ΠΟΙΜΕΝΙΚΟΣ ΑΥΛΟΣ: Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι πολεμικές επιχειρήσεις του 1897 δεν ξεχάστηκαν από τον Ελληνικό λαό, η ταπείνωση δημιούργησε μια έντονη συναισθηματική φόρτιση σε όλα τα επίπεδα της Ελληνικής κοινωνίας. Η στρατιωτικές αποτυχίες που αναλύθηκε που οφειλόταν και το δυσβάστακτο κόστος είχε και το θετικό του, η ξένη διπλωματία προκειμένου να μην αποστεροποιηθεί εντελώς η Ελλάδα και να υπάρξει ισορροπία στον χώρο, παρέμβει με τρόπο σχετικά θετικό στην υπόθεση της Κρήτης, η οποία αυτόνομη πια δεν ήταν υπό Οθωμανική κυριαρχία και τα σύνορα αποκαταστάθηκαν στις πριν το 1897 θέσεις τους με μικρές απώλειες για την Ελλάδα, ο δε Μακεδονικός αγώνας έδειξε τις διαστάσεις και την σκληρότητα των επερχομένων αναμετρήσεων.

Στην Ελλάδα παρά την ήττα του 1897 λόγω των πιο πάνω εξελίξεων στους περισσότερους είχε δικαιωθεί η φιλοπόλεμες επιλογές και δεν υπήρχε σοβαρός λόγος να μην επαναλάβει στο μέλλον, εξ άλλου όλα τα βαλκανικά κράτη ετοιμαζόντουσαν για πόλεμο. Το έπαθλο ήταν η Μακεδονία, το Αιγαίο, η Θράκη, η Ήπειρος και ίσως η Σμύρνη και η Κωνσταντινούπολη. Άξιζε τον κόπο!

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Έλληνες στρατιώτες θάπτοντας σκοτωμένους κατά τον πόλεμο 1897.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Το κύρος των στρατιωτικών είχε τρωθεί από τον πόλεμο του 1897, τώρα ειδικά μετά τον Μακεδονικό αγώνα και το 1909, αλλά και την νέα ποιότητα των αξιωματικών και υπαξιωματικών γνώριζε πάλι περιόδους δόξας.

Η εκπαίδευση στα του πολέμου έγινε πια μια σοβαρή επένδυση, αποστολές αξιωματικών στο εξωτερικό έφτασε να ανταγωνίζεται το παράδειγμα του ξενιτεμού των φοιτητών για να γίνουν γιατροί. Ξένες στρατιωτικές αποστολές βελτίωναν την γενική εικόνα των κατωτέρων στελεχών και στην ξηρά και στην Θάλασσα.

Έτσι βλέπουμε γόνους επιφανών οικογενειών του εσωτερικού αλλά και ομογενών προσελκύονται στο στρατιωτικό επάγγελμα .

Η απαλλαγή του στρατού από καθήκοντα συλλογής φόρων και καταδίωξης ληστών άμβλυνε την καχυποψία των αγροτικών πληθυσμών.

Έτσι ταυτίστηκε ο στρατός με το εθνικό προσανατολισμό του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Εικονική εκτέλεση κατά την επανάσταση του 1909.

ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ

Οι κυβερνήσεις της περιόδου επενδύουν οικονομικά κεφάλαια για την στρατιωτική προετοιμασία της χώρας, οι πρώτες προσπάθειες άρχισαν την επόμενη της ήττας του 1897, σε αντίθεση με τις προγενέστερες τακτικές η εξοπλιστική προσπάθεια της χώρας είχε πλέον διάρκεια και ορθολογικό σχεδιασμό.

Ο στρατός απέκτησε το σύγχρονο πυροβόλο τύπου Σνάιντερ, υλικά στρατοπεδίας , εξαρτήσεις, μέσα επικοινωνίας και μηχανικού τουφέκια σύγχρονα (Μάνλιχερ), το 1911 έφτασαν πολυβόλα , η οργάνωση των υπηρεσιών βελτιώθηκα και ο στρατός οργανώθηκε σε μεγάλες μονάδες (μεραρχίες) και μάλιστα κατά στρατολογική περιοχή σε μόνιμη βάση. Οργανώθηκαν ετήσια γυμνάσια.

ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

Στην θάλασσα που το κόστος των εξοπλισμών ήταν δυσβάστακτο για μια χώρα του μεγέθους της τότε Ελλάδος οι εξελίξεις ήταν εντυπωσιακές.

Στα 3 θωρηκτά που είχαμε από τους εξοπλισμούς που πραγματοποίησε ο Τρικούπης προστέθηκαν από το 1904 και μετά 4 μεγάλα και 10 μικρά αντιτορπιλικά, ένα υποβρύχιο και κυρίως το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ

Το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ δεν μπορούσε να συγκριθεί βέβαια σε μέγεθος και αποτελεσματικότητα με τα πολεμικά πλοία τύπου δρεδνώτ , ήταν όμως ότι καλύτερο μπορούσε να αποκτήσει τότε η Ελλάδα.

Στο ναυτικό έχουμε βελτίωση της εκπαίδευσης των αξιωματικών, επιβολή πειθαρχίας, εξοικείωση στα νέα όπλα.

ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Επί πρωθυπουργίας του Θεοτόκη κορυφώθηκαν οι προσπάθειες στον τομέα των εξοπλισμών και του εκσυγχρονισμού του στρατεύματος τα χρόνια 1906 με 1907.

Η ακτινοβολία του κινήματος των Νεοτούρκων έφεραν τον στρατό στο κατώφλι της πολιτικής. Οι ένοπλες δυνάμεις στο τέλος του 20^ου αιώνα ήταν ο πλέον αξιόπιστος και αποτελεσματικός μηχανισμός της χώρας και ήταν φυσικό τα στελέχη του να θέλουν να συμμετέχουν στην διαμόρφωση της πολιτικής.

Το κίνημα στο Γουδί φέρνει στο προσκήνιο μια κατάσταση που από καιρό είχε διαμορφωθεί .

Η κοινωνία εξ άλλου αποδεχόταν τον ρόλο αυτό στον στρατό, και πλέον η επιλογή του πολέμου ως μέσον επίλυσης με τα γειτονικά κράτη ήταν ήδη πεποίθηση στους πολίτες.

Η κινητικότητα του αγροτικού χώρου, οι προσδοκίες των αστικών στρωμάτων αλλά και η στροφή του εκτός συνόρων Ελληνισμού προς το εθνικό κέντρο επικροτούσαν την πολεμική προσπάθεια.

Οι αλύτρωτοι επέβαλαν με την παρουσία τους και μόνο τη δυναμική λύτρωσή τους.

Η Ελλάδα για πρώτη φορά από το 1830 απέκτησε πραγματικές πολεμικές δυνατότητες. Όταν δε ανέλαβε ο Ε Βενιζέλος την κυβέρνηση υπήρχε πλέον κα το εργαλείο για την διπλωματική κινητικότητα της χώρας προς ευνοϊκή θέση.

Η Ιταλία εξ άλλου άθελά της δρομολόγησε εξελίξεις που θα άλλαζαν την μορφή των Βαλκανίων και θα οδηγούσαν την Ευρώπη σε σοβαρές περιπέτειες.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Γελοιογραφία της Γαλλο - Γερμανικής εμπλοκής στο Μαρόκο.

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΓΚΥΡΙΕΣ

Η διαμάχη μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας στο Μαρόκο οδήγησε σε συμβιβασμό , που άφησε όμως δυσαρεστημένη την Ιταλία.

Η Ιταλία λοιπόν θέλοντας να ισορροπήσει την επέκταση της Γαλλίας στην Β Αφρική ανέλαβε, με σιωπηρή άδεια των λοιπών αποικιακών Ευρωπαϊκών δυνάμεων, πόλεμο για να αποσπάσει μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα Την απομονωμένη Κρήτη. Αίγυπτο, Λιβύη.

Οι επιχειρήσεις αυτές ήσσονος σημασίας εξελίχθηκαν σε μακροχρόνιο πόλεμο.

Η Οθωμανική αυτοκρατορία έχαιρε ακόμα συμπάθειας από τους Άραβες και ειδικά τους πληθυσμούς της ερήμου. Και μπορούσε να βρει τρόπους να στηρίξει την αντίσταση των Λίβυων κατά των Ιταλών.

Η απρόσμενη αντίσταση μετέτρεψε τον Ιταλικό στρατιωτικό περίπατο σε αδιέξοδη αναμέτρηση που απλώθηκε σε όλη την Αν Μεσόγειο. Η Ιταλία εκστράτευσε στα Δωδεκάνησα και μετέφερε τον πόλεμο μέχρι τα στενά, για να αναγκάσει τον Σουλτάνο να σταματήσει τον πόλεμο.

Σε ένα χρόνο η Οθωμανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την αδυναμία της και να εγκαταλείψει την Λιβύη, και εν τω μεταξύ οι Ιταλοί είχαν προσθέσει στις κτήσεις τους και τα Δωδεκάνησα, ο Οθωμανικός στόλος είχε καταπονηθεί και είχε υποστεί απώλειες, ενώ το εμπάργκο των λοιπών Ευρωπαϊκών δυνάμεων πολεμικού υλικού προς την Τουρκία, στο όνομα της ουδετερότητας, είχε πλήξει τα εξοπλιστικά προγράμματα και τις στρατιωτικές δυνατότητες.

Τα Βαλκανικά κράτη θεώρησαν σαν ευκαιρία ανεπανάληπτη και άρχισε κύμα συνεννοήσεων μεταξύ Σερβίας, Μαυροβούνιου, και Βουλγαρίας, η Ελλάδα δεν ήταν επιθυμητός σύμμαχος ήταν όμως αναγκαίος, διότι ήταν η μόνη Βαλκανική χώρα που διέθετε ναυτική δύναμη ικανή να εμποδίσει την μεταφορά ενισχύσεων από την Μ Ασία .

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Από την εμπλοκή των Ιταλών στην Λιβύη.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ Ε ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Το άμεσο πρόβλημα για την επιβίωση της χώρας ήταν η αντιμετώπιση των οικονομικών της χώρας, Οι οικονομικές προϋποθέσεις για την νομισματική εξυγίανση, μείωση του δημοσίου χρέους, πτώση του πληθωρισμού και αύξηση της ισοτιμίας της δραχμής είχε εξασφαλιστεί κυρίως χάρη στη συνετή διαχείριση των τελευταίων μηνών του 1909. Η βαριά φορολογία και η δαπανηρή πολιτική στρατιωτικών εξοπλισμών είχε φέρει στα όρια της χρεοκοπίας την χώρα. Αλλά δάνειο δεν ήταν δυνατόν να ζητηθεί αν συνεχιζόταν η πολιτική αστάθεια , στις 2/3 ψηφίστηκαν δύο νόμοι για την νομισματική εξυγίανση και την συνομολόγηση εξωτερικού δανείου 240.000.000 φράγκων.

Στις 3/7/1910 μετά από συνετό χειρισμό των διεθνών ζητημάτων κατάφερε η Ελλάδα να συνάψει στο Παρίσι με όμιλο Γαλλικών τραπεζών συμφωνία προκαταβολής 40.000.000 έναντι του μεγάλου δανείου, προϋπόθεση του οποίου ήταν η εξομάλυνση της πολιτικής κατάστασης.

Οι εκλογές της 8^ης Αυγούστου έφερε αυτή εξομάλυνση της πολιτικής κατάστασης στις εκλογές αυτές ο Βενιζέλος θριάμβευσε με σύνθημα « ΕΡΧΟΜΑΙ ΑΠΛΟΣ ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΟΣ ΝΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ»

Έτσι 8/1/1911 συνήλθε η δεύτερη αναθεωρητική Βουλή.

Στα 1911 ο υπουργός Λάμπρος Κορομηλάς παρουσίασε ένα σαφή προϋπολογισμό με κύρια στοιχεία την μείωση των αμυντικών δαπανών και πλεόνασμα 48.000.000 , με βάση αυτό το όπλο ο Βενιζέλος πέτυχε δάνειο 110.000.000 έτσι ο προϋπολογισμός του 1912 υπήρξε μεγαλεπήβολος , που προέβλεπε αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 5, 48 % για τον στρατό και 17,53 % για το ναυτικό.

Στο 2ετές χρονικό διάστημα μέχρι την κήρυξη του Α Βαλκανικού πολέμου το κοινοβούλιο λειτούργησε ΜΟΝΟ στις αρχές Ιανουαρίου ως τις 20 Δεκεμβρίου 1911 Τότε υπό τη πίεση των Κρητών Βουλευτών και την απειλή τους να έρθουν στην Αθήνα ο Βενιζέλος διέλυσε την Βουλή και προκήρυξε εκλογές για τις 11/3/1912. Στις εκλογές αυτές οι 4 αρχηγοί των παλαιών κομμάτων συνεργάστηκαν σε ενιαίο μέτωπο με μόνο κοινό τους τον αντι φιλελευθερισμό τους. Τα αποτελέσματα δικαίωσαν τον Βενιζέλο. Το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Βενιζέλου πραγματοποιήθηκε.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ

Ο Ε Βενιζέλος συνέχισε οικοδομώντας επί της πολιτικής του Δραγούμη, η πρώτη απόπειρα για αμυντική συμμαχία με την Βουλγαρία το καλοκαίρι του 1910 απέτυχε διότι η Βουλγαρία φοβήθηκε μήπως λόγω εκ του Κρητικού ζητήματος παρασυρόταν σα άκαιρο πόλεμο με την Πύλη. Εξ άλλου προτεραιότητα της Βουλγαρίας ήταν η σύναψη αμυντικής συνθήκης με την Σερβία πράγμα που πέτυχε στις 29/2/1912.

Τον Μάρτιο του 1911 ο Βενιζέλος στέλνει έναν Άγγλο δημοσιογράφο ανταποκριτή των Times στα Βαλκάνια τον Τζέιμς Μπουρτσιέρ (Jemes Bourchier), στην Σόφια με προτάσεις για αμυντική συμφωνία , που κίνησαν αμέσως το Βουλγαρικό ενδιαφέρον.

Από τον Σεπτέμβριο η όλη κατάσταση επέβαλε Βαλκανική συνεργασία, με την ιμπεριαλιστική επίθεση της Ιταλίας στην Τριπολίτιδα επέρχεται άμεση επίπτωση στην σταθερότητα της περιοχής. Στις 5 Σεπτεμβρίου βομβαρδίζει τα Δαρδανέλια, στις 21 κατέλαβε την Ρόδο και μέχρι τις 7 Μαΐου ολοκλήρωσε την κατάληψη της Δωδεκανήσου εκτός του Καστελόριζου.

Τα γεγονότα αυτό επέσπευσαν την Ελληνοβουλγαρική συνεννόηση, η οποία κατέληξε σε συμφωνία στις 16/5/1912 με χαρακτήρα αμυντικό, σε περίπτωση επίθεσης εκ μέρους της Τουρκίας εξ αιτίας του Κρητικού, η υποχρέωση της Βουλγαρίας περιορίζεται σε φιλική ουδετερότητα.

Βέβαια ο Βενιζέλος δεν είχε υπολογίσει 1^ον Τον επιθετικό χαρακτήρα της Σερβοβουλγαρικής συνθήκης 2^ον Την σοβαρότητα της Αλβανικής εξέγερσης το καλοκαίρι του 1912.

Η Αλβανική εξέγερση επιτάχυνε την αλυσιδωτή αντίδραση στα όμορα Βαλκανικά κράτη. Η Βουλγαρία εν τω μεταξύ σύναψε προφορική συμφωνία και με το Μαυροβούνιο. Έτσι δημιουργήθηκε αυτό που ονομάστηκε «Βαλκανική Συμμαχία».

Στις 15/8/1912 ο Γκέσοφ ζήτησε από την Ελλάδα να προκαλέσει την Τουρκία δεχόμενη τους Κρήτες Βουλευτές, ο Βενιζέλος πίστευε ακόμα ότι με την βοήθεια των Δυνάμεων η Πύλη θα δεχόταν τα αιτήματα και ο πόλεμος θα αποφευγόταν.

Στις 15/9/1912 ο Γκέσοφ απέρριψε τα αιτήματα του Βενιζέλου τότε μόνο κατάλαβε ότι ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος. Επιστράτευση κυρήχθηκε στις 18/9/1912, στις 22/9/1912 υπογράφτηκε Ελληνοβουλγαρική στρατιωτική σύμβαση. Στις 25/9/1912 το Μαυροβούνιο κήρυξε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα τον πόλεμο κατά της πύλης. Την 1/10/1912 η Ελληνική Βουλή άνοιξε τις εργασίες της και τις πύλες της στους Κρήτες βουλευτές. Στις 4/10/1912 η Πύλη κήρυξε τον πόλεμο κατά της Σερβίας και της Βουλγαρίας και στις 5/10/1912 η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Τζέιμς Μπουρτσιέρ (Jemes Bourchier)

ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ

Οι μεγάλες δυνάμεις δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν τον πόλεμο. Ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας σερ Έβτουαρτ Γκρει συγκέντρωσε με έδρα το Λονδίνο τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι Δυνάμεις αφαίρεσαν το δικαίωμα των εμπολέμων να καθορίσουν τα σύνορα της Αλβανίας, την τύχη των νησιών του Αιγαίο, το καθεστώς του Αγίου Όρους και τα σύνορα της Ρουμανίας.

Το Λονδίνο ορίστηκε σαν έδρα των διασκέψεων ειρήνης μετά τις σαρωτικές νίκες των Χριστιανικών κρατών. Η διάσκεψη αυτή περιορίστηκε στην χάραξη των Τουρκο Βουλγαρικών συνόρων και στην τύχη των νησιών του Αιγαίου, στις 21/121912 οι Σύμμαχοι επέδωσαν τελεσίγραφο ζητώντας τα νησιά του Αιγαίου και της Ανδριανούπολης τότε οι Δυνάμεις προκειμένου να σώσουν την οθωμανική πρωτεύουσα επενέβησαν και διαβεβαίωσαν τον Σουλτάνο ότι αν υποχωρήσει σε αυτά τα θέματα τότε αυτοί εγγυώνται για τα μουσουλμανικά συμφέροντα και την ασφάλεια των δυτικών ακτών της Μ Ασίας .

Εν τω μεταξύ ανατρέπεται ο μετριοπαθής Κιαμίλ πασάς από τον Ενβέρ Μπέι και επαναλαμβάνονται οι εχθροπραξίες.

Στο Λονδίνο εκπροσώπησε την Ελλάδα ο ίδιος ο Ε Βενιζέλος, αλλά εδώ προσέκρουσε στην Ιταλία και Γερμανία.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΟΘΩΜΑΝΩΝ

Ο Ιταλοί ξεκίνησαν τον πόλεμο κατά των Οθωμανών με το πρόσχημα ότι συμπεριφέρθηκαν άσχημα σε Ιταλούς εμπόρους στην Τρίπολιτιδα! Η κατάληψη των Δωδεκανήσων έγινε υπό το πρόσχημα ότι θέλανε να παρεμποδίσουν την θαλάσσια μεταφορά στρατού από την Μ Ασία και είχε προσωρινό χαρακτήρα , ο πόλεμος αυτός έκλεισε με την συνθήκη στο Αούτσι της Λοζάνης στις 5/15 Οκτωβρίου 1912, έτσι με κάθε συνθήκη και κάθε βήμα που γινόταν κατοχυρωνόταν η κυριαρχία των Ιταλών, επί των Δωδεκανήσων. Η συνθήκη αυτή προέβλεπε Ιταλική κυριαρχία στα Δωδεκάνησα , και απόσυρση των Τούρκων από την Τρίπολιτιδα και Κυρηναϊκή.

Η εξέλιξη αυτή είχε μια θετική πλευρά για τους Οθωμανούς, επήλθε η άρση του ναυτικού αποκλεισμού που είχε επιβάλει η Ιταλία, και επομένως οι Τούρκοι μπορούσαν να μεταφέρουν στρατό από την θάλασσα στα Βαλκάνια. Το εμπόδιο τώρα ήταν ο στόλος των Ελλήνων. Έτσι οι Τούρκοι κινούνται προς εξαγορά της Ελληνικής μη παρεμπόδισης των μεταφορών τους στο Αιγαίο και προσφέρουν :

1^ον Παραχώρηση της Κρήτης στην Ελλάδα (πράγμα που είχε μισογίνει)

2^ον Εδάφη που περιλάμβαναν από τις εκβολές του Καλαμά μέχρι τις υπώρειες του Ολύμπου (δηλαδή Ιωάννινα και Μέτσοβο).

Ρόλο στην επίσπευση του πολέμου έπαιξε ρόλο εκτός του Ιταλό Τουρκικού πολέμου και η εξέγερση των μουσουλμάνων στο Κοσσυφοπέδιο και η σφαγή εκεί χριστιανών στα Κότσανα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Έντουαρντ Γκρέι (Edward Gray).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

Η αρνητική έκβαση του Ιταλό Τουρκικού πολέμου κλόνισε την αυτοπεποίθηση του οθωμανικού στρατού και επιβάρυνε τις δυνατότητές του, εν αντιθέσει προς την ανασυγκρότηση που παρουσιάζεται στους Βαλκανικούς στρατούς.

Με την επιστράτευση των Οθωμανών συγκροτήθηκαν 7 σώματα στρατού (22 μεραρχίες πεζικού) 2 μεραρχίες ιππικού και 36 ανεξάρτητες μεραρχίες (ρεδίφ) με σύνθεση υποδεέστερη της μεραρχίας. (οι τουρκικές μεραρχίες ήταν ίδιας δυνάμεως με τις Ελληνικές).

Οι συγκεκριμένες δυνάμεις εντάχθηκαν σε δύο στρατιές την στρατιά Θράκης και την στρατιά Μακεδονίας. Υπουργός στρατιωτικών και γενικός αρχιστράτηγος ήταν ο Ναζίμ πασάς, η διοίκηση ανατέθηκε σε διαφορετικούς στρατηγούς έτσι:

Ο Χασάν Ταξίν πασάς με επιτελάρχη τον Ζαχίρ πασά αντιμετώπιζε τους Έλληνες.

Ο Αβδουλάχ πασάς αντιμετώπιζε τους Βουλγάρους.

Ο Ζεκί πασάς αντιμετώπιζε τους Σέρβους.

Ο Χασάν Ριζά πασάς αντιμετώπιζε τους Μαυροβούνιους.

Τώρα η σύνθεση των αντιπάλων ήταν η πιο κάτω:

Στην Θεσσαλία

Τουρκικού στρατού :43 τάγματα πεζικού, 12 ίλες ιππικού 35 πυροβόλα δύναμη 35.000 άνδρες εκ των οποίων 15.000 υπεράσπιζαν ορεινά περάσματα .

Ελληνικού στρατού : 63 τάγματα πεζικού, 8 ίλες, 6 ημιλαρχίες ιππικού, 31 πυροβολαρχίες σύνολο δύναμης 100.000 άνδρες (70 πολυβόλα και 120 πυροβόλα εκστρατείας και 50 τοπομαχικά δηλαδή βαριά μη μετακινούμενα πυροβόλα) .

Στην Ήπειρο

Ελληνικού στρατού: σύνολο ανδρών 15.000 άνδρες

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι απανταχού Έλληνες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και τα αιτήματα των αλυτρώτων και έσπευσαν να παρουσιαστούν και να καταταγούν στον Ελληνικό στρατό και όχι μόνο. Υπολογίζεται ότι από την Αμερική έφτασαν πριν τελειώσουν οι επιχειρήσεις μερικές δεκάδες χιλιάδες μετανάστες. Έτσι ενώ τον Οκτώβριο η Ελλάδα είχε τον μικρότερο στρατό 120.000 άνδρες στο τέλος του πολέμου έφτανε τις 240.000 άνδρες δηλαδή διπλασιάστηκε!

Των Βαλκανικών χωρών η δύναμη ανερχόταν :

Οι Έλληνες είχαν 129.000 πεζούς, 1000 ιππείς ( 8 μεραρχίες Π/Ζ, 1 Ταξιαρχία Ιππικού 180 πυροβόλα).

Οι Βούλγαροι είχαν τον ισχυρότερο στρατό των Βαλκανίων και ανερχόταν σε 300.000 πεζούς, 5.000 ιππείς και 720 πυροβόλα ( 11 μεραρχίες Π/Ζ 1,5 μεραρχίες ιππικού )

Οι Σέρβοι είχαν 220.000 πεζούς, 3.000 ιππείς, και 500 πυροβόλα.

Οι Μαυροβούνιοι είχαν 35.000 πεζούς και 130 πυροβόλα ( 4 μεραρχίες Π/Ζ).

Σύνολο συμμάχων 684.000 πεζοί, 9.000 ιππείς, 1530 πυροβόλα

Οι Οθωμανοί απέναντι στα 4 αυτά κράτη αντέτασσαν 340.000 πεζούς, 6.000 ιππείς 850 πεδινά πυροβόλα και 750 πυροβόλα φρουρίων ( 48 μεραρχίες Π/Ζ 2 μεραρχίες ιππικού).

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Εμμανουήλ Μανουσογιαννάκης, (1853-1916), Έλληνας αντιστράτηγος και για λίγο πολιτικός.
Γεννήθηκε στη Ίμπρο των Σφακίων το 1853. Σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων και αποφοίτησε το 1877, ήταν από τους
πιο μορφωμένους αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού της εποχής του.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΛΟΣ

Τη Μακεδονική Στρατιά, μας λέει, την αποτελούσαν επτά μεραρχίες με διοικητές τους υποστράτηγους Εμμ. Μανουσογιαννάκη (Α'), Κ. Καλλάρη (Β'), Κ. Δαμιανό (Γ'), Κ. Μοσχόπουλο (Δ') και τους συνταγματάρχες Δ. Ματθαιόπουλο (Ε'), Κ. Μηλιώτη-Κομνηνό (ΣΤ') και Κλεομένη Κλεομένους (Ζ'). Κι ακόμη, ένα ανεξάρτητο σώμα υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη του Μηχανικού Στεφάνου Γεννάδη, μια ανεξάρτητη ταξιαρχία ιππικού, υπό τον υποστράτηγο εν εφεδρεία Αλέξανδρο Σούτσο, και το Σώμα των Γεφυροποιών.

Όσον αφορά τον ελληνικό στόλο, που είχε αναλάβει το έργο τού από θαλάσσης αποκλεισμού της Τουρκίας, καθώς μόνο η χώρα μας διέθετε στόλο, αυτός κατάφερε ώστε «ούτε ένα καρφί κατά την κοινήν έκφρασιν ηδυνήθη να προμηθευθή η Τουρκία εκ του εξωτερικού και διά του Αιγαίου μετά τον έκπλουν του ελληνικού στόλου... Αι δε νίκαι του έδωκαν μεγάλην κλίσιν εις την πλάστιγγα εφ' ης κρίνονται τα πράγματα του πολέμου δι' όλους τους Συμμάχους».

Τα πλοία που απάρτιζαν τον ελληνικό στόλο στους Βαλκανικούς Πολέμους, η «παρούσα κατάστασις του στόλου μας» κατά τον Ν. Σπανδωνή, ήταν:

Τέσσερα θωρηκτά: («Αβέρωφ», 10.000 τόνων, με μήκος 130 μέτρα και οπλισμό 4 πυροβόλα των 234 χλστ., 8 των 190 χλστ. 16 ταχυβόλα των 75 χλστ. και 3 τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 45 ε/μ κληροδότημα του Αβέρωφ σε 300.000 λίρες Αγγλίας.

«Ψαρά», «Ύδρα», και «Σπέτσες» των 4.700 τόνων, με μήκος 101 μέτρα και οπλισμό 3 πυροβόλα των 27 χλστ., 8 ταχυβόλα των 65 χλστ. και 5 των 150 χλστ.).

Δεκατέσσερα αντιτορπιλικά: (Τέσσερα μεγάλα αντιτορπιλικά ανοικτής θαλάσσης, μόλις ναυπηγημένα στην Αγγλία, με τα ονόματα «Λέων», «Πάνθηρ», «Αετός» και «Ιέραξ» ―τα τέσσερα «θηρία»― με εκτόπισμα 1.055 τόνους, μήκος 98 μέτρα, ταχύτατα για την εποχή (καθελκυσθήκαν το 1912 και ναυπηγήθηκαν για λογαριασμό της Αργαντινής , αγοράστηκαν τον Σεπτέμβριο του 1912 από την Ελλάδα και μεταφέρθηκαν στην Αλγερία για να προλάβουν το «Εμπάργκο» παρέμειναν όμως χωρίς τορπίλες σε όλη την διάρκεια του πολέμου) ―32 μίλια την ώρα― με πετρελαιομηχανές και ασύρματο μεγάλης εμβέλειας, 4 τορπιλοβλητικούς σωλήνες και 4 ταχυβόλα των 102 χλστ. Κι ακόμη: «Νέα Γενεά» και «Κεραυνός», ναυπηγημένα στο Βούλκαν παρελήφθησαν λίγο πριν από την άναρξη του πολέμου στην Ολλανδία και εντάχθηκαν στον στόλο στην διάρκεια του Οκτωβρίου, με εκτόπισμα 570 τόνους, μήκος 71 μέτρα και οπλισμό 4 ταχυβόλα των 88 χλστ. και 2 τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 45 ε/μ «Νίκη», «Δόξα», «Βέλος», «Ασπίς», γερμανικής κατασκευής 1906, με εκτόπισμα 355 τόνους, μήκος 67,5 μέτρα και οπλισμό 2 ταχυβόλα των 76 χλστ. και 4 των 57 χλστ., καθώς και δύο τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 45. «Θύελλα», «Ναυκρατούσα», «Λόγχη», «Σφενδόνη», αγγλικής κατασκευής 1907, με εκτόπισμα 355 τόνους, μήκος 67 μέτρα και οπλισμό 2 ταχυβόλα των 76 και 4 των 57, και 2 τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 45).

Πέντε τορπιλοβόλα (Νο 11, Νο 12, Νο 14, Νο 15 και Νο 16 των 85 τόνων, μήκους 36 μέτρων και εξοπλισμένα με 3 τορπιλοβλήτες των 356 χλστ. και ένα διπλό μυδραλιοβόλο των 37 χλστ.) που καθελκύστηκαν στην Γερμανία το 1906 .

Ένα «καταδυόμενον» («Δελφίν», με εκτόπισμα 310 τόνους, μήκος 49,5 μέτρα και εξοπλισμένο με 5 τορπιλοβλητικούς σωλήνες) καθελκύστηκε στην Γαλλία 1912.

Δύο «ατμοβάριδες» (μεγάλες κανονιοφόρους, με τα ονόματα «Άκτιον» και «Αμβρακία», 450 τόνων, με μήκος 38,5 μέτρα και οπλισμό 1 ταχυβόλο των 15 εκ. και 3 των 76 χλστ.) κανονιοφόροι του 1881.

Τέσσερις κανονιοφόρους (Α, Β, Γ, Δ, με εκτόπισμα 54 τόνους και εξοπλισμένες με ένα ταχυβόλο των 10 εκ.).

Τέσσερις «ατμομυοδρόμωνες» (πλοία με τρία κατάρτια και ατμομηχανή, ταχύτατα και με εξαιρετικά ναυπηγικά χαρακτηριστικά, τα «Αλφειός», «Πηνειός», «Αχελώος» και «Ευρώτας», με εκτόπισμα 420 τόνους, μήκος 40 μέτρα και οπλισμό 2 πυροβόλα των 76 χλστ.).

Ένα τορπιλοφόρο («Κανάρης», εκτόπισμα 870 τόνοι, μήκος 70 μέτρα, εξοπλισμένο με τορπίλες και 2 πυροβόλα των 12 εκ.).

Δύο οπλιταγωγά («Κρήτη», 600 τόνων, μήκους 63 μέτρων, και «Σφακτηρία», 1000 τόνων, μήκους 63 μέτρων, με οπλισμό 2 μυδραλιοβόλα των 37 χλστ.).

Οι ελληνικές δυνάμεις πλουτίστηκαν και με ένα ακόμη αντιτορπιλικό ανοικτής θαλάσσης, λάφυρο από τους Τούρκους,

που καταλήφθηκε στον κόλπο της Άρτας, καθώς και ένα τουρκικό αεροπλάνο. Στις πτήσεις μ' αυτό, σκοτώθηκαν οι δύο πρώτοι πιλότοι της ελληνικής αεροπορίας Εμμ. Αργυρόπουλος και Κ. Μάνος.

ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΟΘΩΜΑΝΩΝ

Θωρηκτά «Turgut Reis» «Hairedin Barbarossa» ναυπηγήθηκαν στα 1891 και ανακαινίστηκαν το 1903 στην Γερμανία παραδόθηκαν στους Οθωμανούς το 1910 εκτόπισμα 9.900 πλήρωμα 580 , ταχύτητα 17 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 13 με 14 κόμβους ) θωράκιση χάλυβας πλευρική ζώνη 300 με 390 χλστ κατάστρωμα 55 χλστ πυργίσκοι πυροβόλων 320 χλστ οπλισμός 4 πυροβόλα 281/40 χλστ 2 πυροβόλα 281/35 χλστ 8 πυροβόλα 105/35 χλστ 8 πυροβόλα 88 χλστ 2 τορπιλοσωλήνες 450 χλστ.

«Messudieh» ναυπηγήθηκε το 1874 στην Αγγλία ανακαινίστηκε 1902 εκτόπισμα 9.140 τόνοι πλήρωμα 600, ταχύτητα 16 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 13 με 14κόμβους) θωράκιση πλευρική 170 με 300 χλστ κατάστρωμα 35 χλστ πυργίσκοι 300χλστ θωράκιση σιδερένια όχι χάλυβας, Οπλισμός 2 πυροβόλα 234/40 χλστ , 12 πυροβόλα 152/45 χλστ, 14 πυροβόλα των 76 χλστ 10 πυροβόλα των 57 χλστ

«Assar iTevfik» ναυπηγήθηκε 1868 στην Γαλλία ανακαίνιση 1906 εκτόπισμα 4.690 τόκοι πλήρωμα 350 , ταχύτητα 15 κόμβοι (μειωμένη 1912 9 κόβους) οπλισμός 3 πυροβόλα 150/40 χλστ 7 πυροβόλα των 120/40 χλστ 6 πυροβόλατων 57 χλστ ΝΑΥΑΓΗΣΕ ΤΟΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ 1913

«Muin I Zaffer» παροπλισμένο ναυπηγήθηκε 1869 ανακαινίστηκε 1904 εκτόπισμα 2.360 τόνοι , πλήρωμα 220 ταχύτητα 15 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 12 κόμβους θωράκιση σίδερο θέσεις πυροβόλων 75 με 150 χλστ οπλισμός 4 πυροβόλα 150/40 χλστ 6 πυροβόλα 76 και 1 τορπιλοβλητικός σωλήνας 350 χλστ ΠΑΡΕΜΕΙΝΕ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΡΟΠΛΙΣΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗ

Καταδρομικά «Feth I Bulend» ναυπηγήθηκε στις ΗΠΑ εκτόπισμα 3.480 τόνοι , πλήρωμα 300 ταχύτητα 22 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 20 κόμβους, οπλισμός 2 πυροβόλα 152/45 χλστ 8 πυροβόλα 120/45 6 πυροβόλα των 47 χλς6 πυροβόλα 37 χλστ και 2 τορπιλοβλητικός σωλήνας 457 χλστ

«Hamidiye» εκτόπισμα 3.900 τόνοι , πλήρωμα 400 ταχύτητα 22 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 20 κόμβους, οπλισμός 2 πυροβόλα 152/45 χλστ 8 πυροβόλα 120/50 6 πυροβόλα των 47 χλστ 6 πυροβόλα 37 χλστ και 2 τορπιλοβλητικός σωλήνας 457 χλστ

Ανιχνευτικά «Peyk I Sevket», «Berk I Satvet» εκτόπισμα 775 τόνοι , πλήρωμα 125 ταχύτητα 22 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 20 κόμβους, οπλισμός 2 πυροβόλα 105/40 χλστ 6 πυροβόλα των 47 χλστ 6 πυροβόλα 57/40 χλστ και 2 πυροβόλα των 37 χλστ 3 τορπιλοσωλήνες 450 χλστ

Αντιτορπιλικά «Myavenet I Milliye», «Yadigar I Millet», «Numune Hamiyet», «Gayret I Vataniye» ναυπηγήθηκαν στην Γερμανία το 1908 εκτόπισμα 765 τόνοι , πλήρωμα 90 ταχύτητα 30κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 26κόμβους), οπλισμός 2 πυροβόλα 75/50 χλστ 2 πυροβόλα των 57 χλστ και 3 τορπιλοβλητικός σωλήνας 457 χλστ

«Samsun», «Yarhisar», «Tasoz», «Basa» ναυπηγήθηκαν στην Γαλλία εκτόπισμα 285 τόνοι , πλήρωμα 70 ταχύτητα 28 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 20 κόμβους), οπλισμός 1 πυροβόλα 65/50 χλστ 1 πυροβόλα των 47/50 χλστ και 2 τορπιλοβλητικός σωλήνας 457 χλστ

Τορπιλοβόλα «Antalya», «Kutahya», «Musul», « Drac», «Yunnum» ναυπηγήθηκαν στην Ιταλία το 1904 με 1906 εκτόπισμα 165 τόνοι , πλήρωμα 30 ταχύτητα 24κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 20 κόμβους), οπλισμός 2 πυροβόλα 37 και 2 τορπιλοβλητικός σωλήνας 457 χλστ

Το «Antalya» κυριεύτηκε από τους Έλληνες στην Πρέβεζα και ονομάστηκε «Νικόπολις»

Τορπιλοβολα «Demirhisar», «Hamidabad» ναυπηγήθηκαν στην Γαλλία το 1906 εκτόπισμα 95 τόνοι , πλήρωμα 20 ταχύτητα 26 κόμβοι (μειωμένη το 1912 σε 22 κόμβους), οπλισμός 2 πυροβόλα των 37 χλστ και 3 τορπιλοβλητικός σωλήνας 450 χλστ

Το Οθωμανικό ναυτικό χρησιμοποίησε σαν βοηθητικά πολλά ελληνικά εμπορικά πλοία που κατασχέθηκαν με την έναρξη του πολέμου στα οθωμανικά λιμάνια και κυρίως στα στενά του Βοσπόρου.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το «Αβέρωφ». Το θρυλικό θωρηκτό που διέλυσε τον τουρκικό στόλο και ονομάστηκε «το τυχερό πλοίο».

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ

Το Ελληνικό μέτωπο ήταν το ποιο απόμακρο και επομένως το λιγότερο απειλητικό για τους Οθωμανούς. Το βάρος του πολέμου μοιράστηκε άνισα πράγμα που ευνοούσε τους Έλληνες. Οι Οθωμανοί επένδυσαν στο Ελληνικό μέτωπο ισχνές αριθμητικά και ποιοτικά μονάδες.

Ο κύριος όγκος των αυτοκρατορικών στρατευμάτων συγκεντρώθηκαν στην Θράκη που η προέλαση του ισχυρού Βουλγάρικου στρατού απειλούσε την Ανδριανούπολη και την Κωνσταντινούπολη.

Το δεύτερο σε σημασία μέτωπο ήταν της Μακεδονίας σε μια προσπάθεια ανάσχεσης των Σέρβων και προκειμένου να καλυφθούν μουσουλμανικοί πληθυσμοί του Κόσσοβου, της Αλβανίας και της Μακεδονίας.

Λίγα πράγματα περίσσεψαν για τα σύνορα Θεσσαλίας και Ηπείρου.

Η αίσθηση της αδικίας πολύ γρήγορα άρχισε να εγκαθίσταται στους κυβερνητικούς και στρατιωτικούς κύκλους της πιο ισχυρής χώρας της Βαλκανικής συμμαχίας.

Στην Ελλάδα ο ενθουσιασμός επέτρεψε την γρήγορη επιστράτευση η οποία απέδωσε πολύ περισσότερους άνδρες απ όσους μπορούσε να εξοπλίσει.

Μετά την έναρξη του πολέμου , οι πολλαπλές προελάσεις των συμμάχων είχαν διασπάσει τον οθωμανικό στρατό σε ανεξάρτητα το ένα από το άλλο τμήματα, αποκομμένα από τις Ασιατικές περιοχές, μη δυνάμενα να ανεφοδιαστούν και να συμπληρώσουν τις απώλειές τους.

ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΑΝΑΤΑΡΑΧΗ

Η πολιτική των Νεοτούρκων δημιούργησε αναταραχή στην περιοχή που ζούσαν Αλβανοί. Ο Χατζή Αδήλ μπέης ο νέος υπουργός Εσωτερικών πήγε περιοδεία, εκεί διαπίστωσε ενθουσιώδεις εκδηλώσεις (κατά παραγγελία) και έλαβε πυκνά μηνύματα νομιμοφροσύνης τα οποία και μεταβίβασε στον Μέγα Βεζύρη.

Τον Μάιο του1912 άρχισαν να φαίνονται κάποια δείγματα επαναστατικών κινήσεων, και άρχισαν να απειλούν λεηλασία αποθηκών για να αντιμετωπιστεί επανάσταση Χριστιανικών φυλών.

Ο Βαλής των Σκοπίων ζήτησε κινητοποίηση στρατού στην περιοχή της Αλβανίας ή πρέπει να αποδεχτούν τους όρους τους για να γίνει ειρήνη, οι όροι όμως προέβλεπαν να δοθούν όπλα στους Αλβανούς και να διαλυθεί η Βουλή.

Η Επανάσταση διαδόθηκε με ταχύτητα από τον βορά στον νότο και η Κυβέρνηση απάντησε με υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις αλλά και ταυτόχρονα στέλνοντας στρατιωτική δύναμη στην περιοχή.

«Οι Αλβανοί τας πρώτας εχλεύασαν και ενίκησαν την δεύτερη». Κατόπιν τούτου επήλθε συμφωνία μεταξύ επαναστατών και του στρατού της Διάκοβα, κάτοικοι έστειλαν τηλεγράφημα προς τον Σουλτάνο, η κυβέρνηση έστειλε Κοινοβουλευτική επιτροπή για να κάνει ανακρίσεις, ο δε Σουλτάνος έβγαλε προκηρύξη με το οποίο έλεγε ότι απαγορεύεται να χυθεί αίμα μεταξύ «αδελφών πιστών». Οι Αλβανοί εν τω μεταξύ απειλούσαν την δημιουργία Αλβανικής Εθνοσυνελεύσεως στην Πρίστινα και στις 22/7/1912 περίπου 1.200 Αλβανοί κατέλαβαν το τηλεγραφείο της Πρίστινας, ο Χασσάν Μπέης που ήταν στην Πρίστινα υπελόγιζε να συγκεντρώσει 50.000 οπλοφόρους και ζήτησε από τους Αβδούλ μπέη στα Τίρανα και Εζίζ μπέη στο να είναι σε ετοιμότητα.

Το Τουρκικό υπουργείο έστειλε μακροσκελές μανιφέστο προς τους Αλβανούς και προσπάθησε να επιτύχει συμβιβαστική λύση.

Στις 26/7/1912 οι Καθολικές φυλές του Βορά (Μιρδίται και Μαλισσόροι) εξεγέρθηκαν και την 30/7/1912 οι Μετζίληδες Αλβανοί μπήκαν στην Πρίστινα και ζήτησαν την διάλυση της Οθωμανικής βουλής εντός 48 ωρών, με συνθηκολογήσεις και υποσχέσεις κατάφερε η Οθωμανική κυβέρνηση την διάλυση των Αλβανών, από τις αξιώσεις των Αλβανών η Κυβέρνηση αποδέχτηκε αμέσως τις δέκα και έτσι διελύθει το στρατόπεδο των επαναστατών.

Εν τω μεταξύ ορεσίβιοι Αλβανοί λεηλάτησαν τις στρατιωτικές αποθήκες και έκλεψαν 60.000 τουφέκια και απελευθέρωσαν από τις φυλακές, ποινικούς κρατουμένους. Η αναρχία που επικράτησε ήταν το κάτι άλλο δολοφονίες λεηλασίες από συμμορίες και όλα αυτά χωρίς καμιά τιμωρία.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βαλκανική συμμαχία.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Πριν προχωρήσω στις διηγήσεις καλό είναι να φτιάξω ένα συνοπτικό πίνακα των κυριότερων γεγονότων, προς βοήθεια κατανόησης της όλης ροής του πολέμου.

19/9/1912 Επιστράτευση σε Σερβία και Βουλγαρία

17/9/1912 Επιστράτευση στην Ελλάδα

5/10/1912 Κήρυξη πολέμου

6/10/1912 Κατάληψη Ελασσόνας

Κατάληψη Τζουμαγιάς από βουλγάρους

8/10/1912 Κατάληψη Λήμνου

9/10/1912 Κατάληψη Πρίστινας από Σέρβους

11/10/1912 Κατάληψη Κοζάνης

Μάχη Κουμάνοβο (Σερβία)

Μάχη Σαράντα εκκλησιές (Βούλγαροι)

13/10/1912 Κατάληψη Σκοπίων (Σέρβοι)

17/10/1912 Κατάληψη Λουλέ Μπουργκάς (Βούλγαροι)

18/10/1912 Κατάληψη Ίμβρου, Θάσου, Έδεσσας

19/10/1912 Κατάληψη Σαμοθράκης, Σιδηροκάστρου

20/10/1912 Μάχη Γιαννιτσών

22/10/1912 Κατάληψη Νιγρίτας

Κατάληψη Δοϊράνης(Σέρβοι)

Κατάληψη Σερρών (Βούλγαροι)

24/10/1912 Κατάληψη Τενέδου

26/10/1912 Κατάληψη Θεσσαλονίκης

27/10/1912 Κατάληψη Καβάλας (Βούλγαροι)

31/10/1912 Κατάληψη Μετσόβου

7/11/1912 Κατάληψη Φλώρινας

8/11/1912 Κατάληψη Μυτιλήνης

11/11/1912 Κατάληψη Καστοριάς, Χίου

13/11/1912 Κατάληψη Αλεξανδρούπολης (Βούλγαροι)

15/11/1912 Κατάληψη Δυρραχίου (Σέρβοι)

17/11/1912 Κατάληψη Τίρανα (Σέρβοι)

20/11/1912 Ελβασάν (Σέρβοι)

Ανακωχή μεταξύ Σέρβων, Βουλγάρων και Οθωμανών

21/11/1912 Κατάληψη Αγίων σαράντα

7/12/1912 Κατάληψη Κορυτσάς

21/1/1913 Επανάληψη εχθροπραξιών μεταξύ Σερβίας , Βουλγαρίας και

Οθωμανικής αυτοκρατορίας

21/2/1912 Κατάληψη Ιωαννίνων

2/3/1913 Κατάληψη Σάμου

2/3/1912 Κατάληψη Αργυρόκαστρου

5/3/1913 Κατάληψη Τεπελένι

13/3/1913 Κατάληψη Ανδριανούπολης (Βούλγαροι με βοήθεια Σέρβων)

9/4/1913 Κατάληψη Σκόρδα

17/5/1913 Συνθήκη ειρήνης (Λονδίνο)

ΤΕΛΟΣ Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η μάχη του Σαραντάπορου.

ΜΑΧΗ ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ

Η Στρατιά Θεσσαλίας, αφού πέρασε την 5η Οκτωβρίου 1912 την ελληνοτουρκική μεθόριο, απώθησε αρχικά τα τουρκικά φυλάκια των συνόρων και στη συνέχεια, την 6η Οκτωβρίου, τα εγκατεστημένα στην Ελασσόνα και Δεσκάτη τμήματα του εχθρού. Από την 7η Οκτωβρίου, η Στρατιά άρχισε να προελαύνει προς τα βόρεια, για να συναντήσει τις κύριες τουρκικές δυνάμεις, που αποτελούνταν από 2 Μεραρχίες, υπό το Στρατηγό Ταξίν Πασά, εγκατεστημένες αμυντικά στις οχυρές τοποθεσίες Σαρανταπόρου και Λαζαράδων - Βογκόπετρας.

Η τοποθεσία Σαρανταπόρου, την οποία είχε επιλέξει και οργανώσει η Τουρκική Διοίκηση, είναι εκ φύσεως οχυρή και προσφέρεται για ισχυρή άμυνα, με εξαίρετα πεδία βολής προ αυτής.

Το πρωί της 9ης Οκτωβρίου 1912, ο Ελληνικός Στρατός με τις 2η, 3η και 6η Μεραρχίες στο κέντρο, την 1η Μεραρχία στα δεξιά, το Απόσπασμα Κωνσταντοπούλου στο άκρο δεξιά, την 4η, 5η Μεραρχία και την Ταξιαρχία Ιππικού στο αριστερό και το Απόσπασμα Γενάδη στο άκρο αριστερό, εξόρμησε για την εκπόρθηση των Στενών του Σαρανταπόρου και την συντριβή του Τουρκικού Στρατού.

Οι ελληνικές δυνάμεις, όλη την ημέρα, κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες να απωθήσουν τις αντίστοιχες τουρκικές χωρίς όμως επιτυχία, αφού έπρεπε να αντιμετωπίσουν, όχι μόνο έναν ισχυρά οργανωμένο αντίπαλο, αλλά και τις δυσχερέστατες εδαφικές και καιρικές συνθήκες.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το σχέδιο της εξέλιξης των μαχών.

Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 9ης προς 10η Οκτωβρίου 1912, οι Τούρκοι εγκατέλειψαν την τοποθεσία και άρχισαν να συμπτύσσονται εσπευσμένα προς τα Σέρβια, επειδή φοβήθηκαν, ότι θα αποκοπούν από την απειλητική υπερκερωτική ενέργεια της 4ης Μεραρχίας, που κινήθηκε γρήγορα και με την Ημιλαρχία της κατέλαβε άθικτη τη γέφυρα του Αλιάκμονα. Την επόμενη ημέρα 10η Οκτωβρίου, οι Μεραρχίες του Ελληνικού Στρατού τέθηκαν σε κίνηση και πέτυχαν να κυριεύσουν ολόκληρο σχεδόν το Πεδινό Πυροβολικό των Τούρκων, άφθονο πολεμικό υλικό και να αιχμαλωτίσουν περιορισμένο αριθμό αποκομμένων τμημάτων και ανδρών.

Ας δούμε κάποιες λεπτομέρειες της μάχης από τον ανταποκριτή των «Times» Κρώφορδ Πράις όπως παρατίθενται στο βιβλίο του «Οι Βαλκανικοί πόλεμοι»:

«…την 6^ην πμ της 5^ης Οκτωβρίου το Ελληνικό στράτευμα εις τέσσερας στήλας κατανεμηθέν, διέβη τα σύνορα, οι Τούρκοι έρριψαν βολάς τινάς και απεσύρθησαν εσπευσμένως εις τους λόφους , τους υπερκείμενους της πεδιάδος της Ελασσώνος, ένθα οι Έλληνες εκρατήθηκαν επιτυχώς παρά των Τούρκων επί τινας ώρας….Ο Τούρκος Διοικητής αντιλαμβανόμενος ότι απώλεσεν την πρώτην μάχην αποφάσισε να αποσυρθεί εις Σαραντάπορον…Την 9^ην Οκτωβρίου 1912 οι Έλληνες αφίκονο εις την πεδιάδα….Οι Τούρκοι ανέκτησαν την εμπιστοσύνη ν επί της υπεροχής της θέσεώς τωνκαι η έκβασις ήτο αμφίμβολος ακόμη, οπόταν ο Στρατηγός ο διοικών την 3^ην Ελληνικήν μεραρχίαν ακολουθούμενος υπό του επιτελείου του, έσπευσεν έφιππος μέχρι των γραμμών του πυρός και κραυγάζων «Εμπρός παιδιά» ενέπνευσε νέον θάρρος εις τας καρδίας των ανδρών του και τους οδήγησε προς την νίκην….» και παρακάτω περιγράφει τις συνθήκες της μάχης «….εν μέσω της δολοφονικής βροχής, της πιπτούσης εκ των υπέρ αυτούς υψωμάτων , ενώ οι σύντροφοι των έκειντο παρά το πλευρόν αυτών, άλλοι νεκροί και άλλοι τραυματίαι , οιμώζοντες εκ των πόνων τεθραυσμένης ή επικαλούμενοι μεγαλοφώνως τον θάνατον ως λυτρωτήν των δεινών των…οι νεκροί και οι τραυματίαι απέμειναν εις την τύχην των, πανταχόθεν δε η ατμόσφαιρα εδονείτο υπό κραυγών καιοιγωμών και κατάρων….». δες και μια περιγραφή της τουρκικής υποχωρήσεως «…. Οι δυστυχείς Τούρκοι, τους οποίους η εν Σαρανταπώρω μάχη είχε αποκαρδιώσει, και η δι όλης της ημέρας μάχη μετά της ολονυκτίου πορείας είχεν εξαντλήσει, ξατελήφθησαν εξ απροόπτου εντός φάραγγος, ήτις ουδέν σημείον αμύνης παρείχε. Δαμασθέντες υπό τρόμου και απολέσαντες το απομένον αυτοίς ηθικόν , διέσπασαν τας τάξεις και ετράπησαν εις φρενητιώδη φυγήν. Το πεζικόν ερρίφθη προς πάσας τας διευθύνσεις ενώ οι πυροβοληταί , κόψαντες τους συνδετικούς ιμάντες ίππευσαν των ίππων όπως σώσωσιν την ζωήν των, εγκαταλείψαντες ούτω επί του πεδίου πάντα τα πυροβόλα του Χασάν Ταχσίν πασά . 24 ήσαν αυτά, μετ αυτών δε πλήρησυνοδεία βλητοφόρων και μεταγωγικών, ….».

Οι απώλειες του Ελληνικού Στρατού κατά τη διήμερη μάχη σε αξιωματικούς και οπλίτες ήταν 182 νεκροί και 995 τραυματίες. Οι απώλειες των Τούρκων επίσης σε νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους ήταν σοβαρές.

Η νικηφόρα έκβαση της Μάχης του Σαρανταπόρου, ανύψωσε το ηθικό του Ελληνικού Στρατού, που ήταν χαμηλό μετά την ήττα του 1897 και αποτέλεσε το έναυσμα για την απελευθέρωση στη συνέχεια, της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η μάχη του Κουμάνοβο ήταν η πρώτη μεγάλη ένοπλη σύγκρουση στον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο μεταξύ της Σερβίας και του τουρκικού στρατού στις 23 και 24, Οκτωβρίου, 1912.

MAXH ΤΗΣ ΠΡΙΣΤΙΝΑΣ ΚΑΙ TOY KOYMANOBOY

Η 3^η Σερβική στρατιά διέβη τα σύνορα και ο Τουρκικός στρατός και οι σύμμαχοί τους Αλβανοί κατέλαβαν επίκαιρη θέση στην Πρίστινα, όπου μετά από 6ωρο μάχη ηττήθηκαν κατά κράτος, έτσι η Πρίστινα περιήλθε στα χέρια των Σέρβων και μετά κατέλαβαν το Φερίζοβιτς και πέρασαν την περίφημη δίοδο του Κατσανίκπου κλείνει τον δρόμο για τα Σκόπια..

Όλη αυτή η κατάσταση απέδειξε πόσο λίγο άξιζαν οι Αλβανοί σαν πολεμιστές. Ο Αλή Ριζά πασάς δεν έκρυψε καθόλου την δυσαρέσκειά του για την αξιοθρήνητο διαγωγή των Αλβανών και έστειλε στον Ισά Μπολετινάζ το πιο κάτω τηλεγράφημα :

«Καίτοι εκλέψατε 63.000 όπλα εκ των ημετέρων αποθηκών, ουδέν επράξατε. Απωλέσατε την Πρίστιναν. Τούτο αποτελεί αίσχος δια το στρατευμα και το Έθνος. Αι υποσχέσεις σας αποδείχθησαν ψευδείς. Είσθε άχρηστοι δια τον πόλεμον, αλλά τουλάχιστον σχηματίσατε συμμορίας και παρενοχλείτε τον εχθρόν!»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σερβικό ιππικό.

Την 4^ην Οκτωβρίου οι Τούρκοι είχαν αρχίσει να προελαύνουν προς Βορράν στο Βελέσσοιο «εμπνεόμενοι υπό της ιδέας της ασφαλούς νίκης», ο ανταποκριτής των «Times» Κ Πράις αναφέρει «…Μετά μεγίστης δυσκολίας κατώρθωσα ν αντισταθώ εις τας επανειλημμένας προσκλήσεις, ας είχον, όπως παρακολουθήσω την ευτυχήν ταύτην προς Σόφιαν πορείαν».

Ο Ζεκή πασάς εβάδισε προς Βοράς και παρετάχθη στο Κουμάνοβο, Το βράδυ της 9^ης Οκτωβρίου παρουσιάστηκαν οι Σερβικές δυνάμεις και το τουρκικό πυροβολικά άρχισε καταστρεπτικό σφυροκόπημα. Το πρωί ο Ζεκή πασάς επιτέθηκε κατά των Σέρβων με στόχο την διάσπαση των Σερβικών γραμμών.

Οι Τούρκοι είχαν υπεροχή στο πυροβολικό διότι οι κακή οδική κατάσταση της περιοχής εμπόδιζε την προσέγγιση των Σερβικών πυροβόλων. Οι Οθωμανοί διέταξαν να προσβάλουν το αριστερό των Σέρβων και η ανεξάρτητος Μεραρχία Καρά Σαίτ πασά βάδισε βόρεια του Ιστίπ για να απειλήσει τα πλευρά των Σέρβων.

Ακολούθησε ολοήμερη μάχη, οι Τούρκοι επιτίθεντο να απωθήσουν τον εχθρό, και οι Σέρβοι λόγω ελλείψεων ενισχύσεων βρισκόντουσαν σε δυσχερή θέση. Όλα αυτά γινόντουσαν υπό αδιάκοπο βροχή, η οποία είχε μεταβάλει σε έλος τους δρόμους και καθυστερούσαν την προσέλευση των ενισχύσεων. Οι Οθωμανοί προχωρούσαν σταθερά και οι Σέρβοι υποχωρούσαν βραδέως, μετά το μεσημέρι η κατάσταση για τους Σέρβους ήταν απελπιστική, την τελευταία στιγμή πριν σπάσει το μέτωπο έφτασαν οι ενισχύσεις και αμέσως ρίφθηκαν με ορμή στο μέτωπο. Το βράδυ οι Οθωμανοί έκαναν την τελευταία τους προσπάθεια, αλλά με εφ όπλου λόγχη οι σέρβοι απώθησαν στις προηγούμενες θέσεις τους Τούρκους, δες τι γράφει ο Κ Πράις « Δεν αμφισβητώ ότι η υπερτέρα φυσική ισχύς του Σέρβου χωρικού μεγάλως επέδρασεν εις το αποτέλεσμα της τελικής ταύτης εφόδου…».

Η τύχη ευνόησε τους Τούρκους και τα τηλεγραφήματα του Ζεκή πασά διεπνέοντο από μεγάλη εμπιστοσύνη για την νίκη, παρά τις απώλειές του, έτσι το Τουρκικό επιτελείο φρονούσε ότι δεν θα πραγματοποιηθεί η ένωση Σέρβων και Βουλγάρων. Γεμάτα χαρά και γέλια ήταν το Στρατηγείο του αλή Ριζά πασά στην Θεσσαλονίκη, οι συνήθως σκυθρωποί αξιωματικοί του επιτελείου ήταν καταχαρούμενοι, και πιθανά να σχεδίαζαν τις επόμενες κινήσεις τους προς Σόφια, η πόλη της Θεσσαλονίκης έμαθε το «γεγονός» της νίκης των Οθωμανικών όπλων και οι Εβραίοι και οι Τούρκοι έλαμπαν από χαρά.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ζεκή πασάς (Zeki Pasha τούρκικα Halepli Zeki Paşa 1862–1943 ).

Ο Ζεκή πασάς όμως είχε ηττηθεί και ο μέγας του στρατός δεν ήταν τίποτα άλο από λείψανα πανικοβλήτων ανδρών, το τελευταίο τηλεγράφημα του Ζεκή πασά ανήγγειλε την ήττα του, η ήττα επιμελώς απεκρύβη από τον πληθυσμό της Θεσσαλονίκης, απότομα οι γελόντες και χαριεντιζόμενοι επιτελείς ήταν τεθλημένοι και δακρύζοντες με συντετριμμένη καρδιά «Συσπειρωμένοι εις μελαγχολικούς ομίλους προσέβλεπαν επ εμού εν σιγή, και επιθέσας το προσωπείον μου έλαβον το ύφος έκπληκτου και ανησύχου, και ηρωτών τι εσήμαινεν η αιφνίδια αυτή μεταβολή από της χαράς εις την θλίψιν. “Θα μας συγχωρήσητε”, είπε τις, “αλλά δεν δυνάμεθα να σας είπωμεν τίποτε!”.

Τι είχε συμβεί;

Το πρωί της δεύτερης ημέρας (11/!0/1912) οι Σέρβοι έφεραν στο Κουμάνοβο δύο μεραρχίες και έγινε μονομαχία πυροβολικού σε όλο το μέτωπο, συνολικά 250 πυροβόλα αντάλλασαν πυρά . στο τέλος οι Σέρβοι έκαναν και αυτοί επίθεση υπό την κάλυψη πυροβολικού, η μάχη κράτησε 7 ώρες και στο τέλος οι Οθωμανοί δισπάστηκαν και υπεχώρησαν, πυροβόλα εγκαταλείφθηκαν, όπλα πετάχτηκαν για να γίνει ευκολότερη η υποχώρηση, πολεμοφόσια παρέμειναν στην διάθεση των Σέρβων και οι Τούρκοι ετράπησαν σε άγρια φυγή. «…η μεγάλη αναλογία των εις τα νώτα τραυματισθέντων Τούρκων αποδεικνύει το γεγονός τούτο». Ο Ζεκή πασάς είπε ότι ότι απέμεινε από εκείνες τις δύο μεγάλες στρατιές ήταν 40.000 άνδρες, οι Τούρκοι αφήσαν στο πεδίο της μάχης 120 πυροβόλα, χιλιάδες όπλα και τεράστιες ποσότητες πολέμοφόδια..

Το 5^ο σώμα του Καρά Σαίτ αν και ηττήθηκε κατάφερε να αποσυρθεί στο Ιστίπ.

Τα Σκόπια όμως ακόμα ήταν στα χέρια των Τούρκων και ο Ζεκή πασάς έστειλε χοτζάδες να μαζέψει από την ύπαιθρο εθελοντές και πράγματι μάζεψε 15.000 άνδρες άτακτους που μαζί με τους 40.000 πανικόβλητους της μάχης του Κουμάνοβου άρχισε να οργανώνει την άμυνα των Σκοπίων . Οι άνδρες αυτοί όμως δεν είχαν διάθεση για πόλεμο και τότε δόθηκε η αφορμή:

Ένας Μουσουλμάνος από την Βοσνία φώναξε «Οι Αλβανοί είναι άνανδροι» και πυροβόλησε ένα αξιωματικό και ένα Αλβανό. Τότε κάποιοι φώναξαν «Ο εχθρός!» και οι υπερασπιστές των Σκοπίων ετράπησαν σε άτακτο φυγή πετώντας τα όλα του. Έτσι τα λείψαν του 5^ου, 6^ου και 7^ου Σώματος στρατού των Τούρκων συγκεντρώθηκαν στο Βελεσσά.

Ο Βαλής των Σκοπίων βρήκε άσυλο στο ρωσικό προξενείο, καμιά αρχή δεν έμεινε στην πόλη και άρχισαν οι λεηλασίες, μέχρι που ο Γάλλος πρόξενος οργάνωσε αστυνομική δύναμη με τρίχρωμα εμβλήματα σαν και αυτά της γαλλικής επανάστασης. Οι Τούρκοι αποφάσισαν να παραδώσουν την πόλη στους Σέρβους, οι πρόξενοι με τις χρυσές στολές τους και με επικεφαλής τον Ρώσο και τον Τούρκο Δήμαρχο κατευθύνθηκαν στο σερβικό στρατόπεδο προς αναζήτηση του πρίγκιπα Αλεξάνδρου, μετά από 2 ώρες κουραστικό ταξίδι συνάντησαν σερβική περίπολο και δες τι έγινε τότε:

«Οι Σέρβοι στρατιώται, καταβιβάσαντες τους απεσταλμένους εκ των αμαξών των, έδεσαν τους οφθαλμούς των και έσυρον αυτούς βυθιζομένους εντός της ιλύος μέχρι των γονάτω, ενώ η καταπίπτουσα βροχή επέφερε καταστρεπτικά αποτελέσματα επί των στολών των. Υπό τοιούτους όρους ωδηγήσαν αυτούς μέχρι του άκρου του στρατοπέδου».

Μόλις το έμαθε ο διάδοχος έστειλε αυτοκίνητο και τους μετέφερε στο στρατηγείο του όπου και γίνηκε από την σε αθλία κατάσταση αντιπροσωπεία η παράδοση των Σκοπίων την οποία κατέλαβαν οι Σέρβοι την 5^η μμ και γράφει ο Κ Πραις «Η ανακατάκτησις των Σκοπίων εσημείωσεν κατέρυθρον σελίδα εις την Σερβικήν ιστορίαν».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Γκραβούρα από την μάχη των Γιαννιτσών.

ΜΑΧΗ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ

Μια εβδομάδα αργότερα, καταλαμβάνονται και απελευθερώνονται τα Σέρβια, η Κοζάνη, τα Γρεβενά, η Κατερίνη και η Έδεσσα.

Στις 19 Οκτωβρίου οι ελληνικές δυνάμεις βρίσκονται δυτικά των Γιαννιτσών. Το ελληνικό στρατηγείο περίμενε να συναντήσει τους Τούρκους οχυρωμένους στην ανατολική όχθη του Αξιού ποταμού.

Οι Τούρκοι όμως αποφάσισαν να δώσουν μάχη στις φυσικές οχυρές θέσεις των λόφων, δυτικά της πόλης που άρχιζαν από την ακρολιμνιά και κατέληγαν στους πρόποδες του όρους Πάικου.

Οι λόγοι που προτίμησαν να δώσουν μάχη στα Γιαννιτσά και όχι στον Αξιό ήταν η οχυρή θέση και το στενό πέρασμα ανάμεσα στη λίμνη και το Πάικο.

Ένας άλλος σοβαρός λόγος ήταν η υπεράσπιση της ιερής τους πόλης που φιλοξενούσε τους τάφους του Γαζή Εβρενός Μπέη, του πρώτου Τούρκου κατακτητή της Ευρώπης και των απογόνων του.

Οι αντίπαλοι αντιπαρατάχτηκαν με τις παρακάτω δυνάμεις:

Οι Τούρκοι διέθεταν 25.000 στρατό στηριζόμενο σε ισχυρό πυροβολικό και 30 πυροβόλα. Κατείχαν ισχυρές οχυρές θέσεις και πολλές φωλιές πυροβόλων που μπορούσαν να θερίσουν κυριολεκτικά κάθε στρατιώτη στο πεδινό έδαφος.

Ο ελληνικός στρατός διέθετε σε πυκνή διάταξη τις μεραρχίες του. Σε πρώτη σειρά και γραμμή επίθεσης τρίτη, δεύτερη, τέταρτη, έκτη από τη λίμνη μέχρι το Πάικο και πίσω την πρώτη ως εφεδρεία. Η έβδομη μεραρχία προχωρούσε νότια της λίμνης με σκοπό να καταλάβει τη γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής επί του Λουδία και να φτάσει στον Αξιό.

Οι στρατιώτες μας ήταν φοβερά ταλαιπωρημένοι από την εξαντλητική πορεία τόσων ημερών, κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Είχαν προβλήματα εφοδιασμού, το ηθικό τους όμως ήταν υψηλό, ύστερα από τις μεγάλες νίκες συγχρόνως τους πυράκτωνε την ψυχή η θέληση να προλάβουν να ελευθερώσουν τη Θεσσαλονίκη πριν από τους Βουλγάρους.

19^η του μηνός. Τα προελαύνοντα ελληνικά τμήματα, δέχτηκαν τους πρώτους πυροβολισμούς πλησιάζοντας τη γέφυρα της Μπάλνιτσας (Μελισσίου). Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, ανασυντάχτηκαν. Συγχρόνως άρχισε και ο κανονιοβολισμός των τουρκικών πυροβόλων από τα υψώματα του Ταλαμπάζ. Το ελληνικό πυροβολικό τάχτηκε και άρχισε να κανονιοβολεί τις εχθρικές θέσεις.

Κάτω από συνεχή κανονιοβολισμό οι μονάδες της τρίτης και δεύτερης μεραρχίας περνούσαν τη γέφυρα και έπαιρναν θέσεις στο πεδίο μεταξύ Μελισσίου και Γιαννιτσών.

Η τέταρτη μεραρχία προελαύνοντας στον άξονα από Γυψοχώρι, Μυλότοπο προς Αξό, γύρω στο μεσημέρι μπήκε κι αυτή στη μάχη. Η έκτη μεραρχία ενεργούσε στον άξονα από Αχλαδοχώρι προς Αμπελειές, με τα ευζωνικά της τάγματα ήρθε σε επαφή με τον εχθρό, στα αντικρινά υψώματα.

Έτσι η μάχη γενικεύτηκε σ’ όλο το μήκος του μετώπου, από το Πάικο μέχρι τη λίμνη, με τους Έλληνες στρατιώτες να καταβάλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να προχωρήσουν στο ανοιχτό πεδία για να πλησιάσουν τις εχθρικές θέσεις. Όλα αυτά κάτω από συνεχή βροχή.

Η νύχτα έπεσε, τα όπλα σίγησαν, οι τρύπες από τις οβίδες κι αυτές γεμάτες νερό, έγιναν αναπαυτήρια για αξιωματικούς και στρατιώτες. Η βρεγμένη γαλέτα που μαλάκωσε από τη βροχή τόσων ημερών, όπου υπήρχε κι αυτή, έγινε παρηγοριά στην πείνα τους.

Με το πρώτο φως της 20^ης Οκτωβρίου ξανάρχισαν οι κανονιοβολισμοί. Γύρω στις 8:45 το ένατο ευζωνικό τάγμα, με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο κατόρθωσε να καταλάβει το ύψωμα των νεκροταφείων της πόλης. Με τα τέσσερα πυροβόλα που ήταν οχυρωμένα σ’ αυτό, κυνήγησε τους υποχωρούντες Τούρκους ανατολικά. Οι υπόλοιπες γραμμές, με κίνδυνο να περικυκλωθούν, ύστερα από την είδηση ότι στα βόρεια έσπασε το μέτωπο από τους τσολιάδες, παράτησαν πυροβόλα – πολυβόλα και λοιπό εξοπλισμό και τράπηκαν σε φυγή προς Θεσσαλονίκη.

Τα πρώτα τμήματα που μπήκαν στην πόλη, από το δρόμο της Αξού ήταν της δεύτερης μεραρχίας με μέραρχό τον Καλάρη. Γύρω στις 11:00 από τον ίδιο δρόμο μπαίνει και ο αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταντίνος με το επιτελείο του.

Δημογέροντες της ελληνικής κοινότητας και πλήθος κόσμου, τους υποδέχονται μέσα σε παραλήρημα χαράς και ζητωκραυγών, στην οδό Χατζηδημητρίου, στο ύψος της νέας αγοράς.

Επακολούθησε νεκρώσιμη ακολουθία στον ιερό ναό της Παναγίας, για τους νεκρούς. Γυναίκες τους καθάρισαν, τους έπλυναν με κρασί και τους στόλισαν με λουλούδια. Μετά τον ενταφιασμό των ηρώων, έψαλλε μεγάλη δοξολογία μπροστά στον αρχιστράτηγο, για τη νικηφόρα έκβαση της μάχης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η μάχη των Γιαννιτσών (χάρτης του ΓΕΣ/ΔΙΣ).

Η εικόνα των Τούρκων στρατιωτών που ξεχύθηκαν στους λασπωμένους δρόμους ήταν φρικτή. Η καταδίωξη έγινε σε μικρό βαθμό μέχρι την Πέλλα, κυρίως λόγω της μεγάλης εξάντλησης των ανδρών από τη διήμερη μάχη. Οι Τούρκοι διέφυγαν προς Θεσσαλονίκη και οχυρώθηκαν, αποφεύγοντας την πλήρη αιχμαλωσία. Στα Γιαννιτσά η τουρκική συνοικία παραδόθηκε στις φλόγες.

3.000 αιχμάλωτοι Τούρκοι στρατιώτες, 25 πυροβόλα, 2 πολεμικές σημαίες, ενώ δεν υπάρχει σαφής εικόνα του αριθμού των νεκρών.

Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν βαριές: 10 αξιωματικοί και 178 στρατιώτες νεκροί. 29 αξιωματικοί και 756 στρατιώτες τραυματίες.

Υπήρξε η πιο φονική μάχη των βαλκανικών πολέμων. Αποτελεί για τον ελληνικό στρατό νέο τίτλο τιμής και δόξας. Η μάχη και η νίκη στα Γιαννιτσά άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Έλληνες στρατιώτες κατά την μάχη των Γιαννιτσών.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ

Η πιο κάτω περιγραφή είναι από φαντάρο της 4^ης μεραρχίας:

«Το πρωί η μάχη άρχισε με πρωτοφανές πείσμα. Τα αντίπαλα στρατεύματα χαιρέτησαν την ανατολή με τους πυροβολισμούς. Οι Τούρκοι ενισχύθηκαν τη νύχτα και τοποθέτησαν κατάλληλα τα πυροβόλα τους. Οι πεζικές δυνάμεις χαρακώθηκαν σε προκαλύμματα και οχυρά ταχύσκαπτα. Με τέτοια οχύρωση νόμιζε ο Ταξίν Πασάς ότι μπορούσε να ανακόψει την προέλαση του στρατού μας. Ο Διάδοχος διέταξε το μεσημέρι να πάρει αναφορά στα Γιαννιτσά και η διαταγή του ήταν αδύνατο να μην εκτελεσθεί. Μόλις λοιπόν ξημέρωσε, όλη η στρατιά όρμισε κατά του εχθρού. Οι Τούρκοι δεν εγκαταλείπουν τις θέσεις τους, αλλά ο στρατός μας προχωρεί πάντοτε με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. Δίνει την εντύπωση ότι δε βρίσκεται στη μάχη, ότι δε θερίζεται από το εχθρικό πυρ… Το τμήμα των Τούρκων που αμύνεται, απομονώνεται και μη μπορώντας με ασφάλεια να υποχωρήσει, παραδίνεται, υψώνει λευκή σημαία».

Ο ανταποκριτής των «ΤΑΙΜΣ» που παρακολούθησε τον τουρκικό στρατό της Θεσσαλονίκης στη μάχη των Γιαννιτσών απέστειλε έξοχη περιγραφή της φυγής των Τούρκων προς τη Θεσσαλονίκη:

«Είδα πολλά άξια λόγου θέματα στη Μακεδονία, αλλά κανένα από αυτά τόσο σπαρακτικό και τόσο τρομερό, όσο η υποχώρηση του Ταξίν την επομένη από τη μάχη των Γιαννιτσών ώστε μου υπενθύμιζε το δρόμο του Αγγλικού Έψομ κατά τις ημέρες των ιπποδρομιών. Η αθλιότητα τους ήταν απερίγραπτη, το πένθος και η θλίψη διάχυτα στις μορφές τους».

Ο επιτελικός αξιωματικός Μανουήλ Ρακτιβαν έγραψε για τη μάχη των Γιαννιτσών προς την Πηνελόπη Δέλτα:

"20η Οκτωβρίου. Γιαννιτσά. Είναι η μέρα που πήραμε τη Θεσσαλονίκη".

Ας δούμε τον διάλογο που παραθέτει ο Κ Πράις και εξηγεί τον λόγο της Τουρκικής φυγής και είχε με Τούρκο φυγάδα:

«Πόθεν έρχεσθε;

Από τα Γενιτζά Βαρδάρ.

Και διατί εφύγετε μετά την χθεσινήν σας νίκην;

Και τι άλλο ημπορούσαμε να κάμωμεν, εφένδη; Επολεμήσαμεν τέσσερες ημέρες χωρίς ψωμί, το Ελληνικό κανόνι μας εθέριζεν από όλα τα μέρη, τα πυρομαχικά μας έλειψαν, και όταν οι αξιωματικοί μας ήρχισαν να φεύγουν, εφύγσμε κ εμείς. Δεν ημπορούσαμεν να πολεμήσωμεν.»

Και πάρα κάτω περιγράφει την κατάσταση των Τούρκων ως εξής:

«Προεπορεύετο εν αρχή μια καταλασπωμένη συνοδεία ιππέων του πυροβολικού, χωρίς όμως ίππους και πυροβόλα.

Που είναι τα πυροβόλα σας; Τους ερώτησα ενώ διέβαινον.

Εις τα Γενιτζά, μου απήντησαν, τα επήρεν ο “ Ντουσμάν”.

Κατόπιν ηκουλούθει καραβάνιον γυμνοπόδων Μουσουλμάνων χωρικών, οι οποίοι ωδήγουν γαϊδουράκια φορτωμένα με κλινοστρωμνάς, κλινοσκεπάσματα και μπρίκια καφέ, τα μόνα πράγματα που κατώρθωσαν να συναποφέρουν κατά την φυγήν των εκ Γενιτζών , όταν αι Ελληνικαί οβίδες είχον μεταδώσεο πυρ εις τας αυτοσχεδίους καλύβας , τας οποίας ωνόμαζον κατοικίας….»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Χασάν Ταχσίν Πασάς (1845-1918) ήταν ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γόνος της ευγενούς αλβανικής οικογενείας των Μεσαρέ. Γεννήθηκε στη Μεσσαριά της Ηπείρου, σημερινή Μόλιστα και σπούδασε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Μιλούσε άπταιστα ελληνικά.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Μετά την μάχη των Γιαννιτσών ο δρόμος προς την Θεσσαλονίκη φαινόταν ανοικτός, υπήρξαν καθυστερήσεις που οφειλόντουσαν σε γεγονότα όπως

Τεχνικό πρόβλημα της διάβασης του Αξιού που είχε κατεβάσει πολύ νερό και οι δυνατότητες σε τέτοια ζητήματα ήταν περιορισμένες. Την ημέρα της καταστροφής στο Σόροβιτς το κύριο σώμα βρήκε τρόπο να περάσει τον Αξιό.

Βέβαια δεν ήταν ο μόνος λόγος της βραδύτητας κατάληψης της Θεσσαλονίκης, ανάλυση επί αυτού του θέματος θα γίνει σε επόμενο κεφάλαιο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ ή Αβδούλ Χαμίτ Β΄ τούρκικα ΙΙ Abdülhamid τούρκικα (22/9/1842-10/2/1918).

Η ΦΥΓΗ ΤΟΥ ΑΒΔΟΥΛ ΧΑΜΙΤ ΚΑΙ Η ΤΟΡΠΙΛΗ ΤΟΥ ΒΟΤΣΗ

Το βράδυ της 16/29 Οκτωβρίου το Γερμανικό πλοίο «Λορελάυ» αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης προκειμένου να σώσει τον Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ, διότι κινδύνευε ο έκπτωτος Σουλτάνος να συλληφθεί από τους Έλληνες, εξ άλλου ήθελαν οι Γερμανοί να προσφέρουν μια ακόμα υπηρεσία στους Τούρκους.

Η μετακόμιση του Αβδούλ Χαμίτ έγινε χωρίς καμία επισημότητα το επόμενο πρωί. Ο Χαμίτ με τις 13 γυναίκες του και την ακολουθία του οδηγήθηκαν με κλειστές άμαξες σε μια αποβάθρα και μετά διεκπαιρεώθηκαν στο γερμανικό πλοίο.

Ήταν η πρώτη φορά που εγκάθετος Σουλτάνος εδώ και 3 χρόνια αντιμετώπιζε το φως του έξω κόσμου και το απολάμβανε πάρα πολύ. Μόλις ο Σουλτάνος ανέβηκε στο Γερμανικό πλοίο, ΑΜΕΣΩΣ έγινε η αναχώρηση, τερματίζοντας έτσι και ο χρόνος παραμονής του στη Μακεδονία.

Την 11.30 προμεσονύκτιον η Θεσσαλονίκη γνώρισε και νέο πρωτοφανές γεγονός. Την ώρα αυτή οι κάτοικοι ήταν στα σπίτια τους και οι δρόμοι ήταν έρημοι κάπου φαινόταν καμιά στρατιωτική περίπολος ΞΑΦΝΙΚΑ στην νυκτερινή σιωπή ακούστηκε κρότος μιας μεγάλης έκρηξης.

Ας δούμε πως περιγράφει το γεγονός ο Κ Πράις :

«Εν μικρό Ελληνικόν τορπιλλοβόλον αψηφούν τα μεγάλα τηλεβόλα του Καραμπουρνού, κατώρθωσε να εισέλθει εις τον λιμένα και να τορπιλλίση την εν παροπλισμώ Τουρκικήν κανονιοφόρον “ Φεττή Μπουλλέν”, ευρισκομένη εν μέσω άλλων πλοίων. Ακολούθως μετά πολλής περιφρονήτικής τόλμης , απάντησεν και εις το προκλητικόν πυρ του εχθρού».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Απεικόνιση του κατορθώματος του Βότση.

Τώρα τι έκανε το Καράμπουρνού την στιγμή εκείνη είναι άλλο θέμα , το πιθανότερο είναι ότι κοιμόντουσαν οι Τούρκοι, αλλά αυτό δεν μειώνει καθόλου το θάρρος των Ελλήνων ναυτικών, επίσης το ότι το Τουρκικό πλοίο δεν άξιζε την Ελληνική τορπίλη μιας και ήταν παροπλισμένο και αυτό δεν έχει καμιά σημασία, το γεγονός αυτό επέφερε πλήγμα στο ηθικό των Τούρκων. Το γεγονός αυτό έγινε την παραμονή της μάχης των Γιαννιτσών και οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι τα φρούρια των, οι ηλεκτρικοί προβολείς του Καράμπουρνού δεν τους προστάτευσαν οι Έλληνες πήγαν εκεί που οι Ιταλοί δεν τόλμησαν να πλησιάσουν.

Την επόμενη κατέπλευσε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το Αγγλικό πολεμικό «Hampshire». Οι Θεσσαλονικείς φόρεσαν τα γιορτινά των και έκαναν βόλτα στην προκυμαία, εν τω μεταξύ συνέχισαν να φτάνουν Αγγλικά πολεμικά στο λιμάνι.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Νικόλαος Βότσης (1877-1931).

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΣΟΡΟΒΙΤΣ (ΑΜΥΝΤΑΙΟ)

Την στιγμή εκείνη στα ΒΔ τα αριστερό τμήμα της Ελληνικής παράταξης περνούσε δύσκολες στιγμές .

Η 5^η μεραρχία είχε εισχωρήσει στην περιοχή Καιλαρίων Σοροβιτς (Πτολεμαΐδα Αμύνταιο) όπου κατοικούσαν συμπαγείς μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Σκοπός ήταν καλύψει τις επιχειρήσεις στην μακεδονική πεδιάδα από τυχόν προσπάθεια πλαγιοκόπησης του τούρκικου στρατού.

Μια μικρή ομάδα Τούρκων στρατιωτών οπλισμένων με πολυβόλα εισχώρησε στο Ελληνικό στρατόπεδο προκαλώντας ταραχή και πανικό, με αποτέλεσμα την άτακτη υποχώρηση .

Ο κύριος όγκος του Τουρκικού στρατού που κατευθυνόταν καταδιωκόμενος από τους Σέρβους προς τα Ιωάννινα, δεν καταδίωξε τους Έλληνες που υποχωρούσαν, οι μουσουλμάνοι χωρικοί εξεγέρθηκαν και καταδίωξαν τις ελληνικές μονάδες μέχρι την Κοζάνη προκαλώντας σημαντικές απώλειες.

Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΞΥΠΝΑ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ

Στις 12/10/1912 ο Ε Βενιζέλος στέλνει το πιο κάτω τηλεγράφημα, δύο μέρες μετά την νίκη στο Σαραντάπορο:

«Αναμένω να μοι γνωρίσετε την περαιτεέρω διεύθυνση ην θα ακολουθήσει η προέλασις του στρατού Θεσσαλίας. Παρακαλώ μόνον να έχετε υπ όψιν σας ότι σπουδαίοι πολιτικοί λόγοι επιβάλουν να ευρεθώμεν μίαν ώραν ταχύτερον εις την Θεσσαλονίκην».

Κωνσταντίνος προς Βενιζέλο:

«Ο στρατός δεν θα οδεύση κατά της Θεσσαλονίκης.

Εγώ έχω καθήκον να στραφώ κατά του Μοναστηρίου, εκτός αν μου το απαγορεύετε».

Βενιζέλος προς Κωνσταντίνο:

«Σας το απαγορεύω».

Έτσι άρχισε ο 15ήμερερος αγώνας δρόμου που έκρινε την τύχη της Θεσσαλονίκης.

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος που ήταν αρχικά προσανατολισμένος να καταδιώξει τον Τουρκικό στρατό προς Μοναστήριο ΥΠΟΧΡΕΩΝΕΤΑΙ μετά τις πιέσεις του Ε Βενιζέλου στο «Ελιγμό του Σαρανταπόρου» και την στροφή προς Θεσσαλονίκη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η είσοδος του Βασιλέα Γεωργίου Α και του διαδόχου Κωνσταντίνου στην Θεσσαλονίκη.

Στις 17/101912 στο γενικό στρατηγείο στη Νάουσα φτάνει τηλεγράφημα από το Υπ Εξωτερικών που περιέχει την πληροφορία για σφαγές και ταραχές στην Θεσσαλονίκη και την προτροπή για την κατάληψη της πόλης.

Ο Κωνσταντίνος απαντά ότι θα μπει στην πόλη σε 3 με 4 μέρες.

Μετά την μάχη στα Γιαννιτσά (19/10/19120 ο δρόμος είναι ελεύθερος , αλλά οι Τούρκοι ανενόχλητοι καταστρέφουν τις γέφυρες του Αξιού.

Στις 24/10/1912 ο Ε Βενιζέλος στέλνει το πιο κάτω τηλεγράφημα:

«Λαμβάνω την τιμήν να φέρω εις γνώσιν της Υμετέρας Μεγαλειότητος τηλεγράφημα όπερ πέμπω προς τον Αρχηγόν του στρατού Θεσσαλία, έχον ούτω: Αρχηγόν στρατού Θεσσαλίας. Από της μάχης των Γιαννιτσών ουδέν ανακοινώσατε προς το Υπουργείον περί των περαιτέω στρατιωτικών ημών επιχειρήσεων ως και εκείνων της V Μεραρχίας. Και όμως από της μάχης των Γιαννιτσών παρήλθον 4 όλαι ημέραι. Η σιωπή αυτή και η πλήρης άγνοια εις ην ως εκ τούτου ευρίσκεται και η υπεύθυνος Κυβέρνησις και το Έθνος περί της τύχης του Στρατού του είναι όντως εκπληκτική».

Ο Ε Βενιζέλος είπε στην Βουλή στις 12/8/1917 για αυτό το θέμα :

"Ο στρατός είχε αναλώσει 7 ημέρες μεταξύ Γιαννιτσών και Θεσσαλονίκης"

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο στρατάρχης Ταχσίν Πασάς παραδίδει το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης στον Κωνσταντίνο.

Την 26^ην Οκτωβρίου 1912 ξημερώματα της απελευθέρωσης της πόλης η κυβέρνηση Ε Βενιζέλου καθόταν σε «αναμμένα κάρβουνα» μη και μπουν οι Βούλγαροι στην πόλη, έτσι την ύστατη στιγμή ο Ε Βενιζέλος δίνει εντολή στον «αρχιστράτηγο» να μπει στην πόλη :

«Αρχηγόν Στρατού.

Παραγγελεσθεν αποδεχθήτε την προσφερόμενην ημίν παράδοσιν της Θεσσαλονίκης και εισέλθητε εις αυτήν, άνευ τινός αναβολής. Καθιστώ υμάς υπεύθυνον δια πάσαν αναβολήν έστω και στιγμής. Αθήναι 27/Χ/12 ώρα 2.30 πμ Πρωθυπουργός Βενιζέλος».

Μετά λίγο ο Ε Βενιζέλος πληροφορήθηκε τις εξελίξεις και ανακάλεσε την τηλεγραφική αυτή εντολή. Ο Κωνσταντίνος έσπευσε να στείλει την πιο κάτω προκλητική απάντηση:

«Συναισθάνομαι πλήρως την ευθύνην ην φέρω και παρακαλώ εις το εξής να μην μου υπομιμνήσκετε τούτο δι οιονδήποτε υπόθεσιν. Εάν ώφειλον η ου να παραδεχθώ την παράδοσιν της Θεσσαλονίκης ήμουν ο μόνος αρμόδιος να κρίνω, ευρισκόμενος επί τόπου και επινάλων τους όρους . Απόδειξις δε το επιτευχθέν αποτέλεσμα….»

Πρόκειται σαφώς για δοκίμιο υπεροψίας και βλακείας η τοποθέτηση αυτή του «αρχιστρατήγου» προς τον εκλεγμένο πρωθυπουργό και Υπουργό Στρατιωτικών της χώρας, ένας υπηρμένος, άνους και κενός Ναπολεοντίσκος θα μπορούσε να απαντήσει με αυτό τον εξωφρενικό τρόπο, την στιγμή που «το επιτευχθέν αποτέλεσμα» πραγματοποιήθηκε με δική του ευθύνη την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή. Όταν στις πύλες της πόλεως βρισκόντουσαν τα Βουλγαρικά στρατεύματα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η προέλαση του Ελληνικού στρατού προς Θεσσαλονίκη.

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΝΙΚΟΓΛΟΥ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΥΠΙΑΤΡΟΣ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

                Δεν είναι γνωστό ο ακριβής ρόλος που διαδραμάτισε στα γεγονότα του Οκτωβρίου 1912 ο Έλληνας γιατρός Νίκογλου Φίλιππος. Ο γόνος αυτός μεγάλης- Ελληνικής οικογένειας γεννήθηκε στην Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας το 1871, φοίτησε στα περίφημα Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια της Φιλιππούπολης και σπούδασε ιατρική στη Γερμανία και αργότερα εγκαταστάθηκε στην Σόφια, όπου άσκησε την ιατρική ως χειρουργός.

          Τον Σεπτέμβριο του 1885 η πατρίδα του η Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη) προσαρτήθηκε με πραξικόπημα που έκανε ο Βούλγαρος Ηγεμόνας Αλέξανδρος (παρά την Συνθήκη του Βερολίνου) και βιαίως οι Έλληνες κάτοικοί της έγιναν Βούλγαροι υπήκοοι. Κατά την επιστράτευση του Βουλγαρικού Στρατού στις 7 Σεπτεμβρίου 1912 ο Νίκογλου Φίλιππος παρουσιάστηκε ως Έφεδρος Υπίατρος στο Σαμάκοβο όπου συγκροτήθηκε το Κινητό Χειρουργείο (Εκστρατείας) της 7ης Βουλγαρικής Μεραρχίας με Διευθυντή ένα Εβραίο Αρχίατρο.

          Ο Νίκογλου περιγράφει τις πρώτες μέρες των εχθροπραξιών και τα σοβαρά προβλήματα, τη χολέρα που μεταδόθηκε από τους Τούρκους και τη δυσχέρεια στην μετακίνηση, αναφέροντας ότι: «τα χειρουργεία διέθετον 18- 20 άμαξες δια την μεταφοράν τραυματιών και 35- 45 τραυματιοφορείς, εδυσκολεύοντο δε να ακολουθήσουν την ταχυτάτην προέλασιν των μαχόμενων τμημάτων, η οποία υπαγορεύετο από στρατηγικούς και διπλωματικούς λόγους».

            Η προηγηθείσα Ελληνοβουλγαρική Συνθήκη (Μάιος 1912) δεν προέβλεπε διανομή εδαφών μεταξύ των συμμάχων, οπότε ίσχυε η αρχή του τετελεσμένου γεγονότος (Μακάριοι οι κατέχοντες δηλαδή).

          Στις 19 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωνε τα Γιαννιτσά. Η VII Βουλγαρική Μεραρχία κινούμενη ταχύτατα προσπάθησε να φτάσει πρώτη στη Θεσ/νίκη.
          Τηλεγράφημα του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και του Υπουργού Εξωτερικών Λάμπρου Κορομηλά προς τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο, υποδείκνυε την επίσπευση της πορείας του Ελληνικού Στρατού προς Θεσ/νίκη (και όχι προς Μοναστήριο), με αποτέλεσμα την απελευθέρωση την ημέρα εορτής του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου 1912).

Ποια ήταν όμως η πηγή πληροφοριών του Πρεσβευτή της Ελλάδος στην Σόφια Δημ. Πανά;

          Ο Κορομηλάς είχε επιφορτίσει τον τότε Λοχαγό Νικολαϊδη- Σουλιώτη Αθανάσιο να παρακολουθεί την 7ην Μεραρχία του Βουλγαρικού Στρατού. Ο παραπάνω Αξιωματικός διορίσθηκε Στρατιωτικός Σύνδεσμος στον Σερβικό Στρατό. Στις 10 Οκτωβρίου έφθασε στο Κουστεντήλ, όπου στρατοπέδευε η Σερβική Μεραρχία του Στεφάνοβιτς και η 7 η Βουλγαρική Μεραρχία Θεοδόρωφ.
          Εξερχόμενος του Βουλγαρικού Φρουραρχείου, γράφει ο Νικολαϊδης- Σουλιώτης, συνάντησε τον Έλληνα έφεδρο. Υπίατρο του Βουλγαρικού Στρατού Νίκογλου.
          «Ούτος προθύμως πλησιάσας με, μοι είπεν ότι από της αρχής του πολέμου όλαι οι εμπιστευτικαί διαταγαί συνιστούσαν την καταβολήν πάσης προσπαθείας όπως αι Μακεδονικαί πόλεις και προπάντων η Θεσσαλονίκη καταληφθούν προ της καταλήψεως αυτών υπό του Ελληνικού Στρατού. Με επιβεβαίωσεν ότι ο Διάδοχος Βόρις μετά του Στρατηγού Ράτζο Πέτρωφ διήλθον από την Άνω Τζουμαγιά και ότι είδεν εις στο ξενοδοχείο του στρατιώτας της βασιλικής φρουράς οδηγούντας την βασιλικήν άμαξα, προοριζομένη δια την επίσημον είσοδον του Διαδόχου της Βουλγαρίας εις Θεσσαλονίκην».          Ο Λοχαγός Νικολαϊδης- Σουλιώτης προσπάθησε να τηλεγραφήσει τις πολύτιμες αυτές πληροφορίες κρυπτογραφημένες, φοβούμενος την Βουλγαρική λογοκρισία, επειδή όμως τα κατάφερνε υποκρίθηκε τον ασθενή. Ο ιατρός Νίκογλου πιστοποίησε την ασθένεια και πρότεινε την νοσηλεία του σε Νοσοκομείο και έτσι ο Βούλγαρος φρούραρχος πείσθηκε εύκολα θέλοντας να ξεφορτωθεί τον Έλληνα Αξιωματικό. Στην Σόφια ο Στρατιωτικός Ακόλουθος Ταγματάρχης Φρατζής τηλεγράφησε τις πληροφορίες αυτές με τους ασφαλείς κώδικες του Υπουργείου Εξωτερικών στον Υπουργό Λάμπρο Κορομηλά, ο οποίος ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Φίλιππος Νίκογλου, αρκετές δεκαετίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους. Ο Φ Νίκογλου πέθανε το 1953, δίνοντας το όνομά του σ’ ένα δρόμο της Θεσσαλονίκης.

        Μετά την Άνω Τζουμαγιά ο Νίκογλου βρέθηκε στο Σιδηρόκαστρο, όπου και πληροφορήθηκε από τον Έλληνα Μητροπολίτη την κατάληψη της Θεσ/νίκης από τον Ελληνικό Στρατό.
          Η 7η Βουλγαρική Μεραρχία μεταφέρθηκε από την Θεσ/νίκη, με πλοία του Ελληνικού στόλου στην Αλεξανδρούπολη. Στο Θρακικό μέτωπο συνάντησε τον πατριώτη Έλληνα ιατρό του Βουλγαρικού Στρατού Δοξιάδη Απόστολο.
Οι δύο Έλληνες ιατροί επισκέφθηκαν τον θωρηκτό «Αβέρωφ» στο λιμάνι της Αλεξανδρουπόλεως. Οι Αξιωματικοί και το πλήρωμα μόλις πληροφορήθηκαν ότι οι δύο Αξιωματικοί είναι Έλληνες τους περιποιήθηκαν ιδιαιτέρως και ζητούσαν επιμόνως πληροφορίες για τον Βουλγαρικό Στρατό.
          Καθώς ήταν εμφανής η επικείμενη Ελληνοβουλγαρική σύρραξη, ο κυβερνήτης του Αβέρωφ Σοφοκλής Δούσμανης σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1912 Ήρθαν να επισκεφθούν το πλοίο δύο Βούλγαροι Αξιωματικοί- ιατροί (Νίκογλου- Δοξιάδης) εξ Ανατολικής Ρωμυλίας Έλληνες ακραιφνείς πατριώτες βαρέως φέροντες ότι υπηρετούν υπό τους Βουλγάρους είναι βέβαιο πως παρά τον ενθουσιασμό για την ήττα των Τούρκων οι Ανατολικό- Ρωμυλιώτες δεν μπορούν να διαγράψουν την απάνθρωπη συμπεριφορά και τις σφαγές- διώξεις που έγιναν το 1906 στην Αν. Ρωμυλία (Β. Θράκης) ήταν ακόμη νωπές».
          Μετά την αποστράτευσή του ο Φίλιππος Νίκογλου επέστρεψε στη Σόφια όπου όμως έγινε γνωστή η δράση του και το Βουλγαρικό κομιτάτο αποφάσισε την εξόντωσή του.
          Ένας Βούλγαρος γιατρός καλός του φίλος, τον ενημέρωσε για την προγραφή του από το Βουλγαρικό Κομιτάτο, κι έτσι στις 20 Σεπτεμβρίου 1913 κατέφυγε στην Θεσ/νίκη.
          Ο Φίλιππος Νίκογλου είναι ένας από τους ανθρώπους στους οποίους η Ελλάδα και ιδιαίτερα η πόλις Θεσσαλονίκης, για την δράση του εκείνες τις κρίσιμες ιστορικές στιγμές, οφείλουν ευγνωμοσύνη.
          Το Ελληνικό κράτος τον παρασημοφόρησε για τις προσφερθείσες εξαιρετικές υπηρεσίες του στην Πατρίδα μόλις το 1950. Η Θεσ/νίκη τον τίμησε με ονομασία μιας οδού της πόλεως σε οδό Νίκογλου Φίλιππου και μια γειτονική οδό την ονόμασε οδό Νικολαϊδη- Σουλιώτη για να θυμίζει την πλήρη ιστορία και συνεργασία των Ελλήνων πατριωτών.
          Ο Στέφανος Νίκογλου του Φιλίππου γιος του ανωτέρω, διετέλεσε Νομάρχης Ξάνθης στην δεκαετία του 1950 με μεγάλη προσφορά και αγάπη προς την Ξάνθη.

ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Στις 26 Οκτωβρίου, στις 5 το πρωί, ο Σεφήκ πασάς επέστρεψε στο ελληνικό Γεν. Στρατηγείο και ανακοίνωσε ότι ο Ταξίν Πασάς δεχόταν όλους τους όρους, αλλά ζητούσε μόνο να κρατήσει 5000 όπλα για την εκγύμναση των νεοσύλλεκτων. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε από τον Κωνσταντίνο και δόθηκε δίωρη προθεσμία στον Τούρκο πληρεξούσιο για να μεταφέρει την οριστική απάντηση του αρχιστρατήγου του. Επειδή η προθεσμία πέρασε άπρακτη, δόθηκε εντολή στον ελληνικό στρατό να προελάσει προς τη Θεσσαλονίκη. Στις 11 το πρωί τα προπορευόμενα τμήματα της 7^ης μεραρχίας πέρασαν το Γαλλικό ποταμό, το τρίτο και τελευταίο, μετά το Λουδία και τον Αξιό, υδάτινο εμπόδιο προς την πόλη.

Στο μεταξύ, οι προπομποί της ταξιαρχίας ιππικού συνάντησαν στο δρόμο τους φάλαγγα από ένα σύνταγμα σερβικού ιππικού και μία βουλγάρικη ίλη, οι επικεφαλής των οποίων ανήγγειλαν ότι σε απόσταση τριών ωρών περίπου από το σημείο εκείνο βρισκόταν μια βουλγαρική ταξιαρχία και μία μεραρχία που κατευθυνόταν προς τη Θεσσαλονίκη.

Την ίδια ώρα περίπου μέσα στη Θεσσαλονίκη, μετά από πολύωρη σύσκεψη με τους προξένους των μεγάλων δυνάμεων, ο Ταξίν πασάς πείστηκε να εγκαταλείψει την αξίωσή του για τη διατήρηση των 5000 όπλων και απέστειλε με έφιππους αξιωματικούς την έγγραφη απάντησή του, με την οποία γίνονταν δεκτοί όλοι οι όροι του Έλληνα αρχιστρατήγου. Η απάντηση αυτή έφτασε στο Γενικό Στρατηγείο στις 2 το μεσημέρι. Αμέσως δόθηκαν διαταγές στην 7^η μεραρχία και σε δύο τάγματα ευζώνων (το «ανατολικό» απόσπασμα ευζώνων) να προχωρήσουν γρήγορα και να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, ενώ συγχρόνως στάλθηκε μήνυμα του αρχιστρατήγου προς το διοικητή της βουλγαρικής μεραρχίας, που του γνωστοποιούσε την επικείμενη κατάληψη της Θεσσαλονίκης και εξέφραζε τη γνώμη ότι η βουλγαρική φάλαγγα θα μπορούσε να απαλλαγή από τον κόπο της πορείας προς τη Θεσσαλονίκη και να στραφεί σε κατεύθυνση όπου η παρουσία της θα ήταν πιο χρήσιμη για τις πολεμικές επιχειρήσεις.

Το εν λόγω τηλεγράφημα απεστάλη 26/10/1912 3μμ ο δε Κωνσταντίνος υπογράφει:

Αρχιστράτηγος του Ελληνικού στρατού

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Δουξ της Σπάρτης

Κατά τις 11 το βράδυ της ίδιας μέρας δύο αξιωματικοί του ελληνικού Γεν. Στρατηγείου μέσα στη Θεσσαλονίκη (Β. Δούσμανης και Ι. Μεταξάς) συνυπέγραψαν με τον Ταξίν πασά το πρωτόκολλο παράδοσης σύμφωνα με τους όρους που είχαν συμφωνηθεί.

Το πρωί της επομένης (27 Οκτωβρίου) υπογράφηκε συμπληρωματικό πρωτόκολλο σύμφωνα με το οποίο παραδίνονταν ως αιχμάλωτοι 25000 Τούρκοι στρατιώτες, μαζί με 1000 περίπου αξιωματικούς. Επίσης, περιέρχονταν στην κατοχή του ελληνικού στρατού 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα, 70.000 τουφέκια, 1200 άλλα όπλα, πυρομαχικά και βοηθητικό υλικό.

Έτσι το απόσπασμα ευζώνων, σύμφωνα με τους όρους του πρωτοκόλλου, συνοδευόμενο από τμήμα ιππικού, μπήκε το ίδιο εκείνο πρωί στη Θεσσαλονίκη και κατέλαβε το Διοικητήριο. Η 7^η μεραρχία στρατού στρατοπέδευσε στις δυτικές παρυφές της πόλεως, ενώ οι άλλες μεραρχίες στάθμευσαν κυκλικά γύρω από τη Θεσσαλονίκη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ελληνικός στρατός εισέρχεται στην Θεσσαλονίκη.

Στο μεταξύ είχε φτάσει από την κατεύθυνση των Σερρών και η βουλγαρική φάλαγγα. Σύμφωνα με διαταγή που εκδόθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 28^ης Οκτωβρίου , η 7^η μεραρχία κινήθηκε προς τα βόρεια και παρεμβλήθηκε μεταξύ Βουλγάρων και Θεσσαλονίκης. Στις 11 το πρωί ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος με όλο το επιτελείο του και την 1^η μεραρχία μπήκε στη Θεσσαλονίκη όπου το μεσημέρι, στην εκκλησία του αγίου Μηνά έγινε δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλεως. Στη δοξολογία ήταν και ο υπουργός της δικαιοσύνης Κ. Ρακτιβάν, που είχε φτάσει ακτοπλοϊκώς στη Θεσσαλονίκη την προηγουμένη, ως εκπρόσωπος της κυβερνήσεως. (Δύο μέρες αργότερα ο Ρακτιβάν διορίστηκε γενικός διοικητής Μακεδονίας). Στις 29 Οκτωβρίου έφτασε στη Θεσσαλονίκη και ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ και εγκαταστάθηκε στο σπίτι του Χατζηλαζάρου που είχε κατάλληλα διαρρυθμιστεί για την περίπτωση αυτή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο λοχαγός Ιωάννης Μεταξάς.

ΚΡΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟΥΣ ΣΤΡΑΤΟΥΣ

Θα μεταφέρω τις απόψεις που δημοσίευσε Ο Άγγλος Δημοσιογράφος ΚΡΩΦΟΡΝΤ ΠΡΑΪΣ ανταποκριτής της Εφημερίδος «ΤΑΙΜΣ»

«..η αρρενωπή διάπλασις και το στρατιωτικόν παράστημα των Βουλγάρων. Ο Έλλην στρατιώτης εν συγκρίσει προς τον Βούλγαρον, είναι μοκρόσκοπικός , έχει ολιγωτέραν πειθαρχίαν, μέχρις ότου δε η στολή την οποίαν του δώσουν ανασχηματισθή και διδαχθή ο ίδιος πώς να την φορή, ο διαβάτης ο οποίος ρίπτει επ αυτού το βλέμμα, πρέπει να τύχει συγγνώμης, αάν διστάση να του αποδώση αμέσως την στρατιωτικήν εκείνην αξίαν, την οποίαν τα κατορθώματά του κατά τους δύο αυτούς πολέμους τον επέδειξαν ότι κατέχει εις τόσον μέγαν βαθμόν.

Η αναγκαία όμως αυτή υπαγωγή του Έλληνος εις τους νόμους της πειθαρχίας δεν θα είνε και πολύ εύκολος. Την φύσει δημοκρατική ψυχήν του θα κατέστρεφεν η άκαμπτος της Βουλγαρικής η της Πρωσσικής στρατιωτικής ανατροφής, χωρίς να επιφέρη κανέν άλλο χρήσιμον αποτέλεσμα. Ο Έλλην έχει ευστροφον πνεύμα, είναι ειθισμένος να σκέπτεται και να συζητή, ουδέποτε δε δύναται να μεταβληθή εις πολεμικήν μηχανήν. Το προτιμότερον είναι να καλλιεργηθεί η ατομική του αυτή νοημοσύνη και να διδαχθή να εκτιμά την λογικήν ανάγκην της ακρθβείας εις τας στρατιωτικάς κινήσεις.

Ο Έλλην στρατιώτης της σήμερον είναι υπέροχον όργανον επιθέσεως, ο πατριωτισμός εις την υψίστην του έντασιν αντικαθιστά εν αυτώ την πειθαρχίαν και οι αξιωματικοί είναι αναγκαίοι να τον ακολουθούν μάλλον παρά να τον διατάσσουν….

Εκείνο που είδαν οι Θεσσαλονικείς είνε: αφ ενός μεν τους Βούλγαρους σκοπούς ισταμένους άκαμπτους και ευθυτενείς εις προσοχήν έξωθο της κατοικίας του στρατηγού των, κι αφ ετέρου τον Έλληνα σκοπόν φρουρούντα έμπροσθεν του ανακτόρου του Βασιλικού του Αρχιστρατήγου με την ράχιν ακουμπισμένη επί της σκοπιάς και εκ του θεάματος αυτού ήντλησαν τα τόσον πρόδηλα συμπεράσματά των…. Οι Θεσσαλονικείς επίστευον τους Βουλγάρους ως έθνος ρωμαλέων, εργατικωτάτων, αποφασιστικών και ήκιστα ποιητικών καλλιεργητών του εδάφους, οι οποίοι έκαναν θαυμαστά βήματα εθνικής προόδου…..Όλαι αυταί αι αντιλήψεις είναι αναμφιβόλως αληθείς. Η φυλή κατέχει αναντιλέκτως πολλά θαυμαστά και επίφθονα προσόντα. Οι Θεσσαλονικείς ανέγνωσαν περί του Βουλγάρου στρατιώτου ότι ήτο ανίκητος και ότι οι Βούλγαροι ήσαν ταυτόχρονως και Πρώσοι και οι Ιάπωνες της Ανατολής…. Ενώ δια τούτους και άλλους λόγους οι Βούλγαροι είχον καταστή το χαιδεμένο παιδί της εν Θεσσαλονίκης Ευρωπαϊκής παροικίας, αι συμπάθειαι και των Ισραηλιτών εστράφησαν προς την αυτήν διεύθυνσιν, κυρίως διότι εφοβούντο το εμπορικόν «savoir fair» του Έλληνος και εθεώρουν τον Βούλγαρον εμπορικώς υποδεέστερον των…Η Βουλγαρόφιλος ατμόσφαιρα , εξηκουλούθει υφισταμένη μέχρις ότου ήρχισαν να γίνωνται γνωσταί λεπτομέρειαι των αποτροπαίων φρικαλεοτήτων, τας οποίας διέπραξαν κυρίως τα σώματα των ατάκτων βουλγάρων, τα οποία παρηκολούθουν τον τακτικόν Βουλγάρικον στρατόν. Τότε οι ιθαγενείς κάτοικοι ενέπεμψαν μια φωνή και καρδιά αίνους ευχαριστίας εις τον Ύψιστον, ότι η πόλις των είχεν συνθηκολογήσει προς τους Έλληνας.»

Ας δούμε τι γράφεται για τους Σέρβους

«Ο Σέρβος χωρικός είναι αφελής τύπος ιδεολόγου, βουτηγμένος εις τον θρύλον της παραδόσεως και την πρόληψιν….Το Σερβικόν πεζικόν είναι το καλλίτερον της Ευρώπης, μου είπεν ο στρατιωτικός ακόλουθος μιας μεγάλης Ευρωπαικής Δυνάμεως σχολιάχων το αξιοθαύμαστον τούτο κατόρθωμα της Σερβικής αντοχής και ανδρείας»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η είσοδος των Βουλγάρων στην Θεσσαλονίκη, ήταν ένα τεράστιο λάθος του διαδόχου Κωνσταντίνου.

ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΣΦΑΓΕΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

Το σύστημα που ακολούθησαν οι Βούλγαροι ήταν πάντα το ίδιο:

Διήρχετο ο στρατός οι Μουσουλμάνοι αφοπλίζονταν και με τα όπλα αυτά οπλιζόντουσαν οι Βούλγαροι, οι γραμμές των συγκοινωνιών έμεναν υπό την επίβλεψη των ατάκτων συμμοριών. Η Βουλγαρική κυβέρνηση αμοίβει τους λήσταρχους αυτούς με διορισμούς σε διάφορες θέσεις (διοικητές πόλεων και επαρχιακών διαμερισμάτων), αυτή η τακτική δημιουργούσε τρομοκρατία στους Μουσουλμάνους και τους Έλληνες, έφταναν οι Τούρκοι να ζητούν να παίρνουν θέσεις κομιτατζήδες για να μη προξενούν ζημιές, αυτή ήταν και η πρόταση του Τούρκου πρώην Βαλή Θεσσαλονίκης να διοριστεί δικαστής ο διαβόητος κομιτατζής Τσερνοπέεφ !!!

Η Καβάλα καταλήφθηκε χωρίς καμιά αντίσταση από μικρό σώμα Βουλγάρων στρατιωτών και κομιτατζήδων, ο δε διαβόητος Τσερνοπέεφ διορίσθηκε διοικητής της πόλεως, αλλά και παρόμοιος με το πιο πάνω υποκείμενο ο Τσάκεφ διορίσθηκε καϊμακάμης της πόλεως και της επαρχίας.

Εξεδόθηκε προκήρυξις του Βασιλέως Φερδινάνδου που υποσχόταν σεβασμό της ζωής και της τιμής πάντων των κατοίκων και την ίδια στιγμή 150 αθώοι Μουσουλμάνοι με ψεύτικες κατηγορίες συνελήφθησαν και αθημερινά κατά ομάδες λογχίζοντο και τα πτώματά τους τα άφηναν σε κοινή θέα, μερικοί από αυτούς εδέχοντο μέχρι και 30 λογχισμούς και άλλοι ακρωτηριάζοντο κατά τρόπο απαίσιο.

7 πλούσιοι Ισραηλίτες φυλακίστηκαν και απολύθηκαν αφού έδωσαν λύτρα 10.000 στερλίνας.

Ο Ιμβραήμ πασάς επλήρωσε λύτρα για να σώσει την ζωή του , οι περισσότεροι των δολοφονημένων Μουσουλμάνων ήταν γαιοκτήμονες και η περιουσία τους διανεμήθηκε στους δολοφόνους τους.

Μετά την φυγή της φρουράς των Σερρών η πόλη παρεδόθηκε σε συμμορία με αρχηγό τον Τζαγκώφ, ο οποίος προφασιζόμενος έρευνα απογύμνωσε τα σπίτια των Μουσουλμάνων και διέπραξε όργια στις γυναίκες και θυγατέρες των Τούρκων, μπρος στα μάτια των γονιών τους.

Προσφιλής τακτική στα καταλειφθέντα μέρη ήταν να ρίπτεται κάποιος πυροβολισμός και ευθύς αμέσως ακολουθούσε γενική σφαγή, αυτό γίνηκε στην Στρώμνιτσα, υπάρχει λεπτομερής περιγραφή του Μιδάτ μπέη για τον τρόπο της σφαγής. Αλλά και η μαρτυρία του Γάλλου πατρός Γουσταύου Μισέλ μέλους της Γαλλικής ιεραποστολής στο Κιλκίς που μιλά για τις ωμότητες και τα φρικιαστικά εγκλήματα και όργια που διέπραξαν εκεί οι Βούλγαροι

Το Κιλκίς ήταν η έδρα της Βουλγαρικής Επισκοπής, Στην περιοχή λοιπόν του Κιλκίς και συγκεκριμένα στο Κουρκούτ μια συμμορία υπό τον Ντούτσεφ έκλεισε όλους τους άνδρες σε Νουσουλμανικό τέμενος και εξανάγκασε τις γυναίκες να σταθούν γύρω, μετά έβαλε φωτιά και τους έκαψε όλους ζωντανούς ,

Στην Πλανίτζα επανελήφθη ότι και στο Κουρκούτ με την διαφορά ότι εδώ έκαψαν και τις γυναίκες.

Στο Ραίνοβο σφάγησαν εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες και τα πτώματα τα έριξαν σε ένα πηγάδι

Στο Κιλκίς οι Μουσουλμάνοι σφάγησαν από τους ντόπιους Βουλγάρους και κάησαν τα τεμένη των

Βεβαιώνεται από Ευρωπαίους ότι οι Βούλγαροι χωρικοί διεμοίρασαν μεταξύ τους κτήματα και σπίτια Τούρκων πριν τους σφάξουν. (υπάρχουν φοβερές διηγήσεις για αυτά τα γεγονότα)

Εφαρμόστηκε το ρητό «Χριστιανισμό ή λόγχη» για να αλλαξοπιστήσουν τούρκοι σε αντιπαραβολή αυτού που εφάρμοσαν οι Τούρκοι «ή Μωάμεθ ή το ξίφος».

Ο Άγγλος Δημοσιογράφος ΚΡΩΦΟΡΝΤ ΠΡΑΪΣ ανταποκριτής της Εφημερίδος «ΤΑΙΜΣ» αναφέρει το εξείς περιστατικό

« Οι κάτοικοι του χωριού εκλήθηκαν να προσέλθουν εις το τζαμί, όπου διετάχιηκαν εκείνοι , οι οποίοι ήθελαν να βαπτιστούν χριστιανοί να υψώσουν το χέρι. Επειδή ουδείς ύψως, πολλοί πρόκριτοι συνελήφθησαν εκ του όλου αριθμού και άνευ διατθπώσεων εξαπεστάλησαν εις τον άλλον κόσμον. Κατόπιν επανελήφθη η πρόσκλησις, πάντες δε οι προσελθόντες εδέχθησαν την δοράν αυτή, εβαπτίσθησαν και έλαβον Βουλγάρικα ονόματα. Δια του τρόπου αυτού αι τάξεις της Χριστιανωσύνης αύξηθησαν δια πολλών χιλιάδων ακουσίων προσηλύτων.»

Και σε άλλο σημείο αναφέρεται το εξής περιστατικό

«Ούτω εν Λιγκοβάνη, την 29/11/1912 συμμορία βουλγάρων ατάκτων ετυφέκισεν ολόκληρον τον άρρενα Τουρκικόν πληθυσμόν υπό τα βλέμματα ενός Ελληνικού αποσπάσματος, το οποίον υπεχρεώθη να προστατεύση τα πανικόβλητα γυναικόπαιδα, τα οποία έτρεχον προς τους Έλληνας στρατιώτας ζητούντα άσυλον».

Οι Βούλγαροι προκειμένου να σταματίσουν οι ξένοι ανταποκριτά να στέλνουν τηλεγραφήματα με τις φρικαλεότητές τους έλεγαν να σταματήσουν διότι «Οι άτακτοί των δεν θα εχώνευαν τέτοιο πράγμα» προκαλώντας φόβο στους δημοσιογράφους.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η θριαμβευτική είσοδος του Ελληνικού στρατού στην Θεσσαλονίκη.

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΣΥΝΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η κατάληψη της Θεσσαλονίκης ήταν μια μεγάλη επιτυχία για τα Ελληνικά όπλα.

Αλλά γυρίσουμε λίγο πίσω να δούμε τι κινδυνέψαμε να υποστούμε στην Θεσσαλονίκη από την ελαφρότητα που αντιμετωπίστηκε το μείζων αυτό θέμα.

Στις 24/10/1912 ο Ίων Δραγούμης ανησυχεί διότι βλέπει ότι στην Θεσσαλονίκη πλησιάζουν οι Βούλγαροι και γράφει

«… δεν μπορεί, λένε, το Στρατηγείο να λογαριάζει καθόλου πολιτικά ζητήματα…».

Μετά την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες έφτασαν στην πόλη και οι Βούλγαροι, ο στρατηγός Θεοδόσωφ παρουσιάστηκε στον Κων/νο και του ζήτησε να μπουν στην πόλη 2 τάγματα του Βουλγάρικου στρατού μαζί με τους πρίγκιπες Βόρις και Κύριλλος.

Ο Κωνσταντίνος χωρίς να ενημερώσει την Κυβέρνηση δέχτηκε, οι Βούλγαροι βέβαια έβαλαν στην πόλη ολόκληρη την VII μεραρχία.

Μετά 5 χρόνια (12/8/1917) ο Ε Βενιζέλος υποστήριξε :

«Την ευθύνην δια την είσοδον των Βουλγάρων στην Θεσσαλονίκη έχει εξ ολοκλήρου ο Διάδοχος…».

Ο Ίων Δραγούμης γράφει:

"Δυστυχώς παρά τας συστάσεις δεν εγένετο γραπτώς ως αρμόζει η μετά των Βουλγάρων συμφωνία" .
O Αργυρόπουλος (νομάρχης Θεσσαλονίκης) είχε προειδοποιήσει τον Διάδοχο να μην κλείσει καμιά συμφωνία προφορική με τους Βουλγάρους δες τι αναφέρει:

«Πολύ φοβάμαι πως χάρη στην ευγένεια του Διαδόχου θα μας φτιάξουν κανένα πολύ κακό παιχνίδι αυτοί οι κύριοι…».

«Ήμουνα στην Σαμπρή πασά (οδός Βενιζέλου) και είδα τον Βουλγάρικο στρατό να βαδίζει δίπλα δίπλα με τον Ελληνικό με ξεδιπλωμένες σημαίες και ύφος κατακτητάδων... βιαζόταν και εκείνοι και οι δικοί μας ποιος να πρωτο περάσει έμοιαζαν σαν να διαγωνίζονταν σ αγώνα βάδην.

Ο κόσμος κοίταζε κατάπληκτος, δεν ζωτοκραύγαζε… Μάθαμε έπειτα πως μπήκαν με το έτσι θέλω ενώ είχαν μείνει σύμφωνοι να μπούνε μόνο 2 τάγματα χωρίς σημαίες και μουσικές, ως φιλοξενούμενοι …. Καλά πάθαμε ! Αφού είμαστε τόσο Βλάκες και τόσο ρομαντικοί ώστε να εμπιστευόμαστε στον λόγο ξένων και μάλιστα Βουλγάρων….».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει, όπως επισήμαίνει ο Σπ Κουζινόπουλος, το τηλεγράφημά που μετέδωσαν δύο Βρετανοί ανταποκριτές ο Γούδλει και ο Στίβενς :

«….την πρωίαν του Σαββάτου (27/10) λαβόντες την άδειαν του διαδόχου, επέβημεν της δια Θεσσαλονίκην σιδηροδρομικής αμαξοστοιχίας. Εύρομεν τον σιδηροδρομικόν σταθμόν Θεσσαλονίκης ως και τα προάστεια της πόλεως κατειλημένα ήδη υπό του Ελληνικού στρατού. Περί την 11^ην μμ του Σαββάτου , παρακολουθήσαμεν εκ του εξώστου της Διεθνούς Λέσχης, παρελαύνοντα και διευθυνόμενα προς τους στρατώνας, δύο τάγματα Ελληνων ευζώνων… Ο Βούλγαρος στρατηγός διατείνεται ότι εμάχετο το Σάββατον 27/10 με μέρος του τουρκικού στρατού, ενώ το επιτελείον του τούρκικου στρατού διεπραγματεύετο μετά των Ελλήνων την εις αυτούς παράδοσιν της πόλεως.

