ΙΡΑΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

 

            To Γ Ράιχ ξεκίνησε πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ την 22 Ιουνίου 1941 την επιχείρηση αυτή ο Χίτλερ είχε ονομάσει «Επιχείρηση Βαρβαρόσα». Από την πρώτη στιγμή φάνηκε ότι το μέγα πρόβλημα για την Γερμανία και γενικότερα για τον άξονα θα ήταν η εξασφάλιση πετρελαίων για να κινηθεί η πολεμική μηχανή του.

 

          Ο  Reza Shah Pahlavi της Περσίας (Ιράν) αν και είχε δηλώσει ουδετερότητα, τηρούσε μία σαφώς φιλογερμανική στάση.

Το 1941...στο Ιράν, ο Σάχης Ρεζά Παχλεβί κρατά αιχμαλώτους δυο Αμερικανούς πιλότους, οι οποίοι συνελήφθησαν όταν έπεσαν με αεροπλάνο της RAF. Η στάση του υπήρξε καθ όλη την διάρκεια εχθρική προς τους συμμάχους.

 

 

Οι συνεχείς αιτήσεις των βρετανών και των σοβιετικών για απομάκρυνση των γερμανών «συμβούλων» δεν έβρισκαν ανταπόκριση με αποτέλεσμα την εισβολή στις 25/08/1941 βρετανών και σοβιετικών και τη γρήγορη διάλυση του ιρανικού στρατού.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :  Ο Reza Shah Pahlavi 1925 - 1941.

Το Ιράν χωρίστηκε σε 2 ζώνες, στο βορά με τους σοβιετικούς και στο νότο με τους άγγλους και αργότερα του αμερικανούς. Ο σάχης εξαναγκάζετε σε παραίτηση και αναλαμβάνει ο γιος του Mohammed Reza Pahlevi.

Οι εισβολείς Σοβιετικοί και Άγγλοι δήλωναν ότι θα αποσύρουν τα στρατεύματά τους, τους πρώτους έξι μήνες μετά το τέλος του πολέμου . Η δήλωση αυτή επανελήφθητε και κατά την συνάντηση των τριών μεγάλων στην Τεχεράνη από 28 Νοέμβρη έως 1 Δεκέμβρη του 1943.

            Με τον νέο Σάχη ο Μοσαντέκ επανήλθε στον πολιτικό βίο και εξελέγη μέλος των Ματζλίς το 1944.

 

            Μετά το τέλος του πολέμου οι σοβιετικοί άρχισαν να υποστηρίζουν αποσχιστικά κινήματα μέσα στο Ιράν με την βοήθεια του Τουντέχ, του κομμουνιστικού κόμματος του Ιράν, που υπό την προστατευτική σκιά της σοβιετικής παρουσίας ενίσχυε τις αποσχιστικές διαθέσεις των Αζέρων και Κούρδων του Ιράν μετά την αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων με τη λήξη του πολέμου (το Ιράν όσο διαρκούσε ο πόλεμος βρισκόταν υπό αγγλορωσική κατοχή από τον φόβο τυχόν γερμανικών κινήσεων στην περιοχή για ανατροπή της κυβέρνησης και έλεγχο του Περσικού Κόλπου).

            Σαν ημερομηνία αποχώρησης ορίστηκε η 2^α Μαρτίου 1946 , αυτή την ημερομηνία οι σοβιετικοί έφυγαν από την Τεχεράνη αλλά όχι από την ζώνη που έλεγχαν. Η Τεχεράνη εν τω μεταξύ δύο φορές απασχόλησε το Συμβούλιο Ασφαλείας, αλλά το όργανο αυτό δεν μπόρεσε να λύσει το θέμα.

            Τα πράγματα διαρκώς χειροτέρευαν, στην χώρα πραγματοποιούνται απεργίες και  αναπτύσσεται όπως είπαμε ζωηρή δραστηριότητα των αυτονομιστών, η ΕΣΣΔ απευθύνει οξείες απειλές που τελικά απόβλεπαν στην παραχώρηση εκμεταλλεύσεως πετρελαιοφόρων περιοχών, δημιουργείται μια χαοτική κατάσταση και το Ιράν δίνει την εντύπωση πυριτιδαποθήκης.

            Η Αγγλία αυτή την εποχή διοικείται από τους εργατικούς ο Τσόρτσιλ έχει χάσει τις εκλογές και στην θέση του πρωθυπουργού είναι Κλίμεντ Ατλι, ο Τσόρτσιλ γίνεται καυστικός για τον Άτλι και ο Τσάστενετ λέει ότι έλεγε για τον εργατικό πρωθυπουργό «Ένα άδειο ταξί σταμάτησε στην Ντάουνινγκ Στρητ 10 και ο άνθρωπος που κατέβηκε από αυτό ήταν ο Ατλι!» και άλλες φορές έλεγε «Ο Άτλι ήταν ένα πρόβατο ντυμένο πρόβατο», υπουργός εξωτερικών ήταν ο γιός ενός αστυνομικού ο Ερνεστ Μπέβιν, αυτό όμως το πρόβατο ο Άτλι  αποστέλλει  βρετανικά στρατεύματα στα Ιρανικά παράλια που βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της εταιρείας πετρελαιοειδών «Αγγλο-Ιράνιαν» στο Αμπαντάν.

            Η ΕΣΣΔ που είχε γράψει μέχρι τότε στα παλιά της παπούτσια τις διπλωματικές διακοινώσεις μόλις είδε ότι οι Άγγλοι δεν άφηναν πλέον καμία αμφιβολία ως προς την δυνατότητα στρατιωτικής εμπλοκής άρχισε να ακολουθεί διαφορετική τακτική, Τον χειμώνα ο αδύναμος Ιρανικός στρατός κατάφερε να κατατροπώσει τους αυτονομιστές, έτσι εξέλειπε κάθε λόγος σοβιετικής παρουσίας και αποχώρησαν οι σοβιετικές στρατιωτικές δυνάμεις , το καλοκαίρι στο Ιράν έγιναν εκλογές και εξελέγη κοινοβούλιο με σαφή αντισοβιετικό χαρακτήρα.

            Η ΕΣΣΔ εγκατέλειψε τις αξιώσεις της για παραχωρήσεις σε πετρελαιοφόρες περιοχές .

 

            Την εποχή αυτή η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ιράν είναι ως τα πιο ενδιαφέροντα  σημεία του γεωστρατηγικού χάρτη και βρίσκονται  στο μαλακό υπογάστριο της ΕΣΣΔ.

            Αυτός ήταν άλλωστε ο λόγος που βάσει του Σχεδίου Μάρσαλ οικονομική βοήθεια έλαβε όχι μόνο η Τουρκία, η οποία ούτως ή άλλως δεν έλαβε μέρος στον πόλεμο, αλλά και το Ιράν. Και είναι χαρακτηριστικό ότι έκτοτε και επί πολλά χρόνια το State Department είχε εντάξει τις τρεις χώρες (Ιράν - Τουρκία - Ελλάδα) στην ίδια Διεύθυνση (Middle East Desk), ακριβώς επειδή το κεντρικό της πρόβλημα, δηλαδή η σοβιετική απειλή, ήταν κοινό. Από το ανατολικότερο σημείο του τόξου, το Ιράν, η καμπύλη του γνωστού ως containment, της ανάσχεσης δηλαδή του κομμουνιστικού κινδύνου, προχώρησε με το Δόγμα Τρούμαν προς Τουρκία και Ελλάδα για να επεκταθεί στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη με το Σχέδιο Μάρσαλ, αφού μέσα στο 1946 είχε γίνει πια φανερό ότι ο κόσμος οδηγούνταν στον διπολισμό. Ήδη από το 1946 ο Τσόρτσιλ είχε προειδοποιήσει για το «Σιδηρούν Παραπέτασμα», που οδηγούσε σε διχοτόμηση της Ευρώπης. Μέσα στο πλαίσιο των εξελίξεων αυτών, με πρόδρομο, θα λέγαμε, το Δόγμα Τρούμαν, συλλαμβάνεται και διαμορφώνεται η σκέψη του Σχεδίου Μάρσαλ. H κεντρική αντίληψη ήταν ότι με την οικονομική βοήθεια από τη μόνη χώρα που δεν είχε υποστεί βαριές τις συνέπειες του πολέμου, τις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να εξαλειφθούν και οι κοινωνικές εντάσεις που προκαλούσε η ανέχεια, αλλά ταυτόχρονα να εξασφαλιστεί και η πολιτική εκείνη επιρροή που θα επέτρεπε στις κυβερνήσεις των χωρών της Ευρώπης να αποτρέψουν τις ριζικές αλλαγές των εσωτερικών τους δομών, που θα επέφερε η τυχόν επικράτηση του σοβιετικού μοντέλου. Με τη σειρά του το Σχέδιο Μάρσαλ υπογράμμισε ακόμα εντονότερα τον διαχωρισμό ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή.

 

           

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο ιρανός πολιτικός Mohammed Mossadegh κατά την επίσκεψή του στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ.

 

            Το 1951 ο ιρανός πολιτικός Mohammed Mossadegh κερδίζει την πρωθυπουργία και διακηρύσσει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Ιράν, απαλλαγμένου από ξένες επιρροές και επεμβάσεις. Οι θέσεις του αυτές τον φέρνουν σε διαμάχη με τη δύση αλλά και τον σάχη και τελικά ο ιρανικός στρατός τον Αύγουστο του 1953, βοηθούμενος από την CIA (Operation Ajax), ανατρέπει τον Mossadegh και επαναφέρει την πλήρη εξουσία του σάχη. Τα γεγονότα αυτά διόγκωσαν τα αντιαμερικανικά αισθήματα των ιρανών οι οποίοι ζούσαν σε μία εξαιρετικά πλούσια χώρα αλλά η συντριπτική πλειοψηφία τους ήταν πάμπτωχοι. Τα κολοσσιαία κέρδη από το εμπόριο του πετρελαίου κατέληγαν στον σάχη και σε έναν κύκλο ευνοούμενων επιχειρηματιών. Για να υπερασπίσει την εξουσία του ο σάχης ίδρυσε τη μυστική αστυνομία Sazeman-e ettala’at va Amniyate Khasavar (SAVAK), μέσω της οποίας ασκούσε ασφυκτικό έλεγχο σε κάθε μορφή ελευθερίας και φρόντιζε για την εξαφάνιση πολιτικών ή θρησκευτικών αντιπάλων.

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο  ιρανός πολιτικός Mohammed Mossadegh .