Δευτέρα 6 Μαΐου 2019

ΟΙ ΑΙΣΥΜΝΗΤΕΣ



 

Κατά την αρχαία Γραμματεία, η ετυμολογική ανάλυση της λέξεως «αισυμνήτης» προέρχεται από την φράση «ο τα αίσια νέμων».

Ο αισυμνήτης ήταν, στην Ελλάδα της αρχαϊκής εποχής, άρχοντας με απόλυτες εξουσίες, τον οποίο εξέλεγε ο λαός. «Το αξίωμα του αισυμνήτη ήταν ισόβιο ή περιορισμένου χρόνου με συγκεκριμένο σκοπό. Αρχικά περιλάμβανε την εποπτεία δημόσιων αγώνων και εορτών ή και δικαστικά καθήκοντα. Στους ιστορικούς χρόνους το αξίωμα δινόταν σε πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης από τις αντιμαχόμενες πολιτικές μερίδες μιας πολιτείας για να τις συμβιβάσει. Η αισυμνητεία ήταν αυστηρά προσωπική  κι όχι διαδοχική, έμοιαζε με τυραννίδα αφού ο αισυμνήτης δεν περιοριζόταν από κανένα νόμο. Η διαφορά είναι ότι ο τύραννος επέβαλλε με τη βία την εξουσία του, ενώ ο αισυμνήτης  εκλεγόταν από τον λαό στον οποίο λογοδοτούσε μετά τη λήξη της εντολής του.».




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Πιττακός ο Μυτιληναίος περίπου 650-570 π.X

Το όνομα των Αισυμνητών για πρώτη φορά το βλέπουμε στα κείμενα της Ιλιάδας, και οι οποίοι εξελέγοντο από τον Δήμο.

«αἰσυμνῆται δὲ κριτοὶ ἐννέα πάντες ἀνέσταν

δήμιοι, οἳ κατ᾽ ἀγῶνας ἐὺ πρήσσεσκον ἕκαστα,

λείηναν δὲ χορόν, καλὸν δ᾽ εὔρυναν ἀγῶνα.»

Η η αισυμνητεία διαμορφώνεται κυρίως τον 8ο π.Χ. αιώνα κι ήταν το αποτέλεσμα των συγκρούσεων των θεσμών της βασιλείας, τυραννίας, αριστοκρατίας και της δημοκρατικής μερίδας των πολιτών η οποία αναπτύχθηκε με την ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου.

Η εξουσία του αισυμνήτη δινόταν σε πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης από τις αντιμαχόμενες πολιτικές μερίδες μιας πολιτείας για να τις συμβιβάσει, ήταν ισόβια ή περιορισμένου χρόνου με συγκεκριμένο, συνήθως νομοθετικό, σκοπό. Η πρώτη  ήταν αυστηρά προσωπική και όχι διαδοχική. Έμοιαζε με την τυραννίδα γιατί ο αισυμνήτης δεν περιοριζόταν από κανένα νόμο. Ήταν όμως διαφορετική από αυτήν, επειδή οι πολίτες εξέλεγαν οι ίδιοι τον αισυμνήτη, που λογοδοτούσε μετά τη λήξη της εντολής του.

Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά (1285.30) χαρακτηρίζει τον θεσμό των Αισυμνητών ως είδος νόμιμης Μοναρχίας, «…έστι δε τούτο ως απλώς ειπείν αιρετή τυραννίς, διαφέρουσα δε της βαρβαρικής ού τώ μη κατά νόμον αλλά τώ μη πάτριος είναι μόνον. Ήρχον δε οι μεν διαβίου την αρχήν ταύτην, οι δε μέχρι τινών ορισμένων χρόνων ή πράξεων…».  

 Ο Αριστοτέλης αναφέρει στα «Πολιτικά» (1285a, 29-30):

«Δύο μὲν οὖν εἴδη ταῦτα μοναρχίας, ἕτερον δ᾽ ὅπερ ἦν ἐν τοῖς ἀρχαίοις Ἕλλησιν, οὓς καλοῦσιν αἰσυμνήτας. ἔστι δὲ τοῦθ᾽ ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν αἱρετὴ τυραννίς, διαφέρουσα δὲ τῆς βαρβαρικῆς οὐ τῷ μὴ κατὰ νόμον ἀλλὰ τῷ μὴ πάτριος εἶναι μόνον. ἦρχον δ᾽ οἱ μὲν διὰ βίου τὴν ἀρχὴν ταύτην, οἱ δὲ μέχρι τινῶν ὡρισμένων χρόνων ἢ πράξεων, οἷον εἵλοντό ποτε Μυτιληναῖοι Πιττακὸν πρὸς τοὺς φυγάδας ὧν προειστήκεσαν Ἀντιμενίδης καὶ Ἀλκαῖος ὁ ποιητής.».





ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :  Ο Σόλων ο Αθηναίος.

Το πρόσωπο του «Αισυμνήτη» πρέπει να είναι ανεπίληπτο. Ο ηγέτης που θα αναλάμβανε τέτοιες ευθύνες έπρεπε να είχε πολλαπλές ικανότητες και απόλυτη κοινωνική αποδοχή και καταξίωση. Να είχε βαθιά πνευματικότητα κι αναγνωρισμένο ηθικό και κοινωνικό κύρος. Να είχε ακέραιο χαρακτήρα, αλλά και η προσωπικότητά του να ενέπνεε την βεβαιότητα ότι δεν θα εκμεταλλεύονταν την ευκαιρία για να γίνει δικτάτορας-τύραννος στον τόπο του στο διηνεκές.

Η αιρετή τυραννία,  έγινε δημοκρατική κατάκτηση της κοινωνίας. Ένας ιδιόρρυθμος αλλά και θαρραλέος θεσμός, πολύ καθοριστικός για τις τύχες ενός τόπου. διαχρονικά υπήρξαν καλές επιλογές και από τις οποίες αναδείχτηκαν επιτυχημένοι ηγέτες – αισυμνήτες.

Τα μέτρα που  έπαιρναν  ήταν αυστηρά, ίσως σκληρά και πολλές φορές αντιδημοτικά, αλλά πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση. Βέβαια η διοίκηση και η τήρηση των νόμων ήταν περισσότερο αυστηρή, αλλά λόγω της κατάστασης ήταν αυτό αναπόφευκτα να συμβαίνει. Τοιουτοτρόπως ήταν πολύ φυσικό να δημιουργείται, για τους αισυμνήτες, στην αρχή κι ένα κλίμα δυσφορίας και δυσανασχέτησης του λαού.

Στους αισυμνήτες αναφέρονται ο Αριστοτέλης, ο Θεόφραστος, ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασεύς, ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος, ο Ησύχιος, ο Όμηρος, ο Πλούταρχος, ο Παυσανίας και άλλοι.

Από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας αισυμνήτες αναγορεύτηκαν ο Πιττακός ο Μυτιληναίος (640-570 π.Χ.) για δέκα χρόνια, από το 590-580 π.Χ. Ο μεγάλος σοφός κυβέρνησε τη Λέσβο δίκαια και αξιοκρατικά, «μετά χρηστότητας και συνέσεως σπάνιας». Παρέδωσε δε τη χώρα στους πολιτικούς όταν κατοχυρώθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα με νόμους, νόμους που πρώτα εξυπηρετούσαν το δημόσιο συμφέρον και μετά την κοινωνική ευνομία και γαλήνη.

 Ο σοφός νομοθέτης Σόλων ο Αθηναίος (635-559 π.Χ.) κλήθηκε κι αυτός από την Εκκλησία του Δήμου το 594 να θεραπεύσει τις κακοδαιμονίες της Αθηναϊκής κοινωνίας, να εξαλείψει την κοινωνική αδικία, να σταματήσει τις φιλονικίες μεταξύ των τάξεων.
 
 
 
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βίας ο Πριηνεύς.

Ο Βίας ο Πριηνεύς (6ος αιώνας), ο Περίανδρος ο Κορίνθιος (668-584 π.Χ.) ο οποίος τελικά παρέμεινε κι ως πραγματικός τύραννος για 44 χρόνια. Αισυμνήτες ήταν ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιο, ο Τυννώνδας στην Εύβοια, ο Δράκων ο Αθηναίος, ο Επιγένης στη Μίλητο, ο Χαιρήμωνας στην Απολλωνία, ο Φοιβίας στη Σάμο και ο Λυκούργος Λογοθέτης επίσης στη Σάμο, ο οποίος το 1821 αναδεικνύεται από τη βουλή και το δήμο της Σάμου ως αισυμνήτης της νήσου με υπερεξουσίες.

Ένα είδος αισυμνητείας είναι και η ανάθεση στον ικανότερο των μυρίων, στον Ξενοφώντα, της ολοκλήρωσης μιας αποστολής ζωής δέκα χιλιάδων ανδρών οι οποίοι δημοκρατικά ανέθεσαν τις τύχες τους στα χέρια του.

 

Το θεσμό, της αισυμνητείας, καταξίωσαν κι ανέδειξαν κι οι Ρωμαίοι, οι οποίοι βλέποντας την ωφελιμότητα του θεσμού για το έθνος τους, καθιέρωσαν τους απόλυτους μονάρχες στη διακυβέρνηση της χώρας, τους λεγόμενους ρωμαίους αυτοκράτορες.

Κατά την ιστορική περίοδο ανώμαλες κοινωνικές καταστάσεις με αίτιο την ανικανότητα των πολιτικών που δεν μπορούσαν να διαχειριστούν, όπως είχαν υποχρέωση, τα μεγάλα εθνικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα του τόπου με σύνεση και επάρκεια, δημιουργούν την ανάγκη του αισυμνήτη.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Νικόλαος Ζαΐρης: Ποιος ο τελευταίος Έλλην αισυμνήτης; Περιοδικό Ελληνόραμα φύλλο 19
Διογένης Λαέρτιος τόμος 1ος βιβλίο Β΄ κεφαλ. 6 σελ. 74 εκδόσεις Γεωργιάδη
Γ. Ν. Φιλάρετος: Αισυμνητεία, αισυμνήτης Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη τόμος 1ος σελ.570
Αριστοτέλης: Πολιτικά Γ΄9, 5 και Δ΄ 8, 2
Θεόφραστος: «Εν τοις περί βασιλείας» και «Αποσπάσματα»
Διονύσιος Αλικαρνασσεύς: «Ρωμαϊκαί αρχαιότητες» Ε΄ 73, 3, 74
«Πατρίδα-Δημοκρατία-Αισυμνηστεία» (Κ. Τσίγκας, Διπλ. Ηλεκτρ. Μηχανικός – Αξιωματικός ε.α),
Ε. Π. Φωτιάδης:  Εγκυκλοπαίδεια Ηλίου τόμος 2ος  σελ. 22-23
Παυσανίας: Αχαϊκά 20, 1
«Η Ατλαντίδα» http:www.atlanteans.gr/Biografies.htm
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ (Τομ. 4, σελ. 78)
Δημήτρης Ν. Λύρας: Η πρώιμη Ελληνική ιστοριογραφία μέχρι τον Ησίοδο περιοδικό Αγωγή φύλλο 72/2008 σελ-57-64
 Όμηρος: Οδύσσεια εκδόσεις Ντιαγκοστίνι  2005  τόμος α΄ μετάφραση Ν. Νικολίτση (θ 256-259)
Εγκυκλοπαίδεια Δομή: εκδόσεις Δομή Α.Ε. Αθήνα 2009 τόμος 1ος
Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση: Εκδόσεις «Νέου Σχολείου» Αθήναι 1956 Τόμος 3ος
Μεγάλη Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια: Εκδόσεις Επιμορφωτικός εκδοτικός οργανισμός Αθήναι 1978 τόμος 1ος
Λεξικό Δ. Δημητράκου: έκδοση Ν. Ασημακόπουλου Αθήναι 1953  τόμος 1ος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Στο βιβλίο της της Ιζαμπέλλας Παλάσκα αναφέρεται μια άγνωστη και εκπληκτική εξιστόρηση προσπάθειας του Θ Πάγκαλου να δει τον Μουσολίνι, ο ο...