Τα πραγματικά γεγονότα, ων υπήρξαμε αυτόπται μάρτυρες, διαψεύδουν κατηγορηματικώς τας δηλώσεις του αυτάς».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Στολές Βούλγαρων κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.

Μετά το ΦΙΑΣΚΟ της εισόδου των Βουλγάρων στην Θεσσαλονίκη σαν συναπελευθερωτές γιατί έτσι το πλάσαραν χάριν της ανικανότητας "αρχιστρατήγου".

Δες πως το αντιμετώπισε ο Θλιβερός "αρχιστράτηγος":

Του την έπεσαν μέχρι και οι δικοί του, το επιτελείο, οι φιλοβασιλικοί, ο πατέρας του, ο Ε Βενιζέλος έτρωγε τα μούσια του με τον Βλάκα που έμπλεξε και τότε ο ανεκδιήγητος τι λέτε έκανε;

Με υπόδειξη προφανώς των φιλοβασιλικών, έστειλε στον υπουργό στρατιωτικών και πρωθυπουργό Ε Βενιζέλο το πιο κάτω τηλεγράφημα: "Τους επέτρεψα να μπουν αλλ΄ εάν δεν εγκρίνετε την ενέργειαν μου τότε θα τους πω να φύγουν" .

Δηλαδή ούτε λίγο ούτε πολύ ζητούσε από τον Ε Βενιζέλο να αναλάβει την ευθύνη ενός Ελληνο Βουλγαρικού πολέμου για να βγει λάδι, ανέτοιμοι και αντιμέτωποι με 350.000 Βούλγαρους χωρίς συμμάχους.

Αλλά ας δούμε τι γράφει για το γεγονός αυτό και ο ανταποκριτής των «Times» Κ Πράις :

«…η Βουλγαρική είσοδος εις Θεσσαλονίκην υπήρξε σφάλμα πρώτου μεγέθους…Αν η Βουλγαρία έμενε μακράν της Θεσσαλονίκης, θα ευρίσκετο κάτοχος μιας αδιαφιλονεικήτου ζώνης, ο δεύτερος πόλεμος θα απετρέπετο και θα ηδύνατο να υποχρεώση την Σερβίαν να εκκενώση μέρος τι, αν μη και ολόκληρον το έδαφος της Συνθήκης το οποίον κατέλαβεν ο στρατός του Βασιλέως Πέτρου. Εν τη επιδιώξει της σκιάς της Θεσσαλονίκης η Βουλγαρία απώλεσε την ουσίαν της Μακεδονίας….».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Βουλγάρικο ιππικό κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.

ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ό Λοχαγός Ιωάννης Μεταξάς Επιτελής του Διαδόχου Κωνσταντίνου σε επιστολή του προς την γυναίκα του με ημερομηνία 29 Οκτωβρίου 1912 έγραφε μεταξύ των άλλων και τα ακόλουθα:

«Πόσο θα σου φαίνεται παράξενο να λαμβάνεις γράμμα μου από την Θεσσαλονίκη! Σήμερα είναι ή πρώτη ήμερα πού ησύχασα και άνεπαύθην. Το τι τράβηξα αυτές τις ημέρας δεν φαντάζεσαι. Στάς 25 έφύγαμεν από το Κιρδζαλάρ από οπού σου είχα γράψει

Το βράδυ είμεθα εις Τοπτσίν, ο στρατός διέβη τον Αξιό. Δυσκολίαι μεγάλοι, τάς οποίας υπερέβημεν ολας. Το βράδυ ήλθαν εις το Στρατηγεϊον Τούρκοι απεσταλμένοι προτείνοντες την παράδοσιν του στρατού καί της πόλεως. Ό Διάδοχος άνέθεσεν εις τον Δούσμανην (Ταγματάρχην του Επιτελείου) και εις έμέ να διαπραγματευθώμεν. Τους έζητήσαμεν καί τό Καραμπουρνοΰ. Δεν έδέχθησαν καί την αλλην ήμέραν έκινήσαμεν προς μάχην. Είχα κάμει την διαταγή της μάχης καί τό απόγευμα της 26 ήσαν κυκλωμένοι. Προτού όμως αρχίσει το πυρ, έστειλαν πάλιν απεσταλμένους και εδέχθησαν όλους τους όρους μας. Μετέβημεν νύκτα ο Δούσμανης και εγώ εις Θεσσαλονίκη και διεπραγματεύθημεν με τον Τούρκο Αρχιστράτηγο την παράδοσιν του στρατού του, της πόλεως και του Καραμπουρνού, και ύπεγράψαμεν το πρωτόκολλον. Συγκινητική στιγμή! Εγυρίσαμεν αμέσως νύκτα.... Είχον σπεύσει και οι Βούλγαροι με ολίγον στρατόν αλλά δεν πρόφθασαν. Μάλιστα με έστειλαν να τους σταματήσω και αυτοί έκαμαν πώς δεν με είδαν και με άρχισαν στις τουφεκιές, έσφύριζαν πλήθος ολόγυρα μου, τόσον πού ήναγκάσθην να γυρίσω. Τέλος τους έσταματήσαμεν. Αλλά στάζει φαρμάκι ή μύτη τους...».

Ο Ταγματάρχης Βίκτωρ Δούσμανης, Επιτελής του Διαδόχου Κωνσταντίνου, αφηγείται ως εξής στα απομνημονεύματα του την συνάντηση των Ελλήνων και Τούρκων Αξιωματικών, το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1912 στην Θεσσαλονίκη:
«Ό Ταξίμ πασάς πολύ στενοχωρημένος, άλλ' ουχί ταραγμένος, με παρακάλεσε να καθίσω εγώ και οι δύο Αξιωματικοί μου. Άμα έκαθήσαμεν είπον οτι ή παράδοσις θα γίνη άνευ ορών και ότι αν ήθελε δυνατό να διάταξη Αξιωματικών τίνα του Επιτελείου του ίνα μετά του ιδικού μου Αξιωματικού καταρτίση την σχετικήν σύμβασιν. Τούτο και έγένετο.

Και ενώ αυτοί οι δύο έργάζοντο, εγώ συνωμίλουν μετά του Ταξίμ πασά και μετά τινας αμοιβαίας τυπικός φιλοφρονήσεις της περιστάσεως τω λέγω ελληνιστί, διότι ο Ταξίμ πασάς ανακάλυψα ότι έγνώριζε την έλληνικήν:

-«Πασά μου, ο Διάδοχος Αρχιστράτηγος μου, εκτιμών την ανδρεία σου και την των υπό σε Αξιωματικών δια τους αγώνας υπέρ αμύνης της Θεσσαλονίκης, με διέταξε να σας αναγγείλω ότι τιμής ένεκεν σας επιτρέπει να κρατήσετε το ξίφος σας».

Ό Ταξίμ πασάς τεθλιμμένος αρπάζει διό της αριστεράς το ξίφος του και μου λέγει:

-Όπως καταντήσαμε, τι το θέλομε και αυτό, δεν μας τα παίρνετε!

Έπειτα όμως με παρακάλεσε να διαβιβάσω εις την Α,Β.Υ. τάς ευχαριστίας αυτού και των υπ' αυτόν Αξιωματικών.
Η σύνταξις της συμβάσεως και ή υπογραφή αυτής επερατώθη περί την 1.30' μετά μεσονύκτιον, εσυμφωνήσαμεν όμως να θέσωμεν ως ήμερομηνίαν την 26η Οκτωβρίου, διότι εξ υπαιτιότητας των Τούρκων, εβραδύναμε να συναντηθώμεν και ν' αρχίσωμεν την συζήτησιν και την σύνταξιν αυτής. Αμέσως μετά ο Ταξίμ Πασάς μου λέγει ότι πρέπει να ειδοποιηθεί ο Ελληνικός στρατός περί της υπογραφής της συμβάσεως, διότι ούτος αγνοών τα συμφωνηθέντα ήθελε αρχίσει πυρ άμα τη έπελεύσει της ημέρας, ενώ ο τουρκικός Στρατός είχε ειδοποιηθεί περί της παύσεως των εχθροπραξιών.

-Φυσικά, απήντησα. άμα αναφέρω εις την Α.Β.Υ., τον Διάδοχον, τα της υπογραφής τής συμβάσεως, θα εκδώσει αμέσως τας σχετικός διαταγάς περί παύσεως του πυρός.

-Τζάνε μου, απαντά, φοβούμαι μήπως αργήσεις να συνάντησης τον Διάδοχο και τότε θα φονευθούν οι Τούρκοι στρατιώται αδίκως και πρέπει να εκδώσεις διαταγάς του λόγου σου.

Εσκέφθην και απεφάσισα να αναλάβω την ευθύνη της διαταγής της παύσεως του πυρός.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Βασιλιάς Γεώργιος Α με τον Τσάρο Φερδινάνδο στην Θεσσαλονίκη, τον Δεκέμβριο του 1912.

Ό Γάλλος Δημοσιογράφος JAN PELISIER ανταποκριτής της Εφημερίδος LA DEPECHE ευρισκόμενος στην Θεσσαλονίκη την ήμερα της απελευθερώσεως της έγραφε μεταξύ των άλλων και τα έξης:

Μου είχαν πει ότι ο Ελληνικός Στρατός έκαμε λαμπρή εντύπωση σ' αυτόν τον πόλεμον. Αλλ' εκείνο πού αληθινά τιμά τους Έλληνας είναι ή διοικητική τους ιδιοφυΐα, είναι ο τρόπος πού μεταχειρίστηκαν για να επιβάλουν την τάξιν και την ειρήνη στις χώρες πού κατέλαβαν και να συμβάλουν στην οικονομική τους ανάπτυξη. Η Διοίκηση της Θεσσαλονίκης ξεχωριστά είναι εξαίρετη. Πρέπει να τη μελετήσετε...

Ο Άγγλος Δημοσιογράφος ΚΡΩΦΟΡΝΤ ΠΡΑΪΣ ανταποκριτής της Εφημερίδος «ΤΑΙΜΣ» παρακολουθώντας τις επιχειρήσεις προς Θεσσαλονίκη έγραφε μεταξύ των άλλων και τα ακόλουθα:
«Εδώ όταν είχον ρίψει το βλέμμα μου επί του στρατοπέδου της 7ης Μεραρχίας της υπό τον Στρατηγόν Κλεομένην (της δυνάμεως ή οποία μας αντιμετώπισε εν Κιρτζαλάρ) και είδον τα τηλεβόλα Κρεζώ καθάρια και ευπρεπώς παρατεταγμένα κατά μήκος της οδού. αμφοτέρωθεν της οποίας ήσαν ανοιγμένοι και εν σχήματι «Λ» σκηνοί εκ χακί, μόλις διακρινόμενοι μεταξύ των βρύων του αγρού, ο Ελληνικός Στρατός μου έκανεν ευθύς εκ πρώτου βλέμματος πολύ καλήν εντύπωσιν.
Οι άνδρες εύρίσκοντο εις έξαίρετον κατάστασιν, εύθυμοι και ζωηροί, ως πρέπει εις νικητάς, καλώς ενδεδυμένοι, υποδεδημένοι και εφοδιασμένοι. Κατέτρωγον δε μετά πολλής ορέξεως τα ωμά λάχανα τα οποία είχον αποσπάσει από τους λαχανόκηπους τους έκτεινομένους προς το μέρος αυτό της πόλεως. Εν τω μέσω του ατελείωτου χακίνου χρώματος και των τηλεβόλων Σνάϊδερ του Ελληνικού Στρατού, της ήλιοκαούς χλόης των αγρών και των λασπωδών ατραπών, αι οποίαι χρησιμεύουν ως οδοί, ή σκηνογραφία του τοπίου έφαιδρύνετο υπό των χιλιάδων ερυθρών φεσιών, τα όποια προέδιδον την Οθωμανική εθνικότητα του πλείστου μέρους των επισκεπτών...»

Ας ακούσουμε και έναν Έλληνα, κάτοικο της Θεσσαλονίκης, πού περνούσε τις βράδυνες ώρες της 26ης Οκτωβρίου 1912 στο Καφενείο της Θεσσαλονίκης «Όλυμπος - Νάουσα»:

«Αίφνης ανοίγει ή θύρα του καφενείου ορμητικώς και βλέπω εισερχόμενους δύο Έλληνας Αξιωματικούς ακολουθούμενους ύφ' ενός Δεκανέως. Πάντων τα όμματα εστράφησαν προς αυτούς.

- Καλή εσπέρα σας κύριοι, λέγει ο πρώτος. Είμαι ο Κώνστας Λοχαγός του Ελληνικού Στρατού. Εις το άκουσμα των γλυκύτατων τούτων λέξεων έσπευσεν ο καταστηματάρχης, ήκολούθησα δε αυτόν ασυναίσθητος. Μετά τον πρώτον χαιρετισμού, παρατηρώ εις τον Δεκανέαν φυσιογνωμίαν γνωστότατην. Εκπλήττομαι! Διερωτώμαι! Πείθομαι τέλος. Ήτο ο κ. Ιωάννης Δραγούμης, τέως Τμηματάρχης του Υπουργείου των εξωτερικών, υπηρετών ως Δεκανεύς καθ' ολην την έκστρατείαν. Μαθών δε παρ' αυτού τα καθέκαστα έσπευσα εις τον οίκον μου όπως αναγγείλω το χαρμόσυνον γεγονός,.

Ο γέρων πατήρ μου ένδακρυς ήκροατο της αφηγήσεώς μου και ότε έτελείωσα έστρεψε το βλέμμα του εις το εικονοστάσιον,- Ευλογημένε Μεγαλομάρτυ Δημήτριε, είπε, και άνελύθη εις λυγμούς.
Ουδείς εξ ημών έτόλμησε να διατάραξη την ιερά σιγήν εις ην περιέπεσεν ο οικογενειακός μας κύκλος, απεχώρησε δε έκαστος εν σιγή ίνα έτοιμασθή δια την αυριανήν υποδοχήν.
Νυξ πλήρης αγωνίας! Νυξ όμοιαν τής οποίας δεν διήλθεν άλλοτε ή Θεσσαλονίκη! Νυξ ήτις έθεσε τέρμα εις την βάρβαρον τυραννίαν.

Νυξ υπέρ ης ήδυνάμεθα ν' άναφωνήσωμεν το του τροπαρίου της Αναστάσεως: «... Νυξ ... φωταυγής της Λαμπροφόρου ημέρας της Εγέρσεως ούσα προάγγελος...». Ή πρώτη τέλος Νυξ μετά την παρέλευσιν 482 ετών, καθ' ην ή Θεσσαλονίκη έκοιμήθη Ελευθέρα!»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τούρκοι πρόσφυγες.

Εν τω μεταξύ ο Κωνσταντίνος διόρισε τον αδελφό του Νικόλαο στρατιωτικό διοικητή Θεσσαλονίκης, ο δε Νικόλαος τι λες ότι έκανε ! Προσκάλεσε τους δύο γιούς του Φερδινάνδου τον Βόριν και τον Κύριλλον σε δεξίωση στην λέσχη της Θεσσαλονίκης , όπου υπό τους ήχους της στρατιωτικής μουσικής ανταλλάγηκαν προπόσεις υπέρ των βασιλικών ολικων της Ελλάδος και της Βουλγαρίας, μια δεξίωση φάρσα..

Αλλά και οι Βούλγαροι εγκατέστησαν πολιτική διοίκηση στην πόλη του Λαγκαδά την οποία κατείχαν οι Έλληνες, απλά μια μέρα νωρίτερα διήλθον για να πορευτούν προς Θεσσαλονίκη, και μάλιστα εισήλθε στην πόλη κατά τον Βουλγάρικο τρόπο συμμορία άτακτων υπό τον διαβόητο κομιτατζή Δομπαλάκωφ ο οποίος αφού παρακαλώ παρουσίασε τον διορισμό του σαν «deleguw civile» ΑΠΗΤΗΣΕ ΤΗΝ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ο εν λόγω κομιτατζής εισήλθε στον ναό του Ελληνικού χωριού Σωχό την ώρα που γινόταν η θεία λειτουργία και διέταξε τον ιερέα να μη μνημονεύσει κανένα άλλο από τον Βασιλιά Φερδινάνδο ( η Ελληνική τάξη ήταν να μνημονεύονται και οι τέσσερεις ηγεμόνες) άρχισε να βρίζει και να αναθεματίζει τα Ελληνικά στρατεύματα τα οποία διέταξε να αποχωρήσουν από το χωριό.

Τι λες έκανε ο Πρίγκιπας Νικόλαος ; Μα απέσυρε το απόσπασμα στρατού από τον Λαγκαδά, ο δε Δομπαλάκωφ άρχισε να ληστεύει τα ιχθυοτροφεία που ήταν εκεί κοντά.

Ο Ιεοδώρωφ που κατάφερε να βάλει στρατό στην Θεσσαλονίκη μετά από λίγο αναχώρησε για Δεδεαγατς την διοίκηση ανέλαβε ο στρατηγός Ανδρέεφ και στην πραγματικότητα διοικούσε ο Πετρώφ

Η ΑΠΟΓΡΑΦΗ

Στις 28 Απριλίου έγινε η απογραφή του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, η οποία είχε τα εξής αποτελέσματα σε 21 συνολικά τμήματα.

Σύνολο πληθυσμού 157.889, χωρίς να συμπεριληφθούν οι στρατιωτικοί, εκτός από το στρατιωτικό διοικητή της πόλης που θεωρήθηκε μόνιμος κάτοικος ασκώντας λειτούργημα, καθώς και το Βούλγαρο στρατηγό Χεσάψιεφ, για τους ίδιους λόγους.

Η αναλογία κατά θρήσκευμα ήταν η εξής:

Έλληνες 39.956

Ισραηλίτες 61.439

Οθωμανοί 45.867

Βούλγαροι 6.263

Ξένοι 4.364

Σύνολο 157.889

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βουλγάρικη αφίσα.

Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Οι μεγάλες δυνάμεις όμως δεν φέρθηκαν καλά, γιατί από την πρώτη ώρα εκδήλωσαν το φιλοτουρκισμό τους κι έφραξαν το λιμάνι με νάρκες. Έβαλαν Γάλλους υπαξιωματικούς σαν πλοηγούς μαζί με τους Τούρκους, για να αποκλείουν την κίνηση στους εμπόλεμους, στην πραγματικότητα μόνο τους Έλληνες και όταν δεν πέτυχαν τα εμπόδια που θέλησαν να επιβάλλουν, αρνήθηκαν τελικά να παραδώσουν τα πλοηγικά πλοία και τις τορπίλες στο ελληνικό λιμεναρχείο που είχε ήδη συσταθεί. Έκαναν μάλιστα και κάτι το πρωτοφανές, παρέδωσαν τα πλοία και τις τορπίλες στους Τούρκους, οι οποίοι τα μετέφεραν στα Δαρδανέλια.

Έτσι δεν έμεινε καμία αμφιβολία ότι οι μεγάλες δυνάμεις είχαν προλάβει να συνεννοηθούν κι αν δεν ήταν κεραυνοβόλα η προέλαση του ελληνικού στρατού, θα είχαν καταλάβει αυτοί τη Θεσσαλονίκη και θα τη διεθνοποιούσαν.

Προπάντων ο Αυστριακός πρόξενος ήταν όλο φαρμάκι για κάθε τι το ελληνικό και πάντα ζητούσε αφορμή για να έρθει σε σύγκρουση με τις ελληνικές αρχές.

Και ο Άγγλος πρόξενος δεν ήταν καλύτερος από τους άλλους, γιατί υπεράσπιζε τα τουρκικά συμφέροντα με το γνωστό αγγλικό πείσμα, ίσως - ίσως και γιατί ήταν οικογενειακός φίλος με τους τέως Τούρκους διοικητές.

Μεγάλο ζήτημα δημιούργησαν επίσης κατά την παραλαβή των διάφορων εταιριών από τους Έλληνες, όπως το μονοπώλιο του καπνού, των σιδηροδρόμων, του φωταερίου, του νερού, των τροχιοδρόμων, οι διοικήσεις των οποίων δεν ήθελαν να υπαχθούν στους Έλληνες, προβάλλοντας πάντα την ξένη προστασία και το ότι οι μέτοχοι ήταν ξένοι.

Εκεί όμως που έφεραν το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν η κατάσχεση των αποθεμάτων της Οθωμανικής Τράπεζας και ισχυρίστηκαν ότι υπήρχαν και καταθέσεις ξένων υπηκόων. Τελικά όμως παραδόθηκαν όλα τα χρήματα της Τράπεζας, που ανέρχονταν σε 10.200 χρυσές λίρες.

Η βουλγαρική θρασύτητα συνεχώς και μεγάλωνε με τις καθημερινές προστριβές προς όλες τις μεριές και η επιβολή της τάξης σε μια πόλη 250.000 κατοίκων (μαζί με τους στρατιωτικούς) ήταν κάτι πολύ δύσκολο, προπάντων η υπεράσπιση των Εβραίων που υπέφεραν πολύ.

Μαθεύτηκε ακόμα, από πληροφορίες ιδιωτών, ότι έγινε μεγάλη σύσκεψη ανώτερων Βούλγαρων αξιωματικών, οι οποίοι αποφάσισαν να καταλάβουν ή συγκαταλάβουν, τα μέρη που περιλαμβάνονταν στη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και άρχισαν να εφαρμόζουν το σχέδιο αυτό στις πόλεις Γευγελή, Κιλκίς, Γουμένιτσα και ίσως Γιαννιτσά.

Ευτυχώς όμως σε μικρό χρονικό διάστημα άρχισε η μερική αποχώρηση του βουλγαρικού στρατού και παρέμεινε μόνο μία ταξιαρχία, ενώ η διοίκηση ζητούσε από την κυβέρνηση την απομάκρυνση όλων των Βουλγάρων. Ο βουλγαρικός τύπος εξακολουθούσε να φέρεται εχθρικά και υβριστικά προς τους Έλληνες.

Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση ο Βενιζέλος ζήτησε από τον αρχιστράτηγο αν ήταν δυνατό η πλεονάζουσα δύναμη του στρατού, που βρισκόταν στη Φλώρινα, να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη για να ενισχύσει τις μονάδες της, γιατί δεν αποκλειόταν η σύγκρουση κι έπρεπε να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα κι ακόμα, για να πεισθεί η Βουλγαρία ότι θα υπερασπίζαμε τα συμφέροντά μας.

Κι ένα άλλο επεισόδιο που έγινε, απέδειξε επίσης την δολιότητα των Βουλγάρων και την τακτική που ακολουθούσαν. Όταν ο διάδοχος επέστρεφε από τη Φλώρινα, έμαθε ότι η εφημερίδα "Βούλγαρος" εξακολουθούσε την επίθεση κατά των Ελλήνων και διέταξε το κλείσιμό της. Όταν όμως η αστυνομία πήγε εκεί για την εφαρμογή της διαταγής, βρήκε τους στοιχειοθέτες με στρατιωτικές στολές και περιορίστηκε να παραταχθεί έξω από το τυπογραφείο μέχρι να έρθουν νεώτερες εντολές.

Σε λίγο όμως κατέφθασε βουλγαρική στρατιωτική δύναμη και τότε, πριν να έρθουν οι οδηγίες, οι Έλληνες άρπαξαν τα όπλα και ήρθαν να βοηθήσουν το ελληνικό απόσπασμα. Έτσι επιβλήθηκε ο νόμος.

Ένα άλλο που έκαναν οι Βούλγαροι ήταν να ιδρύσουν ταχυδρομείο και τηλεγραφείο για δική τους δήθεν εξυπηρέτηση, στην πραγματικότητα όμως για ν' ανταγωνιστούν τα δικά μας κι έπαιρναν τα μισά τέλη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βούλγαρος στρατιώτης δίπλα σε νεκρό συνάδελφό του.

ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α

Στις 5 Μαρτίου 1913, ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ της Ελλάδας κάνει το συνηθισμένο του περίπατο μέχρι το Λευκό Πύργο, συνοδευόμενος μόνο από έναν υπασπιστή. Στην επιστροφή, δέχεται επίθεση από έναν ανισόρροπο!!! Τον Αλέξανδρο Σχοινά. Μία μόνο σφαίρα ήταν αρκετή.

Η πόλη τίθεται σε κατάσταση επιφυλακής, τα μαγαζιά κλείνουν και το βράδυ τα φώτα είναι σβηστά Τα μεσάνυχτα οι καμπάνες αρχίζουν να χτυπούν πένθιμα. Η ταριχευμένη σωρός, αφού εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα σε ένα παρεκκλήσι, θα μεταφερθεί στην Αθήνα και θα ταφεί στη βασιλική κατοικία, στο Τατόι.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο δολοφόνος του Γεωργίου Α, Αλέξανδρος Σχινάς.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, τον Νοέμβριο ο Ελληνικός στρατός στράφηκε προς τη δύση.

Οι συνέπειες από τον κλονισμό του Σόροβιτς αποκαταστάθηκαν και προώθησαν προς Φλώρινα και Κορυτσά, διότι πια δεν υπήρχε οργανωμένος αντίπαλος, έτσι δόθηκε η δυνατότητα μεγάλες μονάδες να μεταφερθούν στην Ήπειρο και να επισπευσθεί η κατάληψη των νησιών του Αιγαίου.

Η τακτική των καταλήψεων του Ελληνικού στρατού επέβαλε αυτοσυγκράτηση διότι υπερβολικές καταλήψεις προς Μοναστήρι και βόρεια κινδύνευε να προκαλέσει την δυσαρέσκεια και της Σερβίας μετά την δυσαρέσκεια της Βουλγαρίας.

Στις 20 /11/1912 η Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο συμφώνησαν ανακωχή με την οθωμανική αυτοκρατορία και ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις. Η Ελλάδα δεν πήρε μέρος καθώς ήθελε χρόνο για να ολοκληρώσει τις κατακτήσεις της στην Ήπειρο και τα νησιά .

Η ανακωχή κράτησε μέχρι τις πρώτες μέρες του 1913 καθώς δεν οδήγησε σε συμφωνία και την παράδοση των οχυρών πόλεων Σκόρδα και Ανδριανουπόλεως.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Βασιλιάς Γεώργιος Α

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α (1845 – 1913)

Το πλήρες όνομά του είναι Χριστιανός- Γουλιέλμος -Φερδινάνδος -Αδόλφος Γ΄ Γλύξμπουργκ.

Ήταν δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Δανίας Χριστιανού Θ. Βασιλιάς των Ελλήνων εκλέχτηκε από τη Β Εθνοσυνέλευση στις 18 Μαρτίου του 1863, λίγο μετά την εκθρόνιση του ΄Οθωνα. Φυσικά η έγκριση για την εκλογή του δόθηκε από τις λεγόμενες προστάτιδες δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία). Βασίλεψε μέχρι τις 5 Μαρτίου 1913 οπότε και δολοφονήθηκε.

Ο Γεώργιος παντρεύτηκε το 1867 τη δούκισσα της Ρωσίας Όλγα Κωνσταντίνοβα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του σημαντικά γεγονότα έλαβαν χώρα στην Ελλάδα, όπως:

Η Κρητική επανάσταση 1866 – 1869.

Η κρίση του 1879.

Η όξυνση του ανατολικού ζητήματος.

Η επανάσταση στο Γουδί.

Ο Α βαλκανικός πόλεμος, μετά το τέλος του οποίου δολοφονήθηκε.

Όλα αυτά τα γεγονότα επηρεάζονταν σημαντικά από τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων στη χώρα μας , τον οποίο ανταγωνισμό πλήρωσε ακριβά πολλές φορές ο ελληνικός λαός. Ο Γεώργιος ο Α΄ δολοφονήθηκε από κάποιον ψυχοπαθή, όπως δηλώθηκε επίσημα, τον Αλέξανδρο Σχοινά, που όμως πιθανότατα όπλισαν άνθρωποι της γερμανικής και Αυστριακής πρεσβείας στην Αθήνα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αναπαράσταση της μάχης του Περλεπέ.

ΜΑΧΗ ΠΕΡΛΕΠΕ

Η επόμενη θέση αντίστασης για τους Τούρκους ήταν η οχυρά θέση της Βελεσσά που δέσποζε της κοιλάδας του Αξιού και ήταν αδύνατον να υπερφαλαγγισθεί. Τι είχαν κατά νου οι Τούρκοι και αποφάσισαν να εκκενώσουν την εξαιρετική αυτή θέση και να υποχωρήσουν προς Μοναστήριο και να εγκαταλείψουν την Θεσσαλονίκη στα χέρια του εχθρού, διότι αναμφίβολα η Θεσσαλονίκη μπορούσε να υποστηριχθεί δια συνδυασμού των προσπαθειών των δυνάμεων του Ζεκή και του Χασσάν πασά .

Έτσι εγκαταλείφθη η θέση της βελεσσά από 25.000 μικτού στρατού Νιζάμηδων και Βασιβουζούκων και ξεκίνησαν μέσω Περλεπέ για Μοναστήριο. Οι Σέρβοι τους ακολούθησαν προς Περλεπέ . Σε μια οχυρά θέση που ξεκινούσε από το Τσιφλίκι του Αβδή πασά ετοίμασαν οι Τούρκοι την άμυνά τους , η περιοχή έδινε την εντύπωση απορθήτου θέσεως και η Σερβική επίθεση ξεκίνησε ημέρα , οι Οσμανλήδες κατείχαν την ορεινή γραμμή 1458 μέτρων ύψους μέχρι της κορυφής 1534 μ προστατευμένοι από του κρημνώδους εδάφους από κυκλωτικής κινήσεως των Σέρβων και επιπλέον είχαν τοποθετήσεις πεδινές και ορεινές πυροβολαρχίες.

Την Σερβική επίθεση την ξεκίνησε η Μεραρχία Μοράβα με 3 φάλαγγες.

Η μία προχώρησε ανατολικά της κυρίας οδού κατά του δεξιού του εχθρού. Στο κέντρο έγινε μετωπική επίθεση κατά της κορυφής 1.200 . Η μεραρχία ιππικού είχε προορισμό την υπερφαλάγγιση των Τούρκων. Λόγω του εδάφους το Σερβικό πυροβολικό ήταν άχρηστο.

Την 21/3 Νοεμβρίου 1912 παρά τις σοβαρές απώλειές του οι Σέρβοι δεν πέτυχαν τίποτα .

Την 22/4 Νοεμβρίου 1912 οι Σέρβοι ενισχύθηκαν με μια ακόμα μεραρχία και διέβησαν την λοφοσειρά που χωρίζει την κύρια οδό από της αριστερής πτέρυγας της μεραρχίας του Μοράβα και άλλη φάλαγγα έκαμε τον γύρο προς το δεξιό των Σερβικών γραμμών , έτσι επιτέθηκαν κατά της κορυφής 1.200 με μεγάλη σφοδρότητα με την βοήθεια μιας μόνο πυροβολαρχίας για βοήθεια, δια της λόγχης υπό το σφοδρό πυρ των Τούρκων κατέλαβαν την μία μετά την άλλη τις θέσεις. Ο Καρά Σαίτ πασάς απέσυρε τα στρατεύματα του στο ύψωμα Κοσζάκ που δέσποζε του Περλρπέ. Την ειπωμένη αντεπιτεθήκαν οι Τούρκοι μάταια και μετά από μάχη υπεχώρησαν νοτίως του Περλεπέ.

Η μάχη αυτή έδειξε την θαυμαστή υπεροχή του Σέρβικου πεζικού, με απώλειες 2.000 άνδρες οι Σέρβοι έγιναν κύριοι του πεδίου της μάχης, δες ένα διάλογο του ανταποκριτή των «Times» Κ Πράις με Σέρβο δάσκαλο στρατιώτη κατά την ώρα της μάχης:

«Τι σας έδωσε τόσον καταπληκτική ορμή, κατόπιν της σοβαράς επιθέσεως που υπέστητε κατά την μάχην της πρώτης ημέρας;»

«Να σας πω, εβλέπαμε όλοι μας τον Άγ Σάββαν, ασπροφορεμένον, να κάθεται μέσα σε ένα άσπρο αμάξι με άσπρα άλογα και να μας οδηγεί εις την νίκην»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Χάρης των επιχειρήσεων της μάχης Περλεπέ.

Η πόλη του Περλεπέ είχε μια ιδιαιτέρα σημασία για τους Σέρβους πρόκειται για την παράδοση του «Μάρκου Κραλίενιτζ» και έχει να κάνει με μια διήγηση του 1394 και είναι κάτι σαν την διήγηση «Του μαρμαρωμένου βασιλιά» που έχουμε οι Έλληνες.

Στο Περλεπέ μπήκαν με παιάνες και θούρια και μεσημαίες και ενώ ευρίσκοντο σε χαρά μεγάλη για την νίκη, από τον νότο Τουρκικά τηλεβόλα άρχισαν να βάλουν , προς στιγμήν άρχισαν να αποσύρονται προς βορά , αλλά Σέρβος στρατηγός συγκέντρωσε τους άνδρες του και αφού κατέλαβε θέσεις οργάνωσε αντεπίθεση. Οι Τούρκοι υποχώρησαν προς το Μοναστήριο. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν πολλές και έχασαν και 60 τηλεβόλα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Στολές του σέρβικου στρατού κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.

ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΣΕΡΒΟΥΣ

Στις αρχές Απριλίου του 1913 ο Παρασκευόπουλος μετακινείται, επικεφαλής τώρα της 10ης Μεραρχίας, στη Γευγελή, όπου θα μείνει δυόμισι μήνες. Η απραξία και το ελάχιστα ελκυστικό περιβάλλον τον κάνουν πάλι γκρινιάρη και δύστροπο. Τα βάζει με τις μύγες: «Θεέ μου, τι πληγή είναι αυτή, είναι αδύνατον να σοι την περιγράψω. Κολλούν εις το πρόσωπον, διαρκώς να ταις βγάζης, δεν ημπορώ να γράψω. [...] Υπομονή, τι να κάμωμεν, ηθέλαμεν πόλεμον και Μεγάλην Ελλάδα, ας τα υφιστάμεθα»(!)

Ωστόσο, το μέρος αυτό της επιστολογραφίας του έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η Γευγελή είναι το σημείο επαφής των τριών συμμάχων (Ελλήνων, Σέρβων, Βουλγάρων), που σύντομα θα εμπλακούν σ' έναν δεύτερο, πολύ φοβερότερο πόλεμο, αυτή τη φορά μεταξύ τους. Στα γράμματα του ο Παρασκευόπουλου αισθάνεσαι καθαρά την ένταση που ανεβαίνει, τη δυσπιστία και αντιπάθεια μεταξύ των συμμάχων, παρακολουθείς από κοντά τη μεταξύ τους διελκυστίνδα πάνω σε αμφισβητούμενα εδάφη και πληθυσμούς.

Η εντελώς αρνητική γνώμη του ο Παρασκευόπουλου για τους Βούλγαρους δεν εκπλήσσει. Αλλά, από τη σκοπιά σημερινών δοξασιών, εντυπωσιάζει η εχθρότητα και η περιφρόνησή του για τους Σέρβους, τους οποίους «στολίζει» σχεδόν σε κάθε γράμμα: «Οι Σέρβοι σχετικώς καλλίτεροι από τους Βουλγάρους. Μας έχουν τώρα την ανάγκην μας και μας περιποιούνται, άλλως είναι και αυτοί βάρβαροι, σωβινισταί και πολύ πτωχοί και μικροί άνθρωποι. Είναι αφάνταστοι αι φορολογίαι των, έχουν τρελλάνει τους ανθρώπους, εγύμνωσαν δε και όλον τον κόσμον, μεταφέροντες πλείστα όσα οικιακά πράγματα εις Σερβίαν. Λαός πρόστυχος και μικρός».

Αυτά τα γράφει τις πρώτες μέρες της παραμονής του στη Γεγευλή. Όσο περνάει ο καιρός, τα σχόλιά του γίνονται όλο και πιο βίαια: «Μου δίδει δε εις τα νεύρα η προστυχιά των», «Οι Σέρβοι [...] είναι εγωισταί και τρομεροί Ταρταρίνοι, περιφρονούντες τους αντιπάλους των», «κατά βάθος είναι και αυτοί Σλαύοι, ελεεινοί», «Αναγκαζόμεθα να κάμωμεν Συμμαχίαν με άλλους ατίμους, τους Σέρβους. Και αυτό φωνάζω, δεν διαφέρουν από εκείνους. Τι Σύμμαχοι είναι αυτοί που κλείουν παντού τα σχολεία μας, δεν αφήνουν ελληνικάς επιγραφάς εις τα μαγαζιά, δεν αφήνουν σημαίας εις τας εθνικάς εορτάς, αφοπλίζουν τους Έλληνας. Αυτοί είναι οι αδελφοί Σέρβοι;». Ενδιάμεσα μια χαρακτηριστική ευχή: «Τώρα πάλιν οι Σέρβοι με τους Βουλγάρους εις τα μαχαίρια. Μακάρι να πιασθούν δια να ωφεληθώμεν ημείς». Και τέλος, εν είδει συνόψεως: «Δεν ημπορείτε να σχηματίσητε ιδέαν τι εστί Βούλγαρος και Σέρβος. Είναι ακόμη βάρβαροι, άγριοι, άπληστοι, πανούργοι, εγωισταί, μεγαλομανείς κ.τ.λ. Τουναντίον εις τον ισχυρόν ταπεινοί, δειλοί, αισχροί, άνευ τιμής κ.τ.λ.».

Η έκρηξη του δεύτερου βαλκανικού πολέμου λειτουργεί σαν λύτρωση, σαν σύνθημα για την εκτόνωση ενός από καιρό συσσωρευμένου μίσους: «Είναι αφάνταστος ο ενθουσιασμός των ανδρών μας, και το μίσος κατά των Βουλγάρων». Ο φανατισμός κατά του αντιπάλου, που δύσκολα ανιχνεύεται στις επιστολές από τον πόλεμο εναντίον των Τούρκων, είναι τώρα πανταχού παρών: «Φανατισμός φοβερός. Παντού τα βουλγαρικά χωρία καίονται». Ο ίδιος ο Παρασκευόπουλος σαστίζει: «Αλλά ποτέ μου δεν εφανταζόμην τοιαύτην ανδρείαν, τοιαύτην ορμήν, τοιαύτην αυταπάρνησιν, τοιούτον μίσος, τόσον πατριωτισμόν». Δια μιας η μη πολεμική φυλή του Μπιζανίου γίνεται αρειμάνια: «Ήλλαξε η ελληνική φυλή, άλλως δεν εξηγείται. Ο δε φανατισμός δεν περιγράφεται».

Στην πρώτη επιστολή του μετά την ανακωχή ο Παρασκευόπουλος κάνει έναν επιγραμματικό απολογισμό: «ο πόλεμος αυτός ουδεμίαν σύγκρισιν είχε με τον Τουρκικόν. Εκεί ήτον παιχνίδι, εδώ άγριος, φοβερός, θηριώδης». Οι ωμότητες που διαπράχθηκαν απ' όλες τις πλευρές σοκάρισαν τη διεθνή κοινή γνώμη, οι εκτελέσεις αιχμαλώτων προκάλεσαν παγκόσμια κατακραυγή. Ο, σε γενικές γραμμές ήπιος, Παρασκευόπουλος τις καταγράφει χωρίς τύψεις: «Τώρα ετουφέκισαν οκτώ παλιανθρώπους Βουλγάρους κομιτατζήζες. Είναι διαταγή του Βασιλέως να τους τουφεκίζωμεν αμέσως. Σκληρόν ολίγον αλλά εις τοιαύτα τέρατα δεν χρειάζεται ευσπλαχνία. Είδες εις το Δεμήρ Ισσάρ [Σιδηρόκαστρο] τι έκαμαν;». Και αμέσως μετά την ανακωχή: «Πόσους ετουφέκισα! Σκληρός δεν είμαι, αλλά διοικώ και γνωρίζω τι θέλω».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Σμυρνιός Λεωνίδας Παρασκευόπουλος.

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Ας δούμε πως περιγράφει την απελευθέρωση των Ιωαννίνων ο λαβών μέρος στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων σαν ο Δ/της Λόχου αντ/ρχης ε.α. Αθανάσιος Καζανάς:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η είσοδος του διαδόχου Κωνσταντίνου στα Ιωάννινα 21 Φεβρουαρίου του 1913.

Το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων στο οποίο υπηρετούσε ο ανωτέρω, διατάχθηκε να αποσπαστεί στην VΙ Μεραρχία και να κατέλθει στο Εμίν - Αγά για να αποτελέσει ιδία φάλαγγα μαζί με άλλα τμήματα του στρατεύματος. Για να μην γίνει αντιληπτή η κίνηση από τον εχθρό, μεταφέρθηκαν νύκτα τα τμήματα από τις προφυλακές Λοζετσίου προς Εμίν – Αγά, την νύκτα της 18ης Φεβρουαρίου. Το ψύχος ήταν τόσο δριμύ, ώστε οι οφθαλμοί των στρατιωτών είχαν κοκκινίσει, οι ρώθωνες έτρεχαν και οι μύστακες εκρυσταλλούντο. Αφού κατήλθαν στα Πεστά διανυκτέρευσαν και την πρωΐαν της επομένης, 19ης του μηνός, έφθασαν στο Εμίν – Αγά. Την ώρα εκείνη παρουσιάστηκε ο ποιητής Ματσούκας, ο οποίος ήθελε να μοιράσει στους οπλίτες σταφίδες και κονιάκ. Αυτό προξένησε κακή εντύπωση στον Διοικητή του Τάγματος Βελισσαρίου, ο οποίος εμπόδισε την διανομή λέγοντας ότι με τον τρόπο αυτόν διασπείρεται η αταξία στο στράτευμα και ότι τα είδη αυτά προσφέρονται από το Σύνταγμα σε ώρες αναπαύσεως και όχι σε ώρες μάχης. Μετά από ανάπαυση λίγων ωρών, γράφει ο Καζανάς, προχωρήσαμε στο στενό της Μανωλιάσας όπου και διανυκτερεύσαμε. Την διοίκηση της φάλαγγος ανέλαβε ο Συν/ρχης Γιανακίτσας Την 20ή Φεβρουαρίου εγένετο προέλαση για κατάληψη των οχυρών Αγίου Νικολάου. Στην μάχη που επηκολούθησε και μετά την κατάληψη της Τσούκας, έπεσε και το οχυρό του Αγ. Νικολάου. Μετά από την νικηφόρο εκείνη μάχη το Σύνταγμα με αναπεπταμένη τη σημαία προήλασε στο χωριό Ραψίστα ( σημερινή Πεδινή). Προ των υψωμάτων της Ραψίστας ο ταγματάρχης Βελισσαρίου έκαμψε δεξιά της οδού έφιππος και μετ’ ολίγον διέταξε εμέ, να τον ακολουθήσω με τον λόχο μου. Μετά από αρκετή προχώρηση, είδαμε τμήματα εχθρικά διεσπαρμένα και υποχωρούντα εν αταξία στην πεδιάδα των Ιωαννίνων. Τότε ο ταγματάρχης με διέταξε να επιτεθούμε με τον λόχο μου αφού έδωσε σημείο κατευθύνσεως το κωδωνοστάσιο της Ραψίστας. Αμέσως άρχισε η εκτέλεση της διαταγής ενώ ο ταγματάρχης μετέβαινε για παραλαβή των άλλων δύο λόχων του Τάγματος. Μετά από λίγο και αφού κατελήφθη το υποδειχθέν σημείο κατέφθασε και ο Βελλισαρίου με ένα Λόχο καθ’ ότι οι άλλοι διετέθησαν στο Σύνταγμα και μας διέταξε να βαδίσουμε επί των υψωμάτων των Ιωαννίνων. Η προέλασή μας διευκολύνετο καθ’ ότι τα πολυβόλα του Συντάγματος έβαλαν κατά των υποχωρούντων Τούρκων. Την διοίκηση των πολυβόλων είχε ο Λοχαγός Στημοναράς. Κατά την προέλασή μας μαζί με τον έτερο λόχο του Τάγματος βαλλόμεθα συνεχώς από το εχθρικό πυροβολικό εκ των πυροβολείων της νησίδος της λίμνης και των στρατώνων. Προχωρούντες πλησιάσαμε την αμαξιτή οδό ένθα αποκόψαμε την τηλεφωνική επικοινωνία. Την στιγμή εκείνη ο λοχίας Κούρτης αντελήφθη εχθρικό πυροβολικό ερχόμενο από Κατσικά προς τα υψώματα του Αγίου Ιωάννη. Αυτό παρατήρησα και εγώ. Επειδή το πυροβολικό τούτο έμελε να καταλάβει επίκαιρη θέση διέταξα τον Λόχο να επιτεθεί ολοταχώς. Τούτο και εγένετο παρά την διαταγή του ταγματάρχου, ο οποίος δεν αντελήφθη τον από του σημείου εκείνου κίνδυνο και με διέταξε να κάμψω προς τα αριστερά πλησίον των υψωμάτων της αμαξιτής οδού και των εκεί ευρισκομένων εχθρικών χαρακωμάτων παρά των οποίων βαλλόμεθα υπό του πεζικού. Αφού ενήργησα εύστοχη βολή κατά του πυροβολικού στράφηκα κατά των εχθρικών χαρακωμάτων οι Τούρκοι υπεχώρησαν και ο Λόχος μου εξηκολούθησε προελαύνων παραλλήλως και δεξιά της αμαξιτής οδού, ο δε έτερος Λόχος του Τάγματος υπό τον Υπολοχαγόν Τυπάλδον προήλασε αριστερά της οδού μέχρι των υψωμάτων του Αγίου Ιωάννου, όπου απεκόψαμε όλες τις τηλεφωνικές και τηλεγραφικές γραμμές μεταξύ Ιωαννίνων και Μπιζανίου και βαδίσαμε προς την πόλη. Κατά την προέλασή μας προς την πόλη ο Λόχος κατέλαβε την προ της εισόδου της πόλεως θέση ο δε έτερος Λόχος τα υψώματα προ των στρατώνων συγχρόνως δε επήρχετο το σκότος της νύκτας. Υποδεικνύοντας την σπουδαιότητα των κατεχομένων θέσεων ο ταγματάρχης Βελισσαρίου είπε προς τους στρατιώτες: «Παιδιά πόσα φυσίγγια παίρνουν τα όπλα σας;» Αποκρίθηκαν «Έξη» ! «Ε λοιπόν απόψε να βάλετε επτά». Κατόπι τοποθέτησε πλησίον μου τα πολυβόλα και μου παρέδωσε τη διοίκηση των πολυβόλων. Εν τω μεταξύ οι στρατιώτες μας είχαν αιχμαλωτίσει 27 Τούρκους στρατιώτες και εγνωστοποίησα στον ταγματάρχη το συμβάν, ο οποίος με διέταξε να τους αποστείλω όπισθεν στον Άγιο Ιωάννη. Μετά την εγκατάστασή μου στην προ της πόλεως θέση συνελάμβανα με τους στρατιώτες μου όσες άμαξες τουρκικές διερχόταν, είτε για παραλαβή ασθενών, είτε για ύδρευση, είτε περιπολούντες.

Περί την 10ην νυκτερινήν παρατήρησα φώτα κινούμενα εντός της πόλεως τα οποία μετά έλαβαν κατεύθυνση προς τα δικά μας τμήματα και θέσεις. Διέταξα τον ανθυπασπιστή Δαλιανούδα να τεθεί επί κεφαλής περιπόλου και να εξέλθει εμπρός από την γραμμή και αν αντιληφθεί ότι πρόκειται περί εχθρικής δυνάμεως ισχυράς να επανέλθει στον Λόχο, εάν η εχθρική δύναμη ήταν ανίσχυρη να την αφήσει να έλθει μεταξύ αυτού και του Λόχου και τότε να την σταματήσει. Μετά από λίγο αφού επλησίασαν τα φώτα, στη θέση στην οποία ευρίσκετο ο ανθυπασπιστής, διέκρινε μια άμαξα που κατευθυνόταν προς αυτόν. Η άμαξα εσύρετο από τρείς ίππους και επί των ίππων επέβαινον στρατιώτες κρατούντες ο καθένας από ένα φανάρι. Άλλοι στρατιώτες βρισκόταν πίσω από την άμαξα έφιπποι και κρατούσαν και αυτοί φανούς. Αλλά και γύρω από την άμαξα ήσαν φανοί αναμμένοι. Όταν η άμαξα έφθασε στον ανθυπασπιστή σταμάτησε αμέσως και οι επιβαίνοντες θέλησαν να κατέβουν. Ο ανθυπασπιστής κρατών περίστροφο στα χέρια διέταξε να μην κινηθούν πριν δηλώσουν την ταυτότητά τους, και τον σκοπό για τον οποίο ήλθαν. Τότε αυτοί εδήλωσαν την ταυτότητά τους και είπαν ότι φέρνουν μαζί τους τον φάκελο της παραδόσεως της πόλεως. Για να βεβαιωθεί περισσότερο ο αξιωματικός είπε στον Πρωτοσύγκελο που βρισκόταν στην άμαξα: «Τι Ευαγγέλιον έχομεν σήμερον;» Εκείνος δε απάντησε το ωρισμένο Ευαγγέλιο της ημέρας, το οποίον εγνώριζε ο ανθυπασπιστής και ο οποίος πείστηκε και επέτρεψε στην επιτροπή να κατέλθει της αμάξης. Τον διάλογο αυτόν αντελήφθηκα γιατί βρισκόμουν σε κοντινή απόσταση και έσπευσα επί τόπου. Αφού επλησίασα και μετά την ανταλλαγή των χαιρετισμών ο ένας τούρκος αξιωματικός μου είπε: «Κύριε Λοχαγέ έχομεν διαταγήν παρά του αρχηγού μας να παρουσιασθώμεν ενώπιον του Γενικού Αρχηγού σας και να αναφέρωμεν ότι τα φρούρια Μπιζάνι, Καστρίτσης και Ιωαννίνων παραδίνονται άνευ όρων μετά του στρατού ανερχομένου εις 33 χιλιάδας περίπου ανδρών. Τον φάκελλον εγχειρίσαμε εις τον αξιωματικό σας». Επί της αμάξης επέβαινον δύο αξιωματικοί του Στρατηγείου του Εσάτ εκ των οποίων ο ένας, αν δεν απατώμαι, ήτο ανεψιός του και ο Πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως. Η άμαξα έφερεν λευκήν σημαίαν. Αμέσως μετά μαζί με την επιτροπή επέστρεψα στον Λόχο. Την στιγμή εκείνη έφθασε και ο Δ/της του άλλου Λόχου Β. Τυπάλδος. Μόλις πλησιάσαμε στον Λόχο ο ένας από τους Τούρκους αξιωματικούς με ερώτησε απορώντας, πως έφθασαν εδώ οι εύζωνοι. Και αφού του εξήγησα συνέχιζε να ρωτά με ποιο τρόπο ανεβάσαμε βαρύ πυροβολικό στο ύψωμα του Λοζετσίου. Αυτό κατά την γνώμη του ήταν ακατόρθωτο. Μετά από αυτό διέταξα τον ανθυπασπιστή να παρουσιάσει την επιτροπή στον Δ/τη του Τάγματος ταγματάρχη Βελισσαρίου που βρισκόταν στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου. Έτσι και έγινε! Ο ανθυπασπιστής παρουσίασε την επιτροπή στον ταγματάρχη ο οποίος τον συνεχάρη και διέταξε να αποστείλουμε την άμαξα μαζί με τους συνοδούς ενώπιον του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η παράδοση των Ιωαννίνων.

       Ο ταγματάρχης Βελισσαρίου για να δείξει στους Τούρκους αξιωματικούς πως ήδη ο ελληνικός στρατός έφθασε προ των πυλών των Ιωαννίνων διέταξε τον Λοχαγόν Κωστούλην: «Κύριε Λοχαγέ να διατάξεις να ανοίξει στην πεδιάδα η γραμμή μας ίνα διέλθωμε μετά της επιτροπής της παραδόσεως των Ιωαννίνων». Ο Λοχαγός, οξυδερκής, αντελήφθη τον υπαινιγμό του Δ/του του Τάγματος και ετοιμόλογα απάντησε: «Διέταξα ήδη κύριες Διοικητά να ανοίξωσιν όλα αι γραμμαί»! Έδωσε την απάντηση αυτή μολονότι εγνώριζε πως ουδείς Έλληνας στρατιώτης ευρίσκετο στην πεδιάδα των Ιωαννίνων.
       Μετά τον διάλογο αυτόν ο ταγματάρχης Βελισσαρίου ανεχώρησε για Εμίν – Αγά, προς συνάντηση του Γενικού Αρχηγού, του Διαδόχου Κωνσταντίνου. Μόλις έφθασε εκεί παρουσιάστηκε στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο και ανέφερε τα συμβάντα παρουσιάσας την επιτροπήν παραδόσεως.
       Ο Κωνσταντίνος χαιρετίζοντας τον Βελισσαρίου είπε: «Καλώς τον Γιάννη». Και κατόπιν χαμηλοφώνως πρόσθεσε: «Θέλεις φίλημα, αλλά θέλεις και δέσιμο». Υπαινίσσετο με την φράση αυτή την επιτυχία αφ’ ενός και το παράτολμο του εγχειρήματος του Βελισσαρίου.
       Όλα αυτά έλαβαν χώραν κατά την νύκτα της 20ης προς την 21η Φεβρουαρίου 1913. Εμείς είχαμε παραμείνει στις προφυλακές, στις θέσεις που ανωτέρω αναφέραμε. Πρίν ακόμη ανατείλει ο ήλιος μετακινηθήκαμε εκ των θεσεών μας διότι μετά από αυτά που συνέβησαν δεν έπρεπε να θεωρήσουμε εντελώς εκλιπόντα τον κίνδυνο. Λόγο της θέσεως στην οποία βρισκόμαστε καθώς και της ελαχίστης δυνάμεως που διαθέταμε. Αφού επήλθε το φως της ημέρας παρατηρήσαμε κίνηση στην πόλη και την 8η πρωινή είδαμε τμήμα του Ελληνικού στρατού να προχωρεί με κατεύθυνση την λίμνη, άλλο δε τμήμα να βαδίζει ΒΔ, των υψωμάτων της πόλεως των Ιωαννίνων και το ιππικό μας να έρχεται στην πεδιάδα κατευθυνόμενο και αυτό στην πόλη.
       Όλα αυτά μας γέμισαν χαρά και θάρρος και σηκωθήκαμε όρθιοι. Φαίνεται πως και στην πόλη μεταδόθηκε η είδηση ότι έξω αυτής βρίσκονται ελληνικά στρατεύματα. Και αμέσως οι Ιωαννίτες Έλληνες άνδρες και γυναίκες έσπευσαν να μας χαιρετίσουν. Καταφθάνοντες δε στις προφυλακές ασπαζόταν τους στρατιώτες και χάιδευαν τους χαλινούς των ίππων λέγοντες «Χριστός Ανέστη αδέλφια» !

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αναπαράσταση της παράδοσης της πόλης των Ιωαννίνων από τον Εσάτ πασά στο Διάδοχο. Εδώ δίνεται έμφαση στη νίκη του Κωνσταντίνου που παριστάνεται έφιππος.

NIKOΛΑΚΗΣ ΕΦΕΝΤΗΣ (ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΙΖΑΝΤΖΙΟΓΛΟΥ)

Το Ελληνικό προξενείο των Ιωαννίνων προ του 1913 υπήρχε γραφείο της υπηρεσίας κατασκοπίας του Ελληνικού Βασιλείου, που στεγαζόταν στο σπίτι του Ι Λάππα. Σ΄ εργαζόντουσαν οι:

- Ν ΧΑΝΤΕΛΗΣ (διερμηνέας του προξενείου)

- Ι ΛΑΠΠΑΣ (δ/ντης του Γαλλικού προξενείου στα Ιωάννινα) και η σύζυγος του ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ

- ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΤΖΑΒΕΛΑ

- ΚΩΝ ΔΗΝ ΜΕΡΤΖΟΣ.

ΣΚΟΠΟΣ: H συγκέντρωση πληροφοριών για τις κινήσεις του Τουρκικού στρατού, οι πληροφορίες κρυπτογραφούνταν στο Προξενείο και μεταβιβάζονταν με αγγελιοφόρο στο Ελληνικό Στρατηγείο, η μεταβίβαση γινόταν αποκλειστικά από το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΟΔΟΤΕΣ:

1. ΧΡ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ υπηρετούσε στα πυροβολεία Καστρίτας.

2. ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ φαρμακοποιός “ στη φρουρά Μπιζανίου

3. ΚΩΣΤΑΚΗΣ φαρμακοποιός “ “ “ Γαρδικίου.

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ πιθανά πρόκειται για τον ΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΦΕΝΤΗ ( ΝΙΚΟΛΑΟ ΜΑΖΑΝΤΖΙΟΓΛΟΥ καταγόμενος από την Άγκυρα) Υπολοχαγό του Βεήπ Βέη κ.α. οι περισσότεροι πληροφοριοδότες ήταν Μικρασιάτες

Η ΕΞΥΠΝΑΔΑ

Ο προσηλυτισμός του ΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΦΕΝΤΗ έγινε υπό του Μητροπολίτη Ιωαννίνων Γερβασίου , η στρατολόγηση του οποίου συνέβαλε στην κατάληψη των Ιωαννίνων και ουσιαστικά της Ηπείρου από τον Ελληνικό Στρατό.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ

Ο ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΕΦΕΝΤΗΣ έδωσε ζωτικής σημασίας πληροφορίες παραθέτουμε πιο κάτω τις σημαντικότερες :

Αριθμ 877 , πληροφορία εξ Ιωαννίνων 31-12-1912 :

Περιγράφονται αριθμητικά και κατά θέση τα πυροβόλα της Τουρκικής αμυντικής γραμμής, υποδεικνύεται ο τρόπος ενέργειας του Ελληνικού Στρατού. “… η κατά Μπιζανίου έφοδος δεν πρέπει να γίνει ουδέποτε ημέραν, αλλά μετά δύο νυχθημερόν βροχήν οβίδων…”.

Αριθμ 1100 Ιωάννινα 12-1-1913 :

Ο ομογενής αξιωματικός βεβαιεί ότι “… αι πλευραί Μπιζανίου δεξιά και αριστερά εβλάστησαν σπουδαίως εκατέρωθεν 100 στρατιώται νύκτωρ καταγίνονται δι επισκευήν…”.

Αριθ 1314 Ιωάννινα 4-2-1913 :

Δίδει τον αριθμό των τηλεβόλων, μυδραλλιοβόλων με λεπτομερή περιγραφή θέσης, βεληνεκους, ταχυβολίας , διεύθυνσης πυρός, εργοστάσια κατασκευής των κλπ στοιχεία “… οι πυροβοληταί αντικατεστάθηκαν τρις εις εκάστη πυροβολαρχία , ανά 38 νυν σι ελλείπουσιν. Οι εθελοντές εσχάτως εκ Βερατίου περί ων ανέφερα προηγουμένως είναι ελάται και νυν τους γυμνάζουσιν , ίνα τους χρησιμοποιήσωσιν ως πυροβολητάς…” .

Ο ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΕΦΕΝΤΗΣ σχεδίασε τον χάρτη του Μπιζανίου με ακριβείς θέσεις των πυροβολείων και ιδιαίτερα του πυροβολείου “ ΣΚΥΛΛΑ” που δεν μπορούσε να εντοπιστεί.

Ο Βας. Λάππας γιος του Ιωάννη (γιατρός) αφηγείται : ``… Ο Ν Μιζαντιόγλου επανειλημένα επισήμανε την αστοχία του Ελληνικού πυροβολικού …. Γι αυτό παρακλήθηκε να στείλει συμπληρωματικό σχεδιάγραμμα με ακριβείς θέσεις των πυροβολείων και ιδιαίτερα του πυροβολείου που είχε ονομαστεί “ ΣΚΥΛΛΑ ” … ``.

Τα πιο πάνω επιβεβαιώνονται με την ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Νο 879/ 3-1-1913 .

Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι όσα υπέδειξε ο ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΕΦΕΝΤΗΣ ήταν ακριβή και αν κανείς διαβάσει την διεξαγωγή και εξέλιξη της μάχης του Μπιζανίου θα παρατηρήσει ότι γίνηκε σύμφωνα με τις υποδείξεις του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μαχητές του πυροβολικού.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η παράδοσης του Εσσάτ Πασά με τον στρατό των Ιωαννίνων που αποτελείτο από 1000 αξιωματικούς, 32.000 οπλίτες, 108 πυροβόλα και πλήθος εφοδίων μετά την κατάληψη του Μπιζανίου,( οχηρό που έγινε με σχέδια Γερμανών αξιωματικών και στοίχισε πανάκριβα στους Τούρκους) , είχε σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση της Ηπείρου . Καθοριστική ήταν οι πληροφορίες που δόθηκαν στα Ελληνικά στρατεύματα από τον Μικρασιάτη πατριώτη ΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΦΕΝΤΗ.

Η ΒΛΑΚΕΙΑ

Λόγω της από έξαλλων ενθουσιασμό για τον πατριωτισμό του ακριτομυθίας των Ελλήνων, ύστερα από την άλωση του Μπιζανίου. Η δράση του ( Ν.Μ.) έγινε πια γνωστή στους Τούρκους, όταν Δε με την ανταλλαγή των αιχμαλώτων έφτασε ο Νικ Μιζαντζιόγλου στην Αθήνα και από εκεί αποβιβάστει στην Σμύρνη κρατήθηκε από τους Τούρκους και εκτελέστηκε με φρικτά βασανιστήρια . Ίδια τύχη είχε και η πατρική του οικογένεια της οποίας θανατώθηκαν όλα τα μέλη στην Σμύρνη.

Όλα τα πιο πάνω αν τα απομυθοποιήσουμε σημαίνουν ο δημοσιογράφος Κοντοφώτης της εφημερίδας «Πατρίς» που παρκολουθούσε σαν πολεμικός ανταποκριτής στα Ιωάννινα, δημοσίευσε τα κατορθώματα του ΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΦΕΝΤΗ, τα οποία και διάβασαν οι Τούρκοι.

Το πιθανότερο είναι ότι με την ανταλλαγή των αιχμαλώτων η υπηρεσία κατασκοπίας έστελνε ένα δοκιμασμένο στέλεχός του στην Σμύρνη για να συνεχίσει την πατριωτική του δράση.

ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑ ΜΑΧΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

«Tο φρούριον των Iωαννίνων αποτελεί μέγα κεχαρακωμένον στρατόπεδον περιμέτρου ως έγγιστα 50 χιλιομέτρων.
»Tην περίμετρον τούτου αποτελούσιν υψώματα φύσει οχυρά και κατά το πλείστον απόκρημνα, εφ' ων επικάθηνται συγκροτήματα πυροβολείων και χαρακωμάτων πεζικού, αποκλείοντα πάσας τας εκ των έξωθεν προς τα Iωάννινα αγούσας οδούς και υποστηριζόμενα αμοιβαίως.
»Tα ισχυρότερα και πολυπληθέστερα των συγκροτημάτων τούτων ευρίσκονται επί των υψωμάτων Mπιζανίου του νοτίου μετώπου, φράττουσι δε ταύτα την εκ Πρεβέζης προς τα Iωάννινα οδόν. Tο αμέσως μετά το Mπιζάνι ισχυρότερον μέτωπον είναι το ανατολικόν, από της λίμνης των Iωαννίνων μέχρι των Σεργιανών.
........................................................................... »H επίθεσις της 7ης Iανουαρίου ήγαγε το ημέτερον στράτευμα εγγύτατα προς το νότιον και εν μέρει προς το ανατολικόν μέτωπον... H λεπτομερής μελέτη του νοτίου και ανατολικού μετώπου Mπιζανίου-Kαστρίτσας, ήγαγεν εις το συμπέρασμα ότι τα μέτωπα ταύτα δεν ήσαν απόρθητα, αλλ' ότι η εκπόρθησίς των θ' απήτει μεγάλας θυσίας. Aπεφάσισα όθεν όπως επιχειρήσω αιφνιδιαστικήν επίθεσιν κατά του δυτικού μετώπου του φρουρίου, όπερ, καίτοι φύσει εξ ίσου οχυρόν εφυλάσσετο ασθενέστερον, η δε επαγρύπνησις του εχθρού προς το μέρος εκείνο ήτο χαλαρωτέρα».
Στη συνέχεια, ο Kωνσταντίνος περιγράφει τις προπαρασκευαστικές κινήσεις που αποφάσισε να κάνει, για να παραπλανήσει τον εχθρό και να προετοιμάσει τις δυνάμεις του. Και συνεχίζει:
«Πράγματι, κατωρθώθη ώστε άπασαι αι προπαρασκευαστικαί αύται κινήσεις να εκτελεσθώσιν εν μεγίστη μυστικότητι παρ' όλην την επικρατήσασαν σφοδράν χιονοθύελλαν και το δύσβατον του εδάφους, μετ' ακριβείας και τάξεως υποδειγματικής. Oύτω κατώρθωσα να συγκεντρώσω από της 17 μέχρι της εσπέρας της 19ης Φεβρουαρίου εις το αριστερόν μου δύναμιν εξ 23 ταγμάτων και 6 ορειβατικών πυροβολαρχιών, ην κατένειμα εις φάλαγγας υπό την ανωτέραν διοίκησιν του υποστρατήγου Mοσχοπούλου... Eνώ εξετελείτο η κίνησις αύτη διέταξα από της πρωίας της 19ης και όπως ... απασχολήσω τον εχθρόν, σφοδρόν πυροβολισμόν διά πασών των πυροβολαρχιών, κατά τε του νοτίου και ανατολικού μετώπου εν συνδυασμώ μετά πυρών Πεζικού, άτινα εσκόπουν να προκαλέσωσι τον εχθρόν να καταλάβη θέσεις μάχης... Tο τοιούτον επετεύχθη πράγματι.
...........................................................................

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η μάχη του Μπιζανίου.

»Την επομένην, 20 Φεβρουαρίου, διέταξα γενικήν επίθεσιν. Το μεν δεξιόν έδει να εκτελέση αγώνα κατατριβής προχωρούν βραδέως... το κέντρον έδει ν' απασχολή τον εχθρόν, το δε αριστερόν έδει να εκτελέση αιφνιδιαστικώς κατά του δυτικού μετώπου επίθεσιν προς διάσπασιν αυτού. Το πυροβολικόν έδει να εξακολουθήση σφοδρότερον βομβαρδισμόν. Πάντα τα διαταχθέντα εξετελέσθησαν ακριβέστατα... Περί την τρίτην εσπερινήν πυκναί εχθρικαί φάλαγγες κατήρχοντο εξ όλων των υψωμάτων του δυτικού μετώπου προς την πεδιάδα καταδιωκόμεναι κατά πόδας υπό των ημετέρων. Απόπειρα του εχθρού προς συνάθροισιν... εματαιώθη υπό των πυρών του ημετέρου ορειβατικού πυροβολικού όπερ διεσκόρπισεν αυτούς μετά πολλών απωλειών και τους ηνάγκασε να φύγωσιν ατάκτως προς τα Ιωάννινα.
............................................................................

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Κωνσταντίνος στα Ιωάννινα.

»Ολίγον προ της εσπέρας οι εύζωνοι ημών έτασσον προφυλακάς 500 μέτρα προ της πόλεως των Ιωαννίνων, απέκοπτον την τηλεφωνικήν επικοινωνίαν του Μπιζανίου μετά της πόλεως και απέκλειον τελείως την μεταξύ τούτου και εκείνης συγκοινωνίαν... Προ της τοιαύτης τακτικής καταστάσεως, ο αρχιστράτηγος των τουρκικών στρατευμάτων βλέπων το μάταιον και άσκοπον προς περαιτέρω αντίστασιν, έστειλε προς με απεσταλμένους, προτείνων παράδοσιν του τε φρουρίου και στρατού άνευ όρων... Η παράδοσις ήρξατο περί την αυγήν».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Χάρτης που δείχνει την διάταξη έξω από τα Ιωάννινα.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ (3/12/1912)

Μετά την ανακωχή, που υπέγραψε η Τουρκία την 20η Νοεμβρίου 1912 με τη Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, η Τουρκία θέλησε να εντείνει τη ναυτική της δραστηριότητα κατά της Ελλάδος.

Για το σκοπό αυτό διέταξε τον Αρχηγό του στόλου της Πλοίαρχο Ραμίζ, να προκαλέσει τον Ελληνικό Στόλο σε ναυμαχία και μάλιστα μέσα στην ακτίνα βολής των πυροβόλων των Φρουρίων των Δαρδανελίων.

1^η Δεκεμβρίου 1912. Εμφανίζεται το εύδρομο "Μετζητιέ" συνοδευόμενο από ένα αντιτορπιλικό. Η εμφάνιση αυτή ενίσχυσε τις υποψίες για επικείμενη έξοδο του Τουρκικού στόλου από τα Δαρδανέλια.

Ο Ελληνικός Στόλος, που τον συγκροτούσαν τα θωρηκτά "Γ. Αβέρωφ", ναυαρχίδα του Αρχηγού του Στόλου του Αιγαίου Υποναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, "Σπέτσαι", αρχηγίδα του Μοίραρχου πλοιάρχου Πέτρου Γκίνη, "Ύδρα" και "Ψαρά" καθώς και ελαφρός τορπιλικός στόλος, περιπολούσε την προ Δαρδανελίων θάλασσα, από τις 2 το μεσημέρι της 1^ης Δεκεμβρίου μέχρι τις 7:30 το πρωί της 3^ης Δεκεμβρίου. Οι καπνοί του εξερχομένου από τα Δαρδανέλια Τουρκικού στόλου φαίνονταν καθαρά.

Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης σημαίνει τότε πολεμική έγερση και απευθύνει το ακόλουθο σήμα:

:"Με την δύναμιν του Θεού, τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ' ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησην της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους"

Ώρα 8:40 το πρωί. Ο Τουρκικός στόλος, που τον συγκροτούσαν τα θωρηκτά "Χαϊρεδδίν Βαρβαρόσσα", "Τουργούτ-Ρέις", "Μετζητιέ" και "Ασάρι-Τεφίκ", με τα ελαφρά του σκάφη και πλωτό νοσοκομείο σε γραμμή παραγωγής, εμφανίζεται στην έξοδο των στενών με ταχύτητα 10 περίπου μίλια την ώρα και πορεία σχεδόν προς Λίβα. Επειδή όμως δεν ήθελε να απομακρυνθεί από τα φρούρια της ακτής, στράφηκε προς το ακρωτήριο της "Έλλης".

Την κίνηση αυτή του Τουρκικού στόλου ακολούθησε ο Ελληνικός Στόλος, που στρέφει διαδοχικά και πλησιάζει τον Τουρκικό.

Ώρα 9:05 υψώνεται στον Αβέρωφ το προειδοποιητικό σήμα : "Αρχίσατε πυρ συγχρόνως μετά του Ναυάρχου".

Ώρα 9:22 η Τουρκική ναυαρχίδα "Χαϊρεδδίν Βαρβαρόσσα",αρχίζει να βάλλει κατά του Ελληνικού Στόλου, πράγμα που στην συνέχεια ακολούθησε ολόκληρος ο Τουρκικός θωρηκτός στόλος από απόσταση 14000 μέτρων.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Ναυμαχία της Έλλης.

Ώρα 9:25 ο "Αβέρωφ" αρχίζει να βάλλει κατά του Τουρκικού στόλου από απόσταση 12000 μέτρων. Ακάθεκτος και με ταχύτητα πάνω από 20 μίλια, ορμά εναντίον ολόκληρου του Τουρκικού στόλου και κινείται ανεξάρτητα από τα άλλα πλοία του στόλου μας. Ταυτόχρονα η θωρηκτή μοίρα τύπου "Ύδρας" προσπαθεί να πλησιάσει τον εχθρό με τη μικρή της ταχύτητα. Ο "Αβέρωφ" υπερφαλαγγίζει τον εχθρό μόνος του και καταδιώκει ολόκληρο τον Τουρκικό στόλο. Φθάνει ανάμεσα από χαλάζι βλημάτων του Τουρκικού στόλου και των απέναντι φρουρίων, σε απόσταση 3000 μέτρων από τα εχθρικά πλοία. Ο εχθρός τρέπεται σε φυγή προς τα στενά, με φοβερή αταξία. Βάλλεται συνεχώς από τον "Αβέρωφ" και τα άλλα θωρηκτά μας, που στο μεταξύ πλησίασαν τον Τουρκικό στόλο σε απόσταση 4100 μέτρων.

Ώρα 11:30 ο εχθρικός στόλος ζητάει οριστικά καταφύγιο στον Ναγαρά. Φέρει τραύματα πάνω στα σκάφη του και έχει πάνω από 100 νεκρούς και τραυματίες. Ο στόλος μας είχε έναν μόνο νεκρό και οκτώ τραυματίες.

Στη ναυμαχία αυτή, που για πρώτη φορά σημειώθηκε σε καιρό πολέμου η υπερφαλάγγιση του Τα με εύδρομα μάχης, αποδείχθηκε ότι η ηρωική τόλμη επιδρά σημαντικά στο ηθικό του εχθρού, παρ' όλους τους κινδύνους στους οποίους αυτή η τόλμη εξέθετε την Ελληνική ναυτική δύναμη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ναυμαχία της Λήμνου.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΛΗΜΝΟΥ (5/1/1913 )

Ο Ελληνικός στόλος απόκλεισε ευθύς εξ αρχής τον Τουρκικό στόλο εντός των στενών των Δαρδανελίων διεξήγαγε την κυριαχίαν του Αιγαίου ανενόχλητος μέχρι των αρχών του Δεκεμβρίου. Ο Τουρκικός στόλος απεφάσισε να εξέλθει των στενών και μετά μερικές αποτυχημένες απόπειρες, το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου εξήλθε και προκάλεσε τον Ελληνικό στόλο.

Αποκρούσθηκε δε και αποχώρησε με μεγάλες ζημίας επανήλθε στα στενά ατάκτως. Ας δούμε πως έχουν τα επίσημα ανακοινωθέντα.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΩΝ

Κατά τηλεγραφήματα του υποναυάρχου Αρχηγού του Στόλου του Αιγαίου αποσταλέντα δια Τενέδου σήμερον την πρωί εγένετο ναυμαχία μεταξύ του Τουρκικού στόλου και του Ελληνικού παρά την είσοδο του Ελλησπόντου και προ της 'Ίμβρου.

Η ναυμαχία ήρχισεν την 9 και 25 και διήρκεσε περί ώραν, του εχθρικού στόλου πυροστεύοντος καθ' όλην την διάρκειαν αυτής υπό την άμεσον προστασίαν των φρουρίων. Ο εχθρικός στόλος ου αί ζημίαι είναι άγνωστοι εισέπλευσεν εν αταξία εις τον Ελλήσποντον. Ο ημέτερος στόλος μεθ' όλων των πλοίων και των αντιτορπιλλικών εξηκολούθησεν ελισσόμενος εις απόστασιν βολής από των φρουρίων τα οποία δεν έβαλλον μέχρι της 3ης ώρας και 1/2 μεθ' ό μετεωρίσθη προς το πέλαγος.

Κατά την 3ην και 40μ.μ. τρία αντιτορπιλλικά Τουρκικά επειράθησαν να εξέλθωσιν του Ελλησπόντου, αλλά καταδιωχθέντα υπό των ημετέρων αντιτορπιλλικών εισήλθον και αύθις. Αι ζημίαι των ημετέρων ανέρχονται εις τους ελαφρώς τετραυματισμένους ανθυποπλοίαρχον Μαμούρην και τρεις ναύτας επί του ΑΒΕΡΩΦ ένα δε επί της ΥΔΡΑΣ. ( 'Εκ του υπουργείου των Ναυτικών ).

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Πίνακας από την Ναυμαχία της Λήμνου.

ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ

Από το μεγάλο αγγλικό Πρακτορείου "Central News" διενεμήθη η επόμενη περιγραφή της ναυμαχίας.

"Καθ' όλην την νύχτα της Παρασκευής προς το Σάββατον, Τουρκικόν καταδρομικόν συνοδευόμενον και παρ' αντιτορπιλικού, έκαμε αναγνωρίσεις περί την είσοδον των Δαρδανελίων αναζητούν τον 'Ελληνικόν στόλον, ο οποίος όμως ευρίσκετο εν αναμονή κεκρυμμένος εις Λήμνον.

Τα δύο Ελληνικά ανιχνευτικά, τα οποία εφρούρουν παρά την είσοδον με φανούς εσβεσμένους ώστε να μη τα διακρίνει το Τουρκικόν καταδρομικόν, ανεκοίνωσαν διά του ασυρμάτου τα συμβαίνοντα εις την Ελληνικήν ναυαρχίδα.

'Οταν το Τουρκικόν καταδρομικόν πεισθέν τελείως εκ της αναγνωρίσεως την οποίαν ενήργησεν, ότι ο Ελληνικός στόλος δεν υπήρχεν ουδαμού, αποπλεύσας προφανώς εις καταδιώξιν του τολμηρού "Χαμηδιέ" το οποίον τρεις ημέρας πρότερον είχε βομβαρδίσει την Σύρον, ανήγγειλεν εις τον εντός των στενών Τουρκικόν στόλον, ότι ο Ελληνικός δεν διεκρίνετο πουθενά και ως εκ τούτου την επομένην πρωίαν όλη η Τουρκική αρμάδα έκαμε την εμφάνισίν της πρό των Δαρδανελλίων.

Ολίγον κατόπιν η αρμάδα συνισταμένη εκ των θωρηκτών "Τουργούτ Ρέις", "Βαρβαρόσσας", "Μεσσουδιέ", "Ασσάρι-Τεφήκ" και του καταδρομικού "Μετζητιέ" μαζύ με 13 άλλα αντιτορπιλλικά και τορπιλλοβόλα, αφήκε δια πρώτην φοράν την σκέπην των φρουρίων και έπλευσε βορειοδυτικώς προς την 'Ιμβρον, είτα δ' έστρεψε πρώραν προς νότον προς την Λήμνον.

Ηγουμένων των θωρηκτών "Τουργούτ-Ρέις" και "Βαρβαρόσσας", των λοιπών αποτελεσάντων την δευτέραν γραμμήν, ο Τουρκικός στόλος έφθασε εις σημείον τι νοτιοδυτικώς της Τενέδου, όταν ο Ελληνικός στόλος αφήκε το αγκυροβόλιόν του πλέων προς συνάντησιν του εχθρού.

Ο 'Ελλην ναύαρχος κ. Κουντουριώτης διά σήματος από της ναυαρχίδος του ανεκοίνωσεν εις τα επιτελεία και τα πληρώματα ότι "το παν εξαρτάται εκ του αποτελέσματος της σημερινής ημέρας δια την αγαπημένην πατρίδα. Φανήτε λέοντες". Τα τέσσερα Ελληνικά θωρηκτά "ΑΒΕΡΩΦ", "ΥΔΡΑ", "ΣΠΕΤΣΑΙ" και "ΨΑΡΑ" απετέλεσαν την πρωτοπορείαν με οκτώ ανιχνευτικά και αντιτορπιλικά τον "ΛΕΟΝΤΑ", τον "ΠΑΝΘΗΡΑ", τον "ΙΕΡΑΚΑ", τον "ΑΕΤΟΝ", την "ΣΦΕΝΔΟΝΗΝ", την "ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑΝ", την "ΑΣΠΙΔΑ" και την "ΝΙΚΗΝ" ερχόμενα κατόπιν.

Με πυκνόν μαύρον καπνόν προερχόμενον από τας καπνοδόχους των, ο οποίος ημαύρωσε τον κρυστάλλινον ουρανόν, εκεί όπου η βαθυκύανος θάλασσα του Αιγαίου στίζεται υπό των νήσων της Λήμνου και της Τενέδου, οι στόλοι του Σταυρού και της Ημισελήνου ώρμων κατ' αλλήλων διεκδικούντας ο εις από τον άλλον την νίκην.

Τα δύο Ελληνικά αντιτορπιλλικά "Λέων" και "Ασπίς", τα οποία είχον διαταγήν να ευρίσκονται εις επαφήν μετά του εχθρού, αλλ' εκτός βολής πάντοτε, εθεάθησαν διευθυνόμενα προς την Ελληνικήν ναυαρχίδα καταδιωκόμενα υπό του καταδρομικού "Μετζητιέ".

Αλλά και τούτο όταν έφθασεν εντός βολής από του Ελληνικού στόλου, εσταμάτησε και ανέμενε τα Τουρκικά θωρηκτά συνοδευόμενα υπό των δύο καταδρομικών και επτά αντιτορπιλικών, ενεφανίσθησαν και έλαβαν θέσεις πλέοντα παραλλήλως προς τας του Ελληνικού στόλου.

Την πρώτην βολήν έρριψαν οι Τούρκοι ακριβώς την 11 και 30', εξ αποστάσεως εννέα χιλιομέτρων και δύο λεπτά κατόπιν απήντησεν η Ελληνική ναυαρχίς.

Η μάχη ήρχισεν από της πρώτης στιγμής με πείσμα ασύνηθες, και βρονταί των βαρέων πυροβόλων καθίσταντο από στιγμής εις στιγμήν ισχυρότεραι, όσον το πυρ επυκνούτο επί πλέον καθιστάμενον μάλλον καταστρεπτικόν ως εκ της πλησιεστέρας αποστάσεως. Ο 'Ελλην ναύαρχος είχε δώσει εκ των προτέρων διαταγάς εις τα τρία άλλα θωρηκτά να φυλάσσουν τάς βολάς των, μέχρις ότου φθάσουν εις απόστασιν εκ της οποίας θα έφερον αποτελέσματα.

Πολλαί οβίδες έπεσαν επί της Τουρκικής ναυαρχίδος και του "Βαρβαρόσσα", αμφότερα δε τα σκάφη επί ώραν ήσαν κεκαλυμμένα υπό καπνού προερχομένου από τας εκρήξεις και την πυρκαϊάν.

Το ταχύ και ευθύ πυρ των Ελλήνων πυροβολητών απεδείχθη καταστρεπτικώτατον διά τους Τούρκους, εις τρόπον ώστε την 12 και 38' ο εχθρός έκαμε προς δεξιά διευθυνόμενος εν πάση ταχύτητι αλλά και εν μεγίστη αταξία προς τα στενά, καταδιωκόμενος δε υπό των νικητών Ελλήνων.

Ο Τουρκικός στόλος οριστικώς και τελεσιδίκως ενικήθη και υπεχώρει εν αναπήρω καταστάσει εκάστου πλοίου χρησιμοποιούντος παν δυνατόν μέσον όπως διαφύγη και φθάση υπό την σκέπην των φρουρίων μόνον δε που και που έβαλον με τα τηλεβόλα της φυγής.

Η Ελληνική ναυαρχίς ηγείτο της καταδιώξεως, αναπτύσσουσα όλην αυτής την ταχύτητα και βάλλουσα διαρκώς, με καταστρεπτικά δε αποτελέσματα, κατά των υποχωρούντων Τουρκικών πλοίων, τα οποία, τώρα πλέον έτρεχαν απηλπισμένα ποίον να πρωτοφθάση τα στενά. Μετά καταδίωξιν δίωρον τα Τουρκικά πλοία κακώς έχοντα έφθασαν εις Δαρδανέλια διαφυγόντα την πλήρη καταστροφήν χάρις μόνον εις την προστασίαν των φρουρίων της ξηράς.

Η σπουδαιότης των ζημιών ας υπέστη ο εχθρός, αποδεικνύεται εκ της αξιοθρηνήτου αδυναμίας του να επιχειρήση σύγχρονον, έστω και υποχωρητικήν επίθεσιν κατά της Ελληνικής ναυαρχίδος, η οποία ένεκα της διαφοράς της ταχύτητός της από τ' άλλα Ελληνικά θωρηκτά, κατεδίωκε κυριολεκτικώς μόνη επί μίαν και ημίσειαν ώραν, ολόκληρον τον Τουρκικόν στόλον, μέχρις ότου έφθασεν εις ακτίνα βολής από των φρουρίων.

Ο Άγγλος ανταποκριτής τονίζει τις μεγάλες υλικές ζημιές, του Τουρκικού στόλου και γράφει ότι αυτές

Ισοφαρίζουν μόνον προς την ζημίαν του ηθικού η οποία κατεμαρτυρήθη εκ της ατάκτου υποχωρησεώς των η οποία μικρόν και κατ' ολίγον εξελίχθη εις πανικόν, καθ' ον ο καθείς προσεπάθει να σώση τον εαυτόν του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο ναύαρχος Κουντουριώτης.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑ

Η ουσιαστική συμβολή της Ελλάδος ήταν όχι τόσο στην ξηρά (υπήρξαν εντυπωσιακές επιτυχίες στον κατά ξηρά αγώνα) όσο στις θαλάσσιες επιχειρήσεις.

Εκτός του μετώπου της Θράκης το οποίο όπως είπαμε κρατούσε η Βουλγαρία, ουσιαστική ήταν η συμβολή του Ελληνικού στόλου στην γενική έκβαση του πολέμου.

Η κυριαρχία στο Αιγαίο εμπόδισε την μεταφορά ενισχύσεων σε όλα τα υπόλοιπα θέατρα του πολέμου, 200.000 με 300.000 επίστρατοι του οθωμανικού στρατού υποχρεώθηκαν να παρακολουθούν το τέλος της αυτοκρατορικής παρουσίας τους στα Βαλκάνια χωρίς να μπορούν να επέμβουν.

Το οθωμανικό ναυτικό είχε εξαιρετικά καταπονηθεί από τον πολύμηνο πόλεμο με τους Ιταλούς, αλλά και το συνεπακόλουθο πάγωμα των παραγγελιών του στο εξωτερικό. Το Ελληνικό ναυτικό τον τελευταίο χρόνο της ειρήνης παρέλαβε μέγα αριθμό καινούργιων πολεμικών πλοίων. Η απειλητική προέλαση των Βουλγάρων προς την Κωνσταντινούπολη έστρεψε εκεί την προσοχή των Οθωμανών και όλες οι διαθέσιμες ναυτικές δυνάμεις ανέλαβαν να υποστηρίξουν τις τουρκικές αμυντικές θέσεις στον δρόμο προς Κωνσταντινούπολη. Το Ελληνικό ναυτικό είχε όλο τον χρόνο να εδραιώσει την θέση του στο Αιγαίο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η εφημερίδα ΕΣΠΕΡΙΝΗ σε πρωτοσέλιδό της απεικονίζει την ναυτική υπεροχή της Ελλάδας.

Όλα αυτά όμως δεν ήταν αρκετά αν δεν υπήρχε η παράμετρος που λεγόταν υποναυάρχου ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ, έδειξε ότι διαθέτει την τόλμη και την ικανότητα που απαιτούσαν οι καιροί. Έτσι αξιοποίησε στο έπακρο τις ευκαιρίες και κινήθηκε αστραπιαία (σας θυμίζω τι έπραξε ο πρίγκιπας Γεώργιος στον πόλεμο του 1897, δεν κούνησε τα πλοία παρά μόνο για να εντοπίσει τόπους πλούσιους σε αστακούς τους οποίους αλίευαν δύται για το τραπέζι του!) σύμφωνα λοιπόν με το σχέδιό του κατέλαβε το νησί Λήμνος που διέθετε ένα άριστο αγκυροβόλιο το λιμάνι του Μούδρου, αν και δεν είχε καμιά υποδομή, ούτε την ελαχίστη προκυμαία, ούτε καν πόσιμο νερό. Το μέρος αυτό μετέτρεψε σε βάση ζητώντας σκληρότατες προσπάθειες από τα πληρώματα του στόλου, όλα γινόντουσαν με τα χέρια μέχρι και η προμήθεια με άνθρακα των πλοίων. Από εκεί ο ναύαρχος έλεγχε όλο το Βόρειο Αιγαίο και επιτηρούσε τα στενά των Δαρδανελίων, άθλος πρώτου μεγέθους για τον μικρό και άπειρο σε τέτοια ζητήματα ελληνικό στόλο.

Απ εκεί ξεκινώντας οι ναυτικές δυνάμεις των Ελλήνων πραγματοποίησαν στην αρχή εξορμήσεις σε μικρά νησιά της περιοχής που υπήρχαν ασθενείς φρουρές, έτσι κατελήφθησαν Θάσος, Σαμοθράκη, Ψαρά, Ικαρία, Άγιος Ευστράτιος, Ίμβρος. Τένεδος και μετά επεξέτεινε την κατοχή σε μεγαλύτερα νησιά Σάμο (που είχε ήδη ελευθερωθεί από απόβαση Κρητών και τις πολιτικές πρωτοβουλίες του Σοφούλη από τον Σεπτέμβριο του 1912) Χίο, Λέσβο που κατέλαβαν τις πρωτεύουσες υποχρεώνοντας τις τουρκικές φρουρές να αποσυρθούν στο εσωτερικό Ρόλο σημαντικό στην απελευθέρωση των νησιών έπαιξε ο στόλος των βοηθητικών ευδρόμων, που δεν ήταν τίποτα άλλο από εξοπλισμένα εμπορικά πλοία.

Η Τουρκία μπόρεσε να οργανώσει τον στόλο της μετά τις 20/11/1912 όταν η Βουλγαρία έκανε ανακωχή, αλλά πλέον ήταν αργά.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το τουρκικό εύδρομο ΧΑΜΙΔΙΕ.

ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ (1855 – 1935)

Γεννήθηκε στην Ύδρα τον Απρίλιο του 1855, γόνος μεγάλων αγωνιστών του 1821΄

Το 1874 δόκιμος στο πολεμικό ναυτικά ξεκινά την σταδιοδρομία του, εκτοτε κυβέρνησε κάθε είδους πλοία και πήρε μέρος σε όλες τις συγκρούσεις και τις πολεμικές εμπλοκές από το 1886 και μετά.

Στα 1897 βρέθηκε στην Κρήτη κυβερνήτης του «Αλφειού», στο αδελφό πλοίο «Πηνειός» ήταν ο Ιωάννης Μιούλης.

Στα 1899 αντιπλοίαρχος ανέλαβε το εύδρομον «Ανδρέας Μιαούλης» και με αυτό διέπλευσε τον Ατλαντικό το μεγαλύτερο ταξίδι που έκανε ποτέ Ελληνικό πολεμικό πλοίο μέχρι τότε

Από το 1905 υπηρέτησε σαν υπασπιστής του Γεωργίου Α.

Το 1909 είχε βαθμό πλοιάρχου και διετέλεσε αρχηγός ΓΕΝ, ανέλαβε ηγεσία του στόλου την παραμονή των Βαλκανικών πολέμων και ύψωσε το σήμα του στο εύδρομο «Γ ΑΒΕΡΩΦ», την ημέρα έναρξης του πολέμου πήρε τον βαθμό του υποναυάρχου.

Το 1913 πήρε τον βαθμό του αντιναυάρχου.

Θερμός οπαδός του Ε Βενιζέλου τον ακολούθησε στην Θεσσαλονίκη το 1917 και πήρε το υπουργείο ναυτικών στην πρώτη «εθνική» κυβέρνηση , αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Ναυάρχου.

Μετά τον θάνατο του Βασιλιά Αλεξάνδρου γίνηκε Αντιβασιλέας, παρέδωσε την θέση του στην Βασίλισσα Όλγα μετά τις εκλογές του 1920 και επεσύρθηκε, όπως πολλοί Βενιζελικοί της πολιτικής σκηνής. Την θέση του αντιβασιλέα πήε πάλι το 1923 και μετά ακυρήχθηκε Πρόεδρος Δημοκρατίας.

Στο διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκαν τρεις απόπειρες κατά της ζωής του και αποσύρθηκε οριστικά από την πολιτική ζωή τον Δεκέμβριο του 1929 παραιτουμένους από την θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας για λόγους υγείας.

Πέθανε τον Ιούνιο του 1935 και τάφηκε στον βράχο της Ύδρας κάτω από το ιστορικό σπίτι της οικογένειάς του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Παύλος Κουντουριώτης.

ΝΑΥΤΙΚΑ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

20/5/1911

Επίσημη παραλαβή του Θωρηκτού «ΑΒΕΡΩΦ».

8/10/1912

Άγημα Στόλου καταλαμβάνει τη Λήμνο και ιδρύει τη στρατηγική βάση του Στόλου στο Μούδρο της Λήμνου.

18/10/1912

Βύθιση του Τουρκικού Θωρηκτού «Φετίχ - Μπουλέν» από το Τορπιλοβόλο «11», με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Νικόλαο Βότση, στη Θεσσαλονίκη (Τη νύκτα (23.20΄) το τορπιλοβόλο «11» έπλευσε μυστικά στο λιμάνι της τουρκοκρατούμενης Θεσσαλονίκης και έπληξε με δύο τορπίλες το τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ-Ι-Μπουλέντ»).

21/10/1912

Το Αντιτορπιλικό «ΙΕΡΑΞ» απελευθερώνει τα Ψαρά.

2/11/1912

Ο Ελληνικός Στόλος εκδιώκει τις Τουρκικές δυνάμεις από το Άγιο Όρος.

8/11/1912

Κατάληψη Μυτιλήνης από Αγήματα του Στόλου.

9/11/1912

Βύθιση στο Αϊβαλί Τουρκικής Κανονιοφόρου από το Τορπιλλοβόλο «14».

9/12/1912

Το Υποβρύχιο «ΔΕΛΦΙΝ» εκτελεί την πρώτη στην πολεμική ιστορία τορπιλική επίθεση κατά του Τουρκικού Καταδρομικού «ΜΕΤΖΙΔΙΕ».

12/11/1912

Κατάληψη της Χίου από αγήματα του Ελληνικού στόλου.

3/12/1912

Η Ναυμαχία της «ΕΛΛΗΣ», παρά το ομώνυμο ακρωτήριο της εισόδου των Δαρδανελίων. Ναυαρχίδα του Τουρκικού Στόλου το Θωρηκτό «ΧΑΡΙΕΝΤΙΝ ΒΑΡΒΑΡΟΣΑΣ». Ναυαρχίδα του Ελληνικού Στόλου το Θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ». Διάρκεια Ναυμαχίας 63 λεπτά.

2/1/1913

Ναυμαχία της Λήμνου και εξουδετέρωση του Τουρκικού Στόλου από το Ναύαρχο Κουντουριώτη επί του Θωρηκτού «ΑΒΕΡΩΦ».

5/1/1913

Βομβαρδισμός της Σύρου από το τουρκικό πολεμικό «Χαμιδιέ». Βύθιση του ευδρόμου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ».

2/3/1913

Τμήμα του Ελληνικού Στόλου αποβιβάζει αγήματα στη Σάμο και κηρύσσει την ένωσή της με την Ελλάδα.

2/12/1913

Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης επιβιβάσθηκαν στο Θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» και κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, υψώνοντας την Ελληνική Σημαία στον ιστό του φρουρίου «ΦΙΡΚΑΣ».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σέρβοι στρατιώτες.

ΠΩΣ ΧΑΘΗΚΕ Η ΒΟΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

Το τελευταίο 10ήμερο οι Βούλγαροι είχαν εισδύσει βαθειά στην Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη.

Οι Σέρβοι μετά την μάχη του Κουμάνοβου είχαν καταλάβει ολόκληρη τη Νότιο Σερβία και έφτασαν στην πεδιάδα της Πελαγονίας και σταμάτησαν στον Εριγώνα (λίγο πιο κάτω από τα Σκόπια) .

Εκεί λοιπόν στο «Μπακίρο Γκούμνο» (χάλκινο βουνό) παρέμειναν οι Σέρβοι εν αδράνεια επί 13 ημέρες, πιστεύοντας ότι είχαν ήδη εκπληρώσει τους αντικειμενικούς τους στόχους, και ανάμεναν την συνάντησή τους με τα Ελληνικά στρατεύματα.

Τα Ελληνικά στρατεύματα πλησίαζαν στην Φλώρινα , ενώ ήδη είχαν καταλάβει την Νότια Μακεδονία και την Θεσσαλονίκη. Ενώ μια ισχυρή φάλαγγα (6 Μεραρχίες) δρούσε προς βορά είχε σαν αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Μοναστηρίο, στο οποίο υπήρχαν ισχυρές τουρκικές δυνάμεις.

Το ΓΕΣ (Διάδοχος Κωνσταντίνος) με τηλεγράφημά του προς το Σερβικό Γενικό επιτελείο ζήτησε την εκκαθάριση της καταστάσεως.

Ακριβή στοιχεία για το ατύχημα της Σερβικής κατάληψης του Μοναστηρίου έχουμε λεπτομερή αφήγηση του μακεδονομάχου Αναστασίου Νάλτσα που επιβεβαιώνονται και από Έλληνες αξιωματικούς του Σερβικού στρατού.

Δες τι γράφει εν περιλήψει στην αφήγησή του :

«Μετά την κατάληψη των Σκοπίων 13/26-10-1912 …καταδιώκουντος τον μετά την μάχη του Κουμάνοβου υποχωρούντα προς Μοναστήριο τουρκικό στρατό (6^ο και 7^ο σώμα στρατού) , ο εν Σκόπιοις γενικός Πρόξενος της Ρωσίας παρηκολούθει τας επιχειρήσεις , συνοδεύων τον διάδοχον του σερβικού θρόνου εις το Γεν Στρατηγελιο του ….. την 19-10/1-11-1912 επειδή εκ τηλεγραφήματος του ΓΕΣ απευθυνόμενον προς Σερβικό Γενικό Επιτελείο ζητούντος την ενέργειαν εκ μέρους των Σέρβων επιθέσεως κατά των εν τη περιοχή Μοναστηρίου συγκεντρωμένων τουρκικών δυνάμεωνεγνώσθη η προέλασις ισχυράς ελληνικής φάλαγγος προς βορράν με αντικειμενικόν σκοπόν την κατάληψιν του Μοναστηρίου. Ο Ρώσος Πρόξενος συνεβούλευσε εις τους Σέρβους την άμεσην ενέργειαν επιθέσεως κατά των Τούρκων με σκοπόν όχι βέβαια να συνδράμουν τους πιεζόμενους Έλληνας αλλά δια να φτάσουν πρώτοι εις Μοναστήριον….Η επίθεσις όντως ήρχισε, αλλά κατεφάνη, ότι η υπό του Τούρκου αρχιστρατήγου διοικητού στρατιάς Ζεκή πασά προβαλλομένη αντίστασις ήτο σιβαρωτάτη και δεν επροβλέπετο η σύντομος υπερνίκησίς της…..Ο Ρώσος πρόξενος άγνωστον αν εξ ιδίας αυτού πρωτοβουλίας ή κατόπιν οδηγιών της κυβερνήσεως του προέβη εις τολμηρόν διάβημα.

Την νύκτα 19-10/1-11-1912 συνοδευόμενος υπό διερμηνέως προσήλθεν σις τα τουρκικάς προφυλακάςκαι εζήτησε να τον οδηγήσουν προ του Αντιστρατήγου παρ ου εγένετο αμέσως δεκτός.

Περί του τι αντηλλάγη μεταξύ των δύο ανδρών τότε, ουδέν μέχρι σήμερον θετικόν έχει γνωσθεί. Ελέγετο όπως έκτοτε από τουρκικής πλευράς , ως μοι εγνώρισεν ο Αβδούλ Κιανή εις τον οποίον , του είπε σχετικώς ο λοχαγός Ριφαάτ Κιανή αδελφός του υπηρετών εις το επιτελείον του Ζακή πασά , ο Ρώσος πρόξενος κατ εντολήν της κυβερνήσεως του συνεβούλευσε τον τούρκον αρχιστράτηγο, τελούντα εις πλήρη αποκλεισμό και μη δυνάμενον να επικοινωνήσει ούτε μετά της Κωνσταντινουπόλεως, ούτε μετά των στρατιών Κεντρικής Μακεδονίας ή Θράκηςλόγω διακοπής των τηλεφωνικών γραμμών υπό των προελαυνόντων ελληνικών και Βουλγαρικών φαλάγγων, να μην κατατρίβεται εις εξαντκητικάς και αγόνους μάχας, εφ όσον είναι ήδη φανερόν ότι η Μακεδονία έχει απολεσθεί δια την Τουρκίαν, αλλά να κατευθυνθεί το ταχύτερον με τα απομένοντα συντεταγμένα στρατεύματά του προς νοτιοδυσμάς και εκείθεν δια της Νοτίου Αλβανίας προς την Ήπειρον, δια να ενωθεί μετά του εκεί κινδυνεύοντος Εσσάτ Πασά και να αφήσει ούτως ελευθέραν την οδόν εις τους Σέρβους, δια να κατευθυνθούν ανενόχλητοι και εισέλθουν εις Μοναστήριον .Διότι μόνον κατά τον τρόπον αυτόν θα περιεσώζοντο τα Ιωάννινα, η Ήπειρος και η Αλβανία δια την Τουρκίαν, εφ όσον η Μακεδονία είχεν οριστικώς απωλεσθεί.

Κατά τινα διάδοσιν μάλιστα, ευρύτατα κυκλοφορήσασα τότε μεταξύ των τούρκων αξιωματικών του έναντι των Σέρβων πολεμήσαντος σώματος στρατού, ο αρχιστράτηγος Ζεκή πασά εδωροδοκήθη υπό του Ρώσου προξένου δια του ποσού των 20.000 χρυσών λιρών Τουρκίας, το ποσόν δε τούτο κατ άλλους έλαβεν μετά τινάς ημέρας ο Τζαβήτ πασάς διοικητής του 5^ου Σώματος Στρατού που είχεν έδραν το Μοναστήριον.

Ως προς την εξεύρεσιν του ποσού των 20.000 λιρών, ως εγν΄σθη τότε , τούτο εζητήθη παρά απεσταλμένου του Ρώσου Προξένου από το εν Σκοπίοις υποκαταστήματος της Οθωμανικής τραπέζης και του χορηγήθηκε δια λογαριασμόν του Ρωσικού κράτους , κατόπιν σχετικής του προξένου επιστολής, υπό του τότε υποδιευθυντου της Τραπέζης , Ιταλού Βερνάτζα, απεστάλη δε την 20^ην Οκτωβρίου δια στρατιωτικού αυτοκινήτου , συνοδευομένου υπό του Σέρβου αξιωματικού και δύο οπλιτών , εις το Γενικόν Σερβικόν Στρατηγείον.

Ούτως αντί να αντιταχθούν οι δυνάμεις των 5^ου, 6^ου και 7^ου τουρκικών σωμάτων στρατού αντετάχθησαν μόνον τα δύο τελευταία με ελαχίστας δυνάμεις του 5^ου αδρανήσαντος τελείως έναντι αυτού. Μη πιεζόμενοι δε οι Τούρκοι , οίτινες ευρέθησαν ούτως εις δυσχερήν θέσιν, κατά την τετραήμερον μάχην του Περλρπέ και τι ο διεξαχθείς αγών ήτο πολυήμερος , άνευ όμως απωλειών εκατέρωθεν, οι Τούρκοιδεν προέβαλον αντίστασιν , ως ανεμένετο σθεναράν, αλλά ηττηθέντες υπεχώρησαν την 2410/6-11-1912 προς Μοναστήριον , όπως επίσης κατά την πενθήμερον μάχην μετά όλως άτονον αντίστασιν ηττήθησαν και τμήμα μεν ηναγκασθη να συνθηκολογήσει και να παραδοθεί εις τους Σέρβους, μερικά δε το πλείστον ασύντακτα, τμήματα υπεχώρησαν προς Κορυτσάν (10.000 άνδρες υπό τον Τζαβήτ Πασάν) και προς Ιωάννινα (15.000 άνδρες υπό τον Ζεκή Πασάν).»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μαυροβούνιοι στρατιώτες έξω από τα Σκόρδα.

Ας δούμε όμως και μερικά ακόμα γεγονότα, οι Τούρκοι προ της έναρξης των επιχειρήσεων για την κατάληψη του Μοναστηρίου συνέλαβαν 400 Μοναστηριώτες δημογέροντες. Όταν πλέον η κατάσταση είχε διαφανή με πρωτοβουλία του Μουφτή συνεκλήθη το συμβούλιο των Αγιάνιδων (Τούρκοι προύχοντες) γι αν πάρουν αποφάσεις ώστε να προστατευθεί η ζωή των Τούρκων. Έστειλάν λοιπόν μετά από συνενόηση με τον Μητροπολίτη Πελαγονίας αποστολή στον αρχηγό των Ελληνικών δυνάμεων και πρότεινε την παράδοση της πόλεως για να αποφευχθεί η Σερβικήκατοχή. Ταυτόχρονα αξιοθρήνητοι αγάδες ζήτησαν άσυλο σε Ελληνικές οικογένειες. Όπως είδαμε παραπάνω το σύνολο της δύναμης του Τουρκικού στρατού υπεχώρησε σε περιοχές που επρόκειτο να καταληφθούν υπό των Ελλήνων. Μετά την κατάληψη του Μοναστηρίου από τους Σέρβους , οι δυνάμεις των Σέρβων συνέχισαν την προς τα κάτω πορεία τους με στόχο την κατάληψη της Φλώρινας.

Η είσοδος των Σέρβων στο Μοναστήριο δεν προκάλεσε κανένα ενθουσιασμό διότι δεν υπήρχε καμιά Σερβική παρουσία στην πόλη οι δε Σέρβοι αξιωματικοί μόλις μπήκαν στην πόλη διακύρηταν «Το Μοναστήρι δεν είναι δικό μας είναι Ελληνικό» και «Οι δικές μας βλέψεις είναι μόνο μέχρι το Μπάκιρο Γκούμνο» προς καθησυχασμό του πληθυσμού.

Λίγες μέρες μετά εισήλθε στην πόλη ο διάδοχος Κωνσταντίνος συνοδευμένος από τους πρίγκιπες Γεώργιο, Αλέξανδρο και Παύλο. Και ψάλθηκε συγκινητική δοξολογία στον ναό του Αγίου Δημητρίου.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Παράδοση της τουρκικής σημαίας στον βασιλιά του Μαυροβουνίου Nicholas I στα Σκόρδα.

ΑΝΑΦΟΡΑ ΔΟΥΣΜΑΝΗ

ο Δούσμανης αναφέρει ότι ο ελληνικός στρατός, που στην αρχή της εκστρατείας τον αποτελούσαν 62.000 άνδρες μόνο, διέτρεξε 448 χιλιόμετρα ―από τη Λάρισα ως τη Φλώρινα― μέσα σε 34 ημέρες, ανάμεσα από βουνά και ελώδεις πεδιάδες και κάτω από αδιάκοπη σχεδόν βροχή.
Το κέντρο του στρατού έδωσε και κέρδισε μάχες στην Ελασσόνα, στον Σαραντάπορο, στον Τριπόταμο, στα Γιαννιτσά. Και η αριστερή του πτέρυγα στην Κατερίνη, στη Δεσκάτη, στους Λαζαράδες, στο Αλπάνκιοϊ, στο Σόροβιτς και στην Μπάνιτσα και τέσσερις ακόμη μάχες κατά την πορεία του προς το Μοναστήρι. Αποτέλεσμα των μαχών αυτών ήταν η σύλληψη 35.000 αιχμαλώτων, συμπεριλαμβανομένου και του Τούρκου αρχιστράτηγου. Συνολικά, έπεσαν στα ελληνικά χέρια εκατό τηλεβόλα και 70.000 τουφέκια. Και μετά την τελευταία μάχη, ο ελληνικός στρατός περικύκλωσε τον τουρκικό μπροστά από τη Θεσσαλονίκη, πράγμα που ανάγκασε τον γενικό διοικητή του, Ταξίν Πασά, να υπογράψει την παράδοση της πρωτεύουσας της Μακεδονίας στον αρχηγό του ελληνικού στρατού.

Στη δεύτερη έκθεσή του, ο Δούσμανης μιλάει για την προέλαση του ελληνικού στρατού προς τη Φλώρινα, μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, που έγινε μέσα σε αναρίθμητες φυσικές και στρατηγικές δυσκολίες. Τέσσερις πολύνεκρες μάχες έγιναν για να εκπορθηθούν τα στενά του Κομάνο, του Οστρόβου, του Κερλί-Δερβέν και του Γκορνίτσεβου. Η προσέγγιση του ελληνικού στρατού έκανε τους Τούρκους να εκκενώσουν το Μοναστήρι - κι αυτό εξηγεί το γιατί οι Σέρβοι, που κατέλαβαν τελικά την πόλη, συνέλαβαν ελάχιστους αιχμαλώτους.
Ο τουρκικός στρατός, συνεχίζει η έκθεση, συγκεντρώθηκε στη Φλώρινα, για να εξασφαλίσει την υποχώρηση των δυνάμεών του και ελπίζοντας να έχει σε ένα μέτωπο και τους δύο συμμαχικούς στρατούς. Αλλά όταν μετά τις καταστροφές που υπέστη στο Κερλί-Δερβέν και το Γκορνίτσεβο η ηγεσία του εννόησε ότι ο ελληνικός στρατός διέθετε πέντε μεραρχίες κι όχι δύο όπως νόμιζε, καταλήφθηκε από πανικό, και οι Τούρκοι εγκατέλειψαν άτακτα τη Φλώρινα. Το ελληνικό ιππικό τους κατεδίωξε απεινώς, και συνέλαβε 3.000 αιχμαλώτους και είκοσι τηλεβόλα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βούλγαροι προς την Ανδριανούπολη.

Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΟΠΩΣ ΤΟΝ ΕΙΔΑΝ ΟΙ ΦΑΝΤΑΡΟΙ ΜΑΣ

Ο Παρασκευόπουλος μάς αφήνει να καταλάβουμε ότι ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος ήταν, τουλάχιστον για τον ελληνικό στρατό, μια εύκολη εκστρατεία. Οι Τούρκοι, κουρασμένοι από τον πρόσφατο πόλεμο με την Ιταλία και διαθέτοντας σχετικά λιγοστές δυνάμεις στη Βαλκανική, υποχωρούσαν κατά κανόνα χωρίς να προβάλουν σοβαρή αντίσταση. Η ελληνική προέλαση ήταν ραγδαία και γιορτινή.

Πότε πότε, βέβαια, περίμεναν τους Έλληνες δυσάρεστες εκπλήξεις άλλου είδους. Τέσσερις μέρες πριν από την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, στρατοπεδευμένος στις όχθες του Αξιού, ο Παρασκευόπουλος σημειώνει με απογοήτευση: «Πουθενά ούτε ίχνος Ελληνισμού, ούτε εις, μόνον εις τας μεγάλας πόλεις υπάρχουν ολίγοι, και όχι εις όλας. Η ύπαιθρος χώρα αποκλειστικώς κατοικείται από Τούρκους και Βουλγάρους παντού». Και συνοδεύει αυτή την παρατήρηση με οργίλα, εν πολλοίς άδικα σχόλια για την πολιτική επιρροή και τα κίνητρα των μακεδονομάχων.

Λίγους μήνες αργότερα το κλίμα αλλάζει. Η καθήλωση του ελληνικού στρατού μπροστά στο Μπιζάνι μετατρέπει γρήγορα την ευφορία σε κόπωση, απαισιοδοξία, γκρίνια και οδηγεί σε κρίσεις όπως αυτή που παραθέσαμε στην αρχή, περί του μη πολεμικού της «φυλής». Τελικά το οχυρό πέφτει έπειτα από σφοδρότατο κανονιοβολισμό («εκ του θρόνου μου διευθύνω όλην αυτήν την φοβεράν τραγωδίαν», γράφει ο Π. με αυταρέσκεια μετριασμένη από το δέος του μπροστά σε μια φύση που μοιάζει να λοιδορεί αδιάφορη τα πολεμικά παιχνίδια των ανθρώπων βλέπουμε ότι ο πόλεμος εκείνος δεν ήταν καθόλου μοντέρνος!) και ο ελληνικός στρατός μπαίνει στα Γιάννενα, μια πόλη «αηδεστάτη ως όλαι αι τουρκικαί».

Σήμερον αντελήφθην όλην την αγριότητα του πολέμου. Χανούμισες και παιδιά έκλαιγαν. Κάτοικοι ετυφεκίζοντο ωσάν να ήσαν τρυγώνια. Τα σπίτια απ΄ άκρου εις άκρον εκαίγοντο. Φρίκη φρίκη! …

Βασίλειος Βελισσάριος, 7 Δεκεμβρίου 1912

… Κρύο φοβερόν. Απελπισία. Τι θα γίνη το χάλι μας και εγώ δεν γνωρίζω. Οι στρατιώται στερούνται άρτου. Από την πείνα εχάλασεν η όψις των. Είναι αξιολύπητοι οι δυστυχείς. Εγώ ευτυχώς επαιτών με τα χρήματα εις το χέρι και παρακαλών εξοικονομούμαι από άρτον. Εκοιμήθην εις οικίαν χωρικού αναμίξ μετ΄ αγελάδων και βουβάλων. Εκοιμήθην ωραία και ζεστά …

Bασίλειος Βελισσάριος, Οκτώβριος 1912

….Σήμερον αντελήφθην όλην υην αγριότητα του πολέμου . Χανούμισες και παιδιά έκλεγαν. Κάτοικοι ετυφεκίζοντο ωσαν να ήσαν τρυγώνια. Τα σπίτια απ άκρου εις άκρον εκαίγοντο Φρίκη φρίκη!...

Βασίλειος Βελισσάριος 7/12/1912

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Κηδεία Βούλγαρων στρατιωτών, έξω από την Ανδριανούπολη.

....Κρύο φοβερό. Απελπισία. Τι θα γίνει το χάλι μας και εγώ δεν γνωρίζω. Οι στρατιώται στερούνται άρτου. Από την πείνα εχάλασε η όψις των. Είναι αξιολύπητοι οι δυστηχείς. Εγώ ευτυχώς επαιτών με τα χρήματα εις το χέρι και παρακαλών εξοικονόμούμαι από άρτον. Εκοιμήθην εις οικίαν χωρικού αναμίξ μετ αγελάδων και βουβάλων. Εκοιμήθην ωραία και ζεστά….

Βασίλειος Βελισσάριος Οκτώβριος 1912

Οι επιτυχίες του Ελληνικού στρατού τηλεγραφούνταν συνθηματικά από συγγενείς και φίλους στους Έλληνες που κατοικούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, υπήρχε αυστηρά λογοκρισία. Πχ

Η πτώση των Ιωαννίνων αναφέρεται σαν ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΠΟΥ ΠΤΩΧΕΥΣΕ

Οι αιχμάλωτοι αναφέρονται σαν ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Χάρτης επιχειρήσεων στην Ανδριανούπολη.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Η πτώση των Ιωαννίνων, της Σκόρδα και της Ανδριανουπόλεως κατέλυσαν πλήρως την Οθωμανική αυτοκρατορία στα Βαλκάνια και η συμφωνία στο Λονδίνο στις 18/5/1913 επικύρωσε την νέα πραγματικότητα.

Κατοχυρωθήκαν από τους νικητές τα κέρδη τους από τον πόλεμο και για πρώτη φορά μετά από 6 αιώνες οι Τούρκοι βρεθήκαν εκτός των Βαλκανίων , με παρουσία μόνο σε μια λουρίδα Β των Δαρδανελίων, την Κωνσταντινούπολη και τον Μαρμαρά.

Κανείς από τους εμπλεκομένους δεν θεώρησε το αποτέλεσμα τελικό.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Θριαμβευτική αφίσα με το τέλος του πολέμου.

ΠΡΕΣΒΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ

Παράλληλα προς τη Διάσκεψη των Εμπολέμων λειτουργούσε και Πρεσβευτική Διάσκεψη, υπό την προεδρεία το Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών, όπου μετείχαν οι υπηρετούντες στο Λονδίνο Πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής: Αγγλίας, Αυστροουγγαρίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Ρωσίας. Αυτονόητο το κύριο ενδιαφέρον και έργο τους: να ελέγχουν αυτοί τις εξελίξεις που συντελούνταν και ενδεχόμενα να παρέμβουν στην πορεία των διαπραγματεύσεων. Αυτοί λ.χ. επέβαλαν στο βασιλιά του Μαυροβουνίου Νικόλαο να αποσύρει τις δυνάμεις του από το Σκούταρι, γιατί αυτή η περιοχή προοριζόταν για το κράτος της Αλβανίας. Επίσης, κρατούσαν σε εκκρεμότητα την τύχη των νησιών του Αιγαίου, μολονότι είχαν ελευθερωθεί από τον ελληνικό στόλο, ο οποίος υπό την αρχηγία του Λάζαρου Κουντουριώτη είχε κερδίσει αρχές του Μάρτη του 1913 και τη ναυμαχία της Λήμνου.

Μετείχαν, όπως προσημειώσαμε, οι Πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας, Ιταλίας) υπό την Προεδρία του Υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας.

Αυτονόητο είναι ότι παρακολουθούσαν με κύριο σκοπό τον έλεγχο των εξελίξεων για την προστασία των συμφερόντων τους.

Ένα καινούργιο ζήτημα ήταν η πορεία των εξελίξεων στα αλβανικά εδάφη, όπου :

- Ανεξάρτητο Κράτος ακόμη δεν υπήρχε.

- Συνεχιζόταν Οθωμανική εξουσία.

- Δεν υπήρχε συμμετοχή στον ενιαίο πόλεμο κατά του Οθωμανικού Κράτους.

- Είχε εκδηλωθεί κίνημα ανεξαρτησίας.

- Δεν υπήρχαν όρια αλβανικών διεκδικήσεων, αλλά έφταναν ως τα αλβανικά εδάφη οι στρατοί των εμπολέμων (Μαυροβούνιοι από βορρά, Σέρβοι από βορειοανατολικά, περιοχή Σκοπίων, Έλληνες από το νότο, από την Ήπειρο).

Η κατάσταση ήταν ρευστή, γιατί στο εσωτερικό της χώρας δεν υπήρχε ούτε κεντρική εξουσία Οθωμανική ούτε επαναστατική Κυβέρνηση αναγνωρισμένη από όλους, ενώ υπήρχαν περιοχές με μικτούς πληθυσμούς, π.χ. αλβανοφώνων και ελληνοφώνων στη νότια Αλβανία, που για τους Έλληνες ήταν Βόρεια Ήπειρος.

Επιπλέον, συναντιούνταν εκεί τα ενδιαφέροντα κάποιων Δυνάμεων: οι Αυστριακοί δεν ήθελαν να επεκταθεί προς την Αλβανία η Σερβία, οι Ιταλοί ήθελαν εκεί ένα Αλβανικό Κράτος υπό την επιρροή και την προστασία τους , για να έχουν αφετηρία γενικότερων παρεμβάσεων στη Βαλκανική.

Μέσα στο πλέγμα όλων αυτών των εξελίξεων και βλέψεων εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον των διπλωματών στην Πρεσβευτική Διάσκεψη του Λονδίνου. Την άνοιξη του 1913 άρχισε και εκεί συζήτηση για πιθανή αναγνώριση αυτόνομου Αλβανικού Κράτους, ανεξάρτητου πια από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και ανατέθηκε σε μια μικτή Επιτροπή (αποτελούμενη από έναν Αλβανό και 6 αντιπροσώπους των

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Πρεσβευτική μπορεί να θεωρηθεί σπουδαιότερη, σε επίπεδο αποφάσεων από την συνθήκη του Λονδίνου, διότι όπως καταλαβαίνεις εκεί αποφασίστηκαν τα όρια και στην Συνθήκη του Λονδίνου ΕΠΙΒΛΗΘΗΚΑΝ οι αποφάσεις της πρεσβευτικής.

ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΟΝΔΙΝΟΥ

Μέσα σε αυτές τις περιστάσεις και αντικρουόμενες επιδιώξεις υπογράφτηκε (στις 17/30 Μάη 1913) η Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου με πολλές εκκρεμότητες, που περιέκλειαν ίσως και τα σπέρματα νέου πολέμου.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Διάσκεψη του Λονδίνου.

Οι όροι ήταν:

- Ο Σουλτάνος παραιτείται από όλα τα εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου –Μηδείας (δηλ. κρατούσε από τις Βαλκανικές κτήσεις μόνο το τρίγωνο όπου η Κωνσταντινούπολη).

- Παραιτείται από όλα τα νησιά του Αιγαίου πλην Ίμβρου – Τενέδου (που είναι στην έξοδο των Δαρδανελίων). Αλλά η τύχη των άλλων νησιών μένει σε εκκρεμότητα.

- Τα εδάφη από το Σκούταρι στο βορρά ως τη Β. Ήπειρο προορίζονται για το Αλβανικό Κράτος, με απροσδιόριστα ακόμη τα σύνορά του, που θα τα όριζαν αργότερα οι Δυνάμεις.

- Μένει σε εκκρεμότητα η διανομή των μακεδονικών εδαφών που είχαν ελευθερωθεί από τους συμμάχους Βαλκάνιους.

Έτσι τερματιζόταν ο –κατά τους Άγγλους - β΄ Βαλκανικός Πόλεμος (ο διπλωματικός) αφήνοντας άλυτο το κύριο πρόβλημα, της διανομής, που θα φέρει τον επόμενο πόλεμο των όπλων: Βουλγαρίας εναντίον όλων των γύρω της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΜΟΣ 15 ΕΚΔΟΣΗ ΔΟΜΗ.

2. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ Ν 24 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

3. ΕΛΛΑΔΑ 1910-1920 ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΠΟΙΜΕΝΙΚΟΣ ΑΥΛΟΣ

Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2016

Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η ΕΞΥΠΝΑΔΑ

ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ

Ο ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΕΦΕΝΤΗΣ έδωσε ζωτικής σημασίας πληροφορίες παραθέτουμε πιο κάτω τις σημαντικότερες :

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η ΒΛΑΚΕΙΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