ΤΡΙΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

 

 

 

            Η ιδεολογία της 4^ης Αυγούστου χαρακτηριζόταν από εκλεκτικισμό και εμπειρισμό, είχε ιδεολογικά στοιχεία από άλλα ευρωπαϊκά πρότυπα και αυτή η σύνθεση ονομάστηκε «τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός». Ο πρώτος είναι της αρχαιότητας, ο δεύτερος ο Βυζαντινός και ο τρίτος αυτός που θα σκιαγραφηθεί πιο κάτω.

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ι Μεταξάς και ο Δρ Γκέμπαιλς.

 

            Οι φασιστικές και ναζιστικές επιρροές ήταν ολοφάνερες στα εξωτερικά και σε κάποια δομικά χαρακτηριστικά και αυτά ήταν :

-        Ο φασιστικός χαιρετισμός κατά το μουσολινικό τύπο.

-        Ο τίτλος του «Εθνικού Κυβερνήτη» και «Αρχηγού της Κυβερνήσεως»  κατά το ιταλικό Duce del Fascismo e Capo di Coverno.

-        Η αντήχηση του «τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού» παρέπεμπε στο Γ Ράιχ.

-        Το σύνθημα «Ένα Έθνος, ένας βασιλιάς, ένας Αρχηγός , μια Νεολαία» ήταν αντιγραφή του γερμανικού “Ein Volk, ein Reich, ein Fuhrer”.

-         Η χρήση του διπλού μινωικού πελέκεως ομοιάζει με το ιταλικό των δεσμίδων του Λίκτωρος Fascio Littorio (το σήμα των ιταλών μελανοχιτώνων).

-        Η σύσταση  της ΕΟΝ και της Εθνικής Συνομοσπονδίας Συνεταιρισμών Ελλάδος έμοιαζαν  με τα Τάγματα Εργασίας, των Ταγμάτων Εφόδου, της Ballila και της   Hitlerjugend.

-        Η καύση βιβλίων είναι ναζιστική αντιγραφή.

-        Λαμπαδηφορίες της ΕΟΝ κατά το ναζιστικό πρότυπο.

-        Τραγούδια της 4^ης Αυγούστου αναφέρουν « Ο Μεταξάς μας οδηγεί» κατά το Fuhrer των Γερμανών (Fuhrer=οδηγός).

 

 

Το ιδεολογικό οικοδόμημα δεν ήταν αντίγραφο του Ιταλικού και του Γερμανικού μοντέλου, διέφερε ως προς την δομή και τις μεθόδους, η 4^η Αυγούστου τήρησε αρχές ατομικότητας και άφησε περιθώρια στην κοινωνία των πολιτών, οι κατευθυντήριες γραμμές ήταν :

-        Η «Αναγέννηση της Ελλάδος» με σύνθημα «Εμπρός για μια Ελλάδα νέα».  Έμοιαζε δηλαδή με το καθεστώς του Αντώνιο Σαλαζάρ της Πορτογαλίας (με διαφορά ότι η Πορτογαλία δεν είχε βασιλεία).

-        Η «Εθνική ενότης» με στόχο την αδρανοποίηση της πάλης των τάξεων.

-        Έλλειπε το κόμμα που θα αγκάλιαζε ασφυκτικά την κοινωνία, όπως έλεγε ο Μεταξάς : «θα σχηματίσωμεν Εθνικόν Μέτωπον δια της ενώσεως των οπαδών όλων των κομμάτων». Στόχος του η δημιουργία «Κρατικού Κόμματος» αλλά τέτοιο κόμμα δεν δημιουργήθηκε, η δε ΕΟΝ ίσως μετά μια γενιά θα μπορούσε να φέρει ένα τέτοιο αποτέλεσμα.

-        Η λατρεία του «Αρχηγού» και η προβολή του σαν χαρισματικός ηγέτης.

-        Έλλειπε ο αντισημιτισμός, τον Σεπτέμβρη του 1936 ο Μεταξάς τόνισε ότι δεν κάνει φυλετικές διακρίσεις.

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η στρατιωτική εκπαίδευση των σκαπανέων - μικρών μαθητών από την ΕΟΝ.

 

Σε θεσμικό επίπεδο η 4^η Αυγούστου ήταν :

-        Αντικοινοβουλευτική.

-        Αντικομμουνιστική.

-        Αυταρχική.

-        Αστυνομοκρατούμενη. Και όπως έλεγε ο Ι Μεταξάς η 4^η Αυγούστου εγκαθιδρύθηκε για να απαλλάξει την χώρα από την «διπλή τυραννία των κομμάτων και του κομμουνισμού» αυτό συνοψίστηκε στον όρο «βενιζελοκομμουνισμός» .

