ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΟΜΠΡΑΣ

Ο ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

            Γεννήθηκε στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μακράς Ασίας, σπούδασε στην Ακαδημία των Κυδωνιών , η εργατικότητα του και η φιλομάθεια τον έκανε να ξεχωρήση  και να τον προσέξουν οι δάσκαλοι του.  Στην πόλη των Κυδωνιών υπήρχε η συνήθεια οι  πλούσιες οικογένειες να κοσμούν την πόλη τους με κοινωφελή ιδρύματα αλλά και να προσφέρουν υποτροφίες σε ευέλπιδες νέους με αντάλλαγμα, οι νέοι αυτοί μετά να προσφέρουν τις γνώσεις τους στην πόλη.

Έτσι αποφασίστηκε ο Κων/νος Τομπρας να εκμάθει και εισαγάγει  την νέα μέθοδο διδασκαλίας (αλληλοδιδακτική) και την  τέχνη της τυπογραφίας,  στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) , τις δαπάνες αυτής της εκμαθήσεως ανέλαβε η  οικογένεια Σαλτέλλη , με ενέργειες λοιπόν του Σαράφη απεστάλη στην Βιέννη και το Παρίσι μαζί με τον συσπουδαστή του  Γεώργιο Κλεόβουλο από την Φιλιππούπολη, ο οποίος και αυτός σπούδαζε στην Ακαδημία των Κυδωνιών.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Οι Κυδωνίες της Μ Ασίας πρίν τον ξεριζωμό.

          

Αλλά αυτό που κυρίως  έφερε ο Κ Τόμπρας στο Αϊβαλί ήταν ένα πλήρες τυπογραφείο ( μηχανήματα, Ελληνικά τυπογραφικά  στοιχεία κλπ) ,  έτσι μεταφύτευσε στην πατρίδα του την τυπογραφική τέχνη, συστήθηκε λοιπόν το τυπογραφείο των Κυδωνιών με δαπάνες του προύχοντα Χατζή Παρασκευά Σαλτελλη, το τυπογραφείο στεγάστηκε σε οίκημα πλησίον της Ακαδημίας από το 1819 σε ένα κτήριο στην αυλή της εκκλησίας « η  Παναγιά των Ορφανών ». υπό την διεύθυνση του Κ Τόμπρα.

Μέχρι την επανάσταση του 1821 και την καταστροφή της πόλης των Κυδωνιών  τυπώθηκαν 7 βιβλία διαφόρου περιεχομένου, όπως η δίτομη ελληνική γραμματική του Γρηγόρη Σαράφη και «Αι συμβουλαί προς την θυγατέρα μου» του J. N. Bouilly σε μετάφραση Ευανθίας Καϊρη, η «Η Ελληνική γραμματική» ( 2 τόμοι)  του Σαράφη. Το πρώτο κείμενο που τύπωσε ήταν ποίημα του Δημ. Κων. Μπαρμπάγου του Κυδωνέως , αφιερωμένο στο δάσκαλο του Αμβρόσιο Διδότο ( H ελεύθερη Ελλάδα τίμησε τον Διδότο και ένας κεντρικός δρόμος στα Εξάρχεια στην Αθήνα φέρει το όνομά του).

Τα βιβλία που έβγαλε ο Κώστας Τόμπρας δείχνουν τεχνική αρτιότητα που φανερώνει την άριστη γνώση της τέχνης του. Τα τυπογραφικά στοιχεία του Κώστα Τόμπρα είναι τα μόνα εφάμιλλα των ευρωπαϊκών. Ο Κώστας Τόμπρας  έγινε διάσημος όχι μόνο για τις τυπογραφικές του ικανότητες, αλλά και για τη γενική του μόρφωση και γνώση που τον κατέστησαν αντικείμενο θετικών σχολίων από μεγάλους  Έλληνες της εποχής του.

 

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι από της αλώσεως μέχρι το νέο ελληνικό κράτος, που δημιουργείται με την Επανάσταση του 1821, μπορούσε να στηρίζεται σε μια παράδοση ελληνικής βιβλιοπαραγωγής τρισήμισι αιώνων με 7.000 περίπου τίτλους.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :   Ο Κ Τόμπρας έφερε στο Αϊβαλί ήταν ένα πλήρες τυπογραφείο.

Ας δούμε όμως πως περιέγραψαν οι σύγχρονοί του τις ικανότητες του πρωτοπόρου αυτού τυπογράφου:

Ο Τυπάλδος σε επιστολή του προς τον Εμμ. Σαλτέλλη (του χορηγού των σπουδών του Κ. Τόμπρα και χρηματοδότη του τυπογραφείου του), του γράφει :

 

 «…Δεν ευρίσκω αξιότερον έπαινον δια την αρετήν σου. Η τοιαύτη πράξις (να γίνει χορηγός) δεικνύει πόσον ωφελήθεις από την σοφίαν των διδασκάλων των Κυδωνιών. Η εκλογή του τυπογράφου( Κ. Τόμπρας) φανερώνει και νουν και ορθή κρίσιν…» «…Πρώτος και μόνος (Ο Κώστας Τόμπρας ) φέρει την τυπογραφία στην πατρίδα …».

 

Σε γράμμα του Αδαμάντιου Κοραή σε Χιώτες συμπατριώτες του να βιαστούν να φτιάξουν τυπογραφείο στη Χίο, διαβάζουμε :

 

« …Αγαθή τύχη …καλόν ότι μέλλεις να κηρύξεις την τυπογραφία της πατρίδος . Είπε τους επιτρόπους να γράψωσι προς τους εκεί να τυπώσωσι χωρίς αναβολήν  μικρόν τι, ο,τι κι αν ήναι μέρος ή τεμάχιον συγγραφέως τινός χρήσιμον εις το Γυμνάσιον …τούτο σε λέγω, διότι προς το τέλος του παρόντος μηνός αναχωρεί εδώ(από το Παρίσι) ο Γραικός τυπογράφος των Κυδωνιών (Κ. Τομπρας) οπλισμένος με χαρακτήρες και το ευτυχέστερον με την τέχνη όχι μόνο να το συνθέτει, αλλά και να τους εξαναχύνει όταν τριφθώσι…»

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα ο εκδοτικός οίκος του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ αποφάσισε να χρηματοδοτήσει μια νέα ελληνική γραμματοσειρά. Την ανέθεσε στον χαράκτη Richard Austin και ζήτησε από τον εξαίρετο φιλόλογο του Πανεπιστημίου και καλλιγράφο Richard Porson να τη σχεδιάσει με βάση το γραφικό του χαρακτήρα. Η γραμματοσειρά ολοκληρώθηκε το 1808, ένα χρόνο μετά τον πρόωρο θάνατο του Porson. Η επιτυχία της ήταν μεγάλη και από τότε η σειρά αυτή χρησιμοποιείται στις περισσότερες εκδόσεις κλασσικών κειμένων στη Βρετανία και στις Η.Π.Α. Η γραμματοσειρά Porson Greek έχει ψηφιοποιηθεί από την Εταιρεία Ελληνικών Τυπογραφικών Στοιχείων. Η Ρωσία εκβιομηχανίστηκε πολύ αργά και η μελέτη των κλασσικών κειμένων αναπτύχθηκε μόνο κατά τον 20ό αιώνα, κατά συνέπεια δεν δημιουργήθηκαν ποτέ ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία σε ρωσικό έδαφος.

Στην επαναστατημένη Γαλλία, ένας άλλος μεγάλος χαράκτης και εκδότης, ο Firmin Didot , δημιούργησε τον δικό του σχεδιασμό ελληνικών στοιχείων για πολλές εκδόσεις αρχαίων και νεοελληνικών έργων. Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιήθηκαν και στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως κατά την Επανάσταση του 1821. Τα είχε φέρει μαζί του ως δωρεά, με ένα πλήρες εκστρατευτικό τυπογραφείο, ο εγγονός του Firmin, Ambroise Firmin Didot. Έκτοτε έγιναν τα δημοφιλέστερα τυπογραφικά στοιχεία στον ελλαδικό χώρο έως τουλάχιστον τη δεκαετία του 1980.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μια από τις εφημερίδες που εκδίδοντο στην Ύδρα.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ

Η επανάσταση των Κυδωνιών (Αϊβαλί) και την επικείμενη καταστροφή της πόλης προέβλεψε ο Κ Τόμπρας, συσκεύασε λοιπόν τα τυπογραφικά εργαλεία και μηχανήματα και ζήτησε από τον διοικητή της παραπλεούσης μοίρας Ιάκωβο Τομπάζη να διασώσει το τυπογραφείο, δυστυχώς όμως όταν   έφθασαν προς τούτο οι αποσταλέντες άνδρες από τον ναύαρχο Τομπάζη ήταν πια αργά, οι Τούρκοι , είχαν βάλει φωτιά και το τυπογραφείο της πόλης είχε  γίνει παρανάλωμα του πυρός. Ο Τόμπρας διασώθηκε και πήγε στα Ψαρά και κατόπιν πήγε στην Ύδρα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Firmin Didot 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Ο Δημήτριος Υψηλάντης όταν ήρθε από την Τεργέστη, έφερε μαζί του πολεμοφόδια και ένα πλήρες τυπογραφείο, υπήρχε ανάγκη εμπείρων τεχνιτών να το επανδρώσουν, ποιος άλλος από τον Κωνσταντίνο Τόμπρα θα  μπορούσε να αναλάβει αυτό το έργο; Τον Ιούλιο του 1821 ιδρύθηκε το πρώτο τυπογραφείο της επανάστασης στην Καλαμάτα σε ένα τζαμί,  με διευθυντή την Κ Τόμπρα, εκεί εκτυπώθηκαν

