπα από την κίνηση των δρόμων και των πλατειών της. Έτσι, με δύο σημαντικότατες φωτογραφικές σειρές, το "Easter Parade" και τους "Δρόμους", κατέπληξε το νέο δάσκαλό της και απέδειξε ότι εκτός από το να εκτελεί παραγγελίες είναι σε θέση να δώσει μια νέα δυνατότητα ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής». Φωτογράφισε εξέχουσες προσωπικότητες, ενώ ακολούθησε η έγχρωμη και η διαφημιστική φωτογραφία.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Φωτογράφησε ότι έχει να κάνει με την Ελλάδα.
 

Το 1966, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έμεινε με τον σύζυγό της Άγγελο Σεραϊδάρη στη Νέα Σμύρνη διαμορφώνοντας το διαμέρισμά της σε φωτογραφικό μουσείο. Το 1989 δημοσίευσε την αυτοβιογραφία της. Δώρισε το μεγαλύτερο κομμάτι του έργου της στο Μουσείο Μπενάκη. Έχει τιμηθεί με το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα, με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ εξέδωσε πολλά λευκώματα με φωτογραφίες της και παρουσίασε τα έργο της σε πολλές εκθέσεις.

 

H Έλλη Σεραϊδάρη πέθανε στη Νέα Σμύρνη Αττικής , στις 17 Αυγούστου του 1998.

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μικρασιάτισα μάνα, η ευαισθησία της για τους συμπατριώτες της Μικρασιάτες φάνηκε με μια σειρά φωτογραφιών από το προσφυγικό δράμα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ του ΑΛΚΗ Ξ ΞΑΝΘΑΚΗ