 

Σε ιδεολογικό επίπεδο η πνευματική θα ήταν μια αποκλειστικά Ελληνική υπόθεση «Δεν θέλομεν τους ξένους πολιτισμούς» επιδιωκόταν «αναβάπτιση στις ωραίες ελληνικές παραδόσεις» και «επιστροφή εις τας αιωνίους πηγάς». Οι συνιστώσες του  τρίτου Ελληνικού πολιτισμού στηριζόταν στις συνθηματολογία «Βασιλεύς, Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια». Η θέση του Βασιλέα ήταν το υπέρτατο αγαθό που περιέκλειε όλα τα άλλα, «το πρόσωπον του βασιλέως δεν υπάγεται υπό συζήτησιν», η Θρησκεία ήταν εργαλεία για την καταπολέμηση του μαρξιστικού υλισμού, έχουμε δηλαδή «εκπολιτιστικό εθνικισμό» (ρήση της Μαρίνας Πετράκη), η οικογένεια και το Έθνος αποτελούν το «κύτταρον της Ελληνικής κοινωνίας».

  Προωθείται η άποψη του «εκλεκτού λαού», ο Νικολούδης έγραψε: «….Το έθνος είναι η συνισταμένη  όλων των ιδανικών μας….ο νέος Έλλην πολίτης θα είναι ανώτερος άνθρωπος….» (ο εκλεκτός λαός δεν προωθήθηκε επιθετικά αλλά σαν αμυντικός εθνικισμός), σαν κεντρική ιδέα του πολιτεύματος ήταν το πνεύμα της Αρχαίας Σπάρτης που θεωρείτο «το καταλληλότερο  «αρχαίον πρότυπο», το «Σπαρτιάτικο ιδεώδες» διατυπώθηκε από τον Ι Μ Παναγιωτόπουλο  το 1937 «… η δωρική αρετή, η τραχύτητα του ήθους, η ανεξιλέωτη και αυστηρή εκείνη στρατιωτική αγωγή που εκμηδένιζε το άτομο…. Και που δεν είχε άλλο σκοπό παρά να δημιουργήσει από τους λιγοστούς Δωριείς του Ευρώτα αρχηγούς λαών, ικανους και την πατρίδα να διευθύνουν και στους άλλους να δείξουν την δύναμή τους…… υπόταξαν το άτομο στο σύνολο, το ιδιωτικό συμφέρον στο γενικό καλό, τη δίψα της ατομικής επιβιώσεως στην ανάγκη αναδείξεως της χώρας….». Ο φασισμός στην μεταξική διακυβέρνηση ήταν ατελής διότι οι παραδοσιακοί θεσμοί της Εκκλησίας, της θρησκείας, της οικογένειας διατήρησαν ακέραιη την ισχύ και την αυτοτέλειά τους. Πάντως η 4^η Αυγούστου διακήρυξε ότι «η μόνη πραγματικότης είναι το Ελληνικό Έθνος» σε αντίθεση με τους Ιταλούς φασίστες που θεωρούσαν την πολιτική ως απόλυτη και υπέρτατη αξία και σε αυτή την λογική θέλησαν να αφομοιώσουν τον άνθρωπο, η διαφορά είναι τεράστια και καθοριστική .  

      Στην υπηρεσία αυτών αξιών στρατεύτηκε από την 4^η Αυγούστου η τέχνη, έτσι έχουμε ανέργέστερα καλλιτεχνικά και όχι  με κείμενα μέσω θεαματικών τελετών και θεατρινίστικων παραστάσεων. Ο τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός χρησιμοποίησε παραστάσεις που έδειχναν το αρχαίο και νέο κάλλος του ελληνισμού (παραδοσιακές φορεσιές, δημοτικό τραγούδι, λαϊκή τέχνη) πχ η εκατονταετηρίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών (18-24 Απριλίου 1937) που συνοδεύτηκε με ΑΛΛΗΓΟΡΙΚΗ «Επίκληση προς την Θεάν Αθηνά».

     

Ο τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός έχει σαν ιδανικό τον ολοκληρωτισμό, η άποψη της «πειθαρχούμενης ελευθερίας» που επιδιώκεται προς τον ολοκληρωτισμό αποβλέπει, ο Νικολούδης έγραψε για « Έλληνας πειθαρχούμενους….μόνιμον καθεστώς πειθαρχίας και τάξεως, μέσα εις το οποίον προηγείται το κράτος και έπεται ο πολίτης». Ο δε μεταξάς ήθελε «ζωντανό οργανισμό» μέσα στις κολλεκτιβίστικές ιδέες της εποχής και συγχώνευση του ατόμου με το Έθνος και υποταγή της θέλησής του στο Κράτος.

     

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ  : Ο «Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων»,  ελέγχει πλέον κεντρικά τον τομέα του διδακτικού βιβλίου.
 

      Ο τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός προκειμένου να εκφραστεί η συλλογική βούληση του Ελληνικού Έθνους δημιούργησε δομές που ακόμα πολλές από αυτές υπάρχουν.

 

-        Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών ιδρύθηκε το 1938

-        Η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών .

-        Η Ένωσις Σωματείων Εικαστικών Τεχνών

-        Η Ένωσις Ελλήνων Μουσουργών.

-        Ο Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων  που από την ίδρυσή του το 1937 καθιέρωνε το κρατικό μονοπώλιο στην έκδοση και διάθεση των διδακτικών συγγραμμάτων.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

-        Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Ι ΜΕΤΑΞΑ εκδόσεις ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΑ τόμος ΙΙΙ