Προκηρύξεις.
Επίσημα έγραφα της διοικήσεως.
 Η εφημερίδα «Σάλπιγξ Ελληνική» που συντασσόταν από τον Θεόκλητο Φαρμακίδη ( εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε την ποιοτική διαφορά Ελλήνων και Τούρκων : Επί ολόκληρης της κραταιής Οθωμανικής αυτοκρατορίας δεν υπήρχε ούτε μία εφημερίδα Τούρκικη ενώ στην μόλις απελευθερωθείσα  Ελλάδα  εξεδόθει η πρώτη μικρά εφημερίς).

Το τυπογραφείο αυτό μετά από λίγο μεταφέρθηκε στην Κόρινθο, όπου και καταστράφηκε από τους Τούρκους του Δράμαλη,  ο Τόμπρας διέφυγε τον κίνδυνο και πήγε στο Άργος.

 

 

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Ιδιαίτερη σημασία είχε ο Τύπος ως μηχανισμός ενημέρωσης. Από την αρχή του Αγώνα, σώζονται τρεις χειρόγραφες εφημερίδες: Η Εφημερίς του Γαλαξειδίου (27 Μαρτίου1821), η Εφημερίς Αιτωλική (10 και 15 Αυγούστου 1821 και 19 Σεπτεμβρίου 1821) και ο Αχελώος (Φεβρουάριος 1822). Η πρώτη έντυπη εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε απελευθερωμένο ελληνικό έδαφος, στην Καλαμάτα, τον Αύγουστο του 1821, έφερε τον τίτλο «Σάλπιγξ Ελληνική». Εκδότης των τριών φύλλων που τυπώθηκαν ήταν ο λόγιος αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης.

Το 1824 κυκλοφόρησαν νέες εφημερίδες: τα Ελληνικά Χρονικά (1824-1826) στο Μεσολόγγι με εκδότη τον Ελβετό Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ, η Εφημερίς των Αθηνών (1824-1826) από τον Γεώργιο Ψύλλα, ο Φίλος του Νόμου (1825-1826) στην Ύδρα με εκδότη τον Ιταλό Ιωσήφ Κιάππε, η Γενική Εφημερίς της Διοικήσεως (1825-1832) και η Ανεξάρτητος Εφημερίς της Ελλάδος (1827-1829) του Παντελή Παντελή. Ακόμα, εκδόθηκαν στην Ελλάδα επτά ξενόγλωσσες εφημερίδες που διακινούνταν κυρίως στο εξωτερικό, με στόχο να πληροφορούν την κοινή γνώμη του εξωτερικού σχετικά με τις εξελίξεις του Αγώνα, όπως ήταν η εφημερίδα Il Telegrafo Greco (Ο Ελληνικός Τηλέγραφος) στο Μεσολόγγι (1824), Le Courrier de la Greece (Ο Ελληνικός Ταχυδρόμος) στην Αίγινα (1829-1832), και στη Σύρο η Abeille Grecque (Η Ελληνική Μέλισσα), το 1832. Η εφημερίδα Απόλλων του Αναστάσιου Πολυζωΐδη που τυπώθηκε στην Ύδρα από το Μάρτιο έως τον Οκτώβριο του 1831, επικρίνοντας την πολιτική διακυβέρνηση του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, σηματοδότησε την αρχή της δημοσιογραφικής αντιπολίτευσης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : «Σάλπιγξ Ελληνική». Εκδότης των τριών φύλλων που τυπώθηκαν ήταν ο λόγιος αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης.

ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΥΔΡΑΣ

           Το 1824 ο Κ Τόμπρας ανέλαβε την διεύθυνση του δημόσιου τυπογραφείου της Ύδρας, και εκεί εργάστηκε εκδίδων από τον Μάρτιο του 1824 την εφημερίδα « ο φίλος του νόμου».

Ο  Κωνσταντίνος Τόμπρας  εργάστηκε σε όλη την επανάσταση την τέχνη του Γουτεμβέργιου προσφέρων με τον τρόπο του στην επιτυχία των σκοπών της, αλλά και μετά από αυτήν συνέχισε δημιουργώντας τις νέες γενιές τυπογράφων που συνέβαλαν στην πνευματική και οικονομική πρόοδο του Ελληνικού κράτους.

Το 1828 ιδρύει στο Ναύπλιο μαζί με τον Κώστα Δημίδη,  το πρώτο ιδιωτικό τυπογραφείο στην Ελλάδα.