ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΔΩΝΙΩΝ (ΑΙΒΑΛΙ)

Όπως αναφέρεται  και στην ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ  (τόμος 1^ος ) του ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ, αι Κυδωνίαι ήταν < πόλις περιέχουσα ψυχάς 30.000 >, η πόλη αυτή των 30.000 Ελλήνων ήταν <γνωσταί δια την αυτονομίαν και ευνομίαν, δια τα φιλανθρωπικά καταστήματα, δια το φιλοσοφικόν σχολείον και την φιλοκαλίαν και ευζωίαν των κατοίκων >, αλλά αι Κυδωνίαι ήταν και η πόλη που είχε περίπου 400 ( τερακόσιους) Φιλικούς, οι περισσότεροι δε ήταν από τις σημαντικότερες  οικογένειες της πόλης, όπως οι :

• ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΠΑΝΔΡΟΣ
• ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
• ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
• ΠΕΤΡΟΣ ΚΟΤΖΑΣ
• ΧΑΤΖΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
• ΟΙ ΠΙΝΕΡΛΙΔΕΣ
• ΟΙ ΠΑΤΕΡΑΙΟΙ
• ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΑΙ
• ΟΙ ΓΟΝΑΤΑΔΕΣ
• ΟΙ ΑΜΜΑΝΙΤΑΙ
• ΟΙ ΣΑΛΤΑΙΟΙ
• Ο ΠΙΣΣΑΣ
• Ο ΖΩΝΤΑΝΟΣ κ.ά.

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:  Στις 3 Ιουνίου ο Ιωάννης Φιλήμων χαρακτηριστικά αναφέρει:

Η πυρκαϊά, άμα τεθείσα, ηυξήθη κολοσσιαία, ένεκα των πολλών ελαιουργείων και ελαιοπωλείων· οι ναοί, η σχολή, η βιβλιοθήκη και πάντα τα καταστήματα κατέπεσαν ολόκαυστα. Πατέρες, σύζυγοι, τέκνα, περιέτρεχον από του ενός εις το άλλο μέρος τρομώδη και αμηχανούντα, όπως διεκφύγωσι την σφαγήν... Ούτω κατεστράφη η πόλις των Κυδωνιών, σφαγείσα και αιχμαλωτισθείσα κατά το έν τρίτον, λεηλατηθείσα κατά το όλον και αποτεφρωθείσα κατά κράτος

Γνωστή είναι εξ άλλου η αλληλογραφία του Υψηλάντη, εκ μέρους της ανωτάτης αρχής, προς τον Χατζή Αθανάσιον για οικονομική βοήθεια προς την Φιλική εταιρεία με ημερομηνία 4-7-1919. Σε άλλη επιστολή του  ο Υψηλάντης προς τον εν Σμύρνη έφορον  Μιχαήλ Ναύτην αναφέρει:   < Διωρήσαμεν τους εν Χίω, Σάμω Πάτμω και Κυδωνίαις εγκριτωτέρους  των μελών να συναθροίσωσι των αδελφών τας εισφοράς και να εμβάσουν εις τους εν Σμύρνη εφόρους >, πλήθος μαρτυριών  υπάρχουν για τις σχέσεις των Κυδωνέων με εξέχοντα μέλη της Φιλικής εταιρεία όπως τον Υψηλάντη τον Κων. Μουρούζη κ.α.

      Οι Κυδωνείς όπως γράφει και ο Σ Τρικούπης λόγω της θέσεως της πόλεως φρόντιζαν να καθησυχάζουν τις υποψίες των Τούρκων  (όπως ακριβώς έκανα στις παραμονές της επανάστασης και οι Έλληνες της Πελοποννήσου και αλλού ), έτσι έστειλαν τον προεστό Χατζή Θανάση στην Πέργαμο για να πείσει τους Τούρκους να ανακαλέσουν τα άτακτα Τουρκικά σώματα , αλλά οι Τούρκοι δεν πείσθηκαν.

     Τις πρώτες ημέρες του Μαίου του 1821 εμφανίστηκε προ του λιμανιού των Κυδωνιών μικρά μοίρα του Ελληνικού στόλου (που τον αποτελούσαν 52 πλοία, 30 μίστικα και δύο πυρπολικά), ο δυσκίνητος οθωμανικός στόλος δεν μπόρεσε να εμποδίσει τις ναυτικές επιδείξεις των Ελληνικών πλοίων,  ήδη δε είχαν  επιτεθεί τα Ελληνικά πλοία σε δύο εξοπλισμένα Τουρκικά μεταγωγικά  που μετέφεραν στρατό από την Πέργαμο νότια των Κυδωνιών, και τα δύο συνελήφθησαν προ του λιμένος  πυρπολήθηκαν,  το πλήρωμα τους όλο εξοντώθηκε ( οι Τούρκοι αυτοί πήγαιναν στην Πελοπόννησο ).

Αυτά τα γεγονότα και άλλα παρόμοια κατατάραξαν την οθωμανική κυβέρνηση και δόθηκε διαταγή στους πασάδες της Προύσας και του Αιδινίου  να λάβουν μέτρα,  έτσι στα μέσα Μαίου του 1821 κατασκήνωσε έξω από την πόλη στην περιοχή Αγιασματίου δύναμη 700 Τούρκων ιππέων,  μαζί με αυτούς συνέρευσαν πολλοί φανατικοί μωαμεθανοί από τις πλησίον κωμοπόλεις, ενώ ο αρχηγός  των ιππέων ζητούσε από τους Αιβαλιώτες να του παραδώσουν συγκεκριμένο αριθμό όπλων, εκ των οποίων  μόνο μικρό μέρος μπορούσαν  να συγκεντρώσουν, ήδη όμως οι συγκεντρωθέντες άτακτοι  επιτίθεντο στους Αιβαλίωτες που ζούσαν στην ύπαιθρο  και τους φόνευαν ή τους λήστευαν, ο δε διοικητής των ιππέων  ζητούσε ενισχύσεις από τον πασά της Προύσας, για να αντιμετωπίσει τους άοπλους στην πραγματικότητα Κυδωνιάτες.

      Την 17^η Μαίου 1821 ο  Παπανικολής  ανετίναξε ένα δίκροτο του οθωμανικού στόλου  προ της Ερεσού και ο έντρομος στόλος του εχθρού έσπευσε στον Ελλήσποντο, οι Τούρκοι πλέον συγκέντρωναν  ενισχύσεις  προ των Κυδωνιών,  γέμισε ο κάμπος του Αγιασμάτ με ζειμπέκους και ταγκαλάκια που περίμεναν να πέσουν στο Αιβαλί  σαν τα κοράκια για φόνο και πλιάτσικο. Στις Κυδωνίες οι  άνδρες που χρησιμοποιούντο για προστασία από ληστές και για απονομή δικαιοσύνης δεν ήταν παραπάνω από 250 παλικάρια υπό τον Γιώργο Σάλτα, αυτοί προσπαθούσαν να οργανώσουν ταμπούρια μπάς και κρατήσουν την πόλη.

 

      Ο Δαούτ πασάς έχοντας ισχυρή δύναμη απέναντι στις ελάχιστες δυνάμεις των ελαφρά οπλισμένων του Γ. Σάλτα  ζήτησε 40.000 γρόσια  σαν στρατιωτική  εισφορά της πόλης για τον πόλεμο του Σουλτάνου, όμως ποιός θα έδινε αυτά τα χρήματα; Στην πόλη πια υπήρχαν μόνο φτωχοί άνθρωποι, οι πλούσιοι ήδη ήταν στην Λέσβο, τα Μοσχονήσια ή αλλού. Βγήκε λοιπόν ο φιλικός Χατζηπαρασκευάς Σαλτέλης για να εξηγήσει : < Πέστε στον Δαούτ πασά πως δεν υπάρχουν γρόσια... Αν κτυπήσει την πολιτεία θα τον πολεμήσουμε...> Εν τω μεταξύ όσοι άμαχοι είχαν μείνει τρέξανε να σωθούν στη θάλασσα με ότι πλεούμενα υπήρχαν όσοι μπορούσαν περνούσαν στα Μοσχονήσια.

      Ο Γιώργος Σάλτας μοίρασε στα παλικάρια του  μπαρούτι βόλια και πιάσανε τη δημοσιά για τον αη Δημήτρη, στον Ταξιάρχη ταμπουρώθηκε ο Δημήτριος Οικονόμου, στην Μητρόπολη ταμπουρώθηκε ο Κάπανδρος και οι Πισσαίοι, ο Άγγελος Ζωντανός με καμιά πενηνταριά παλικάρια φυλούσε τον κατάγιαλο και παράστεκε στο φεβγιό του κόσμου.

      Μέσα σ εκείνη την ώρα της αγωνίας ο Κωνσταντίνος Τόμπρας (ο τυπογράφος του Ελληνομουσείου ) πήρε τον Δημήτριο Τζίτζιρα και τους Αμμανίτες και πήγαν στον Τομπάζη για να στείλει σκαμπαβίες να πάρουν τα πιεστήρια και τα μολύβια, πράγμα που έγινε μπορετό την άλλη μέρα 2 Ιουνίου 1821,  μόλις όμως είδαν οι Τούρκοι τις σκαμπαβίες  να φτάνουν στο γιαλό αρχίσανε το τουφεκίδι, σε ενίσχυσή τους έτρεξαν οι Αιβαλιώτες, οι Τούρκοι υποχώρησαν, βάζοντα φωτιά στο τυπογραφείο,  μα ξανά γύρισαν  μετά από υποσχέσεις του Δαούτ πασά  για παράδες και πλιάτσικο, πολέμησαν δύο ώρες  ναύτες και Αιβαλιώτες τους έβαλαν στη μέση, τα ταγκαλάκια κάναν γιουρούσι με τα γιαταγάνια, βάρεσαν τα τουμπερλέκια και σαν δαιμονισμένοι ξεχύθηκαν στις ρούγες, οι Ψαριανοί και Σπετσιώτες τους άφησαν να σκορπιστούν και έπειτα τους έσφαξαν σαν τα τραγιά. Γέμισαν κουφάρια οι ρούγες, καθώς υποχωρούσαν οι Τούρκοι καίγοντας και κλέβοντας έφτασαν στον Άγιο Χαράλαμπο, τότε ο Ζωντανός με τους δικούς του αφήκαν τον καταγιαλό  τους ξετρύπωναν από τα σπίτια και τους χαλούσαν, τις μαντήλες με τα πλιάτσικα τα στοίβαζαν σε δύο μουλάρια.

      Οι ταχτικοί πάλι έστησαν πόλεμο και φέραν σε δύσκολη θέση τον Δημήτριο Οικονόμου, μέχρι που φάνηκε ο Γεώργιος Σάλτας και υποχώρησαν, στην υποχώρηση ένα βόλι πήρε κατάστηθα τον Γ.Σάλτα

     

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Δημήτριος ο Μοσχονησιώτης και 300 άνδρες πάτησαν το Παλαμίδι . Τα Μοσχονήσια είναι τα νησάκια που βρίσκονται στο λιμάνι των Κυδωνιών. Ιδιόχειρη αφήγηση:

Προς την Σεβαστήν Διοίκησιν

Ο υποσημειούμενος ηγωνίσθην με όλην μου την δυνατήν προθυμίαν εις τον υπέρ της Ελευθερίας της Πατρίδος ιερόν αγώνα, δια διάστημα τριών ήδη χρόνων, υπό διαφόρους. Κατά το 1822 μετά του μακαρίτου κυρίου Θάνου εις διάστημα 7 μηνών, χωρίς να λάβω κανένα μισθόν, εσυντρόφευσα τον ρηθέντα εξ Άργους εις τα πλοία και εγώ διέμενα πολεμών κατά των εχθρών, έως ού ούτοι κατεδιώχθησαν. Μετά ταύτα συνενώθην μετά του καπετάν Στάϊκου Σταϊκόπουλου, υπό την οδηγίαν του οποίου εδούλευσα ένδεκα μήνας, χωρίς ποτέ να λάβω ούδ ‘ οβολόν.

Ότε δε έγινε η έφοδος Παλαμηδιού, εγώ πρώτος πηδήσας ένδον του τείχους, εγώ πρώτος και μόνος εμβήκα εις όλας τας δάπιας, και αναβαίνων την κλίμακα και με τα εργαλεία ανά χείρας ήνοιγα τας θύρας και εισήρχοντο οι λοιποί (ως φαίνεται από το εσώκλειστον αποδεικτικόν και καθώς ημπορούν και όλοι όσοι τότε εις την έφοδον παρήσαν). Μετά δε την έφοδον, μ ‘ όλον ότι ο καπετάν Στάϊκος κατά την στιγμήν ενώ είμεθα πλησίον εις τα τείχη του Παλαμηδίον μου υπεσχέθη επί παρρη­σία όλων των συντρόφων εάν έμβω πρώτος να μου δίδη αμοιβήν του κινδύνου τα ίδια του τα όπλα και τας πιστόλας του, πέντε μερίδια από τα λάφυρα του Παλαμη­διού και χίλια γρόσια δώρον, μ’ όλον τούτο αφού εμβήκαμεν μέσα εις το Παλαμήδι δεν έλαβα ειμή μόνον δια τον εαυτόν μου και τους δέκα συντρόφους μου γρόσια 101 και 25.

Αλλ’ όταν του εζητούσα το δώρον μου, μού έλεγε συχνά ότι η Διοίκησις θέλει γνωρίσει τους κόπους μου και θέλει με επιβραβεύσει. Ήδη λοιπόν όπου δεν έχω άλλον πόρον πλέον τροφής, λαμβάνω το θάρρος να αναγγείλω  ταύτα εις την Σεβαστήν Διοίκησιν και να την παρακαλέσω να γνωρίση τα δίκαια μου και τους αγώνας μου και να συγκατάνευση εις το να προνοήση και δι’ εμέ πόρον τινα, δι’ ού να ημπορώ να θρέψω εμαυτόν και την οικογένειάν μου. Ομοίως να με τιμήση και με ένα ανάλογον βαθμόν αξιώματος των εκδουλεύσεων όπου έκαμα και κινδύνων όπου υπέφερα.

 Ων δ’ ευελπις επί των αιτήσεών μου, μένω ευσεβάστως

Τη 15 Μαρτίου 1825                   ο ευπειθής πατριώτης

Ναύπλιον                                 δουλουσας ταπηνως   δημητριως μωσχουνησοτης

ΠΑΝΤΟΥ ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΕΡΉΜΩΣΗ,   περασμένα μεσάνυχτα δύο τσιρνίκια με Αιβαλιώτες φιλικούς βλέπουν Τούρκους να κατηφορίζουν στα χαλάσματα  για πλιάτσικο,  αγρίεψε το μάτι τους πλησιάζουν στο Ταλιάνι και με λύσσα πέφτουν στους ζειμπέκους και τους λιανίζουν. Το Αιβαλι δεν υπήρχε πιά.

 Στις συγκρούσεις που γίνηκαν οι απώλειες των Τούρκων ήταν πάνω από 1500 νεκροι  και απροσδιόριστος αριθμός τραυματιών, οι δε Έλληνες μαχητές είχαν 150 νεκρούς και τραυματίες, η λύσσα των Τούρκων για τα συμβάντα εκορέστει κατά των δυστυχών Ελλήνων κατοίκων στα πέριξ χωριά. Σα ξημέρωσε τα πλεούμενα με τον κόσμο  και τους μαχητές έφυγαν. Προσφυγιά, πείνα, στέρηση μα και παλικάρια που στελέχωσαν τα άτακτα μα και τα τακτικά επαναστατικά σώματα της Ελλάδας.

 

 

Παντού πολέμησαν οι Αιβαλιώτες, όλοι οι οπλαρχηγοί, ο Κολοκοτρώνης, ο Λόντος, ο Πανουργιάς, ο Κριεζώτης, ο Φλέσσας, ο Πλαπούτας, ο Νικηταράς, ο Καρατάσος κ.α.  είχαν παλικάρια από το Αιβαλί.

Υπό τον Γιατράκο αγωνίζετο σαν οπλαρχηγός ο Χατζή Αποστόλης με δικό του σώμα από 80 Αιβαλιώτες, ο Δημήτριος Κάπανδρος διεκρίθηκε σε πολλές μάχες  με τους 50 Κυδωνιάτες του, 300 Αιβαλιώτες με δικό τους σώμα μαχόντουσαν στους αμπελώνες του Άργους κατά του Δράμαλη, 100 υπό τον Κριεζή μετείχαν στην άμυνα της Ακροπόλεως κατά του Κιουταχή, μόλις έγινε το πρώτο τακτικό σώμα στην Καλαμάτα το 1821 από τον συνταγματάρχη Μπαλέστρα κατετάχθηκαν αμέσως 60 Κυδωνιείς που σιγά σιγά ανήλθε σε 200, οι περισσότεροι  δε τούτων υπό την αρχηγία του Ταρέλλα  έπεσαν στην μάχη του Πέτα, τον Μπαλέστρα κατά την ακστρατεία στην Κρήτη τον ακολούθησαν 25 Αιβαλιώτες.

      Οι προσωπικές ανδραγαθίες των μαχητών από τις Κυδωνίες υπήρξαν φωτεινά παραδείγματα φιλοπατρίας και παλικαριάς, δες μερικά:

·       .ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΑΛΤΕΛΗΣ : Περικυκλωμένος στο φρούριο των Ψαρών  έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα, σαν άλλος Σαμουήλ, και συναποθνήσκει με  άλλους πατριώτες παίρνοντας στον όλεθρο και τους εισορμήσαντας εχθρούς .

·       ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΑΛΤΕΛΗΣ : Διακρίθηκε στους πολιτικούς αγώνας, ακολούθησε τον Μιαούλη σε όλες τις εκστρατείες σαν γραμματέας , και σε όλη την διάρκεια του αγώνα μαζί με τον αδελφό του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ στο πολιτικό τομέα.

·       ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΩΝΤΑΝΟΣ : Σκοτώθηκε μαζί με πολλούς άλλους Κυδωνείς στη μάχη του Πέτα , αγωνιζόμενος στο τάγμα των φιλελλήνων υπό τον Νόρμαν.

·       ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΑΜΜΑΝΙΤΗΣ: Έπεσε στη μάχη του Πέτα κρατώντας την σημαία, με το σώμα του Γιατράκου υπό τον Αλέξανδρον Μαυροκορδάτο.

·       ΓΑΒΡΙΗΛ ΑΜΜΑΝΙΤΗΣ: Διέπρεψε στους στρατιωτικούς και πολιτικούς αγώνας και υπέκυψε από τις ταλαιπωρίας.

·       ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΖΙΤΖΙΡΑΣ:  ( Ο la Cigale του Διδότου) Έπεσε ένδοξα κατά την επίθεση κατά της Ακροπόλεως, εισορμών πρώτος σε σ’ αυτήν.

·       ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΙΣΣΑΣ : Αγωνίσθηκε στην Πελοπόννησο υπό τας διαταγάς του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, και στην Κρήτη υπό τον Μπαλέστρα με τον τακτικό του Φαβιέρου και έπεσε μαχόμενος στην Κάρυστο.

·       ΝΙΚΟΛΑΟΣ  & ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΠΙΣΣΑΣ : Φιλικοί και οι δύο διακρίθηκαν κατά την μάχη των Κυδωνιών , ο Νικόλαος έπεσε στο Άργος και ο Ευστράτιος συμμετείχε στην εκστρατεία της Κρήτης υπό τον Μπαλέστρα, υπό τον  Φαβιέρο διακρινόταν σε όλες τις επιχειρήσεις σαν Ταγματάρχης, κατά την είσοδο προς βοήθεια των πολιορκουμένων  από τον Κιουταχή στην Ακρόπολη  συμμετείχαν και οι δύο αδελφοί του ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ @ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ,  ο Αθανάσιος διεκρίθηκε κατά την εκστρατεία του Φαβιέρου στην Χίο (1828) και ιδιαίτερα στην μάχη της Τουρλωτής. ( Ο ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ άφησε χειρόγραφα , απομνημονεύματα, όπου υπάρχει διεξοδική περιγραφή της καταστροφής των Κυδωνιών, αλλά και διηγήσεις από τις επιχειρήσεις που μετείχε με τους αδελφούς του).

·       ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΠΕΤΡΙΔΗΣ : Κατέφυγε στην αρχή στα Ψαρά, μετά  στην Άνδρο και έπειτα στην Τήνον, όπου δίδασκε σε σχολείο  μέχρι το 1841. Στην εν Άργος συνέλευση παρέστει σαν ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΣ ΤΩΝ ΚΥΔΩΝΕΩΝ. Η Ελληνική κυβέρνηση εκτιμώσα την επί μακρόν εθνική  υπηρεσία του μετά την απελευθέρωση, του χορήγησε σύνταξη.

·       ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΟΜΠΡΑΣ: Βλέποντας τον όλεθρο της πόλης των Κυδωνιών, πακετάρησε κατάλληλα τα τυπογραφικά εργαλεία και μηχανήματα, του τυπογραφείου της Ακαδημίας και προσπάθησε να διασώσει με την βοήθεια του Ιακώβου Τομπάζη, όμως οι Τούρκοι  ήδη είχαν βάλει φωτιά. Στα Ψαρά που σώθηκε, κλήθηκε μετά από ολίγες  μέρες από τον Δημήτριο Υψηλάντη ο οποίος είχε φέρει από την Τεργέστη πλήρες τυπογραφείο, έτσι ο Τόμπρας υπήρξε ο πρώτος διευθυντής τυπογραφείου της αγωνιζομένης Ελλάδος, που λειτουργούσε στην Καλαμάτα, εκεί τυπόνοντω τα πρώτα επίσημα έγγραφα και η εφημερίδα <ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΑΛΠΙΓΓΑ>. Το τυπογραφείο αυτό μεταφέρθηκε στην  Κόρινθο και καταστράφηκε από τον Δράμαλη. Από  το 1824 στην Ύδρα διεύθυνε το νέο τυπογραφείο  καθ όλη την διάρκεια του αγώνα. ( Ο Κ Τόμπρας  με υποτροφία της διοίκησης της πόλεως των Κυδωνιών εστάλει να σπουδάσει στην Ευρώπη το επάγγελμα του Τυπογράφου, προκειμένου να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του και σε άλλους Ελληνόπαιδας, η τακτική αυτή ακολουθείτο και σε άλλους εύελπεις νέους της πόλης).
Δημήτριος Μοσχονησιώτης:  Ο πρωταγωνιστής της άλωσης του Παλαμηδιού.

 

 

 

 

 

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ακόμα και σήμερα μετά από τρεις καταστροφές η πόλη έχει ΕΝΤΟΝΟ Ελληνικό χρώμα, βλέποντας την κάθε γωνιά του αντιλαμβάνεσαι ότι είσαι σε μια πόλη που έζησαν Έλληνες.

Αυτή εν ολίγοις υπήρξε η συμβολή των Κυδωνιών στο μεγάλο απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδος, στα σχολεία μας γνωρίζουμε για τις επαναστατικές κινήσεις των Ελληνικών πόλεων από την Μακεδονία και κάτω, στην επανάσταση όμως μετείχαν οι Έλληνες των περιοχών της Θράκης, της Κύπρου, της Κρήτης, της Ηπείρου, του Πόντου, των Ελλήνων των Δυτικο - Ευρωπαικών πόλεων  αλλά και των Ελλήνων της Ρωσίας και κυρίως της Μικράς Ασίας