Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΓΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Ο Στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος (9/12 1883 –  4/10/1955) ήταν  στρατιωτικός και πολιτικός. Διετέλεσε Αρχιστράτηγος  κατά τον Ελληνοιταλικό και τον Εμφύλιο πόλεμο και μετέπειτα Πρωθυπουργός  της χώρας.

            Ο Παπάγος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 9/12/1883, η μητέρα του ήταν ανιψιά του εθνικού ευεργέτη Γ Αβέρωφ, ο πατέρας του γεννήθηκε στην Σύρο από οικογένεια των Κυδωνιών της Μικράς Ασίας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Πολεμικό συμβούλιο, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β, ο Ι Μεταξάς και ο Παπάγος συνεργάζονται με τον Πτέραρχο Ντ Αλπιάκ και τον Στρατηγό  Παρρτ.

Το 1901 γράφτηκε Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών την εγκατέλειψε και

Σπούδασε για μία διετία 1902-1904στη στρατιωτική σχολή των Βρυξελλών  και στην επόμενη διετία στη σχολή Εφαρμογής Ιππικού του Ιπρ.

Το 1906 επέστρεψε στην Ελλάδα και κατετάγη στο στρατό ως Ανθυπίλαρχος.

Το 1910 ορίστηκε υπασπιστής του Υπουργού των Στρατιωτικών και παρέμεινε μέχρι τις παραμονές του Βαλκανικού πολέμου.

Συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμουςως Υπίλαρχος και Διαγγελέας του Αρχιστράτηγου διαδόχου Κωνσταντίνου.

Το 1916 με το βαθμό του Επίλαρχου υπηρέτησε ως Επιτελάρχης της Ταξιαρχίας Ιππικού.

Το Νοέμβριο του 1920 έγινε  ανάκληση του Παπάγου στο στράτευμα και την αναδρομική απόδοση του βαθμού του Αντισυνταγματάρχη. Συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία στην αρχή σαν Επιτελάρχης της Ταξιαρχίας Ιππικού και μετά Μεραρχίας Ιππικού όπου και παρέμεινε μέχρι τη κατάρρευση του Μετώπου τον Αύγουστο του 1922.

Το 1923 τέθηκε σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία.

Το 1926 επανήλθε με το βαθμό του Συνταγματάρχη.

 1927 -  1931 Διοικητής της Ταξιαρχίας Ιππικού Λάρισας. Το 1930προάχθηκε σε Υποστράτηγο.

1927 - 1931 Διοικητής της Ταξιαρχίας Ιππικού Λάρισας.

Το 1930 προάχθηκε σε Υποστράτηγο. 1931-1933 ανέλαβε Υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αλ Παπάγος και Γ Κονδύλης κατά τα γεγονότα του 1935, οι δύο αυτοί ηγέτες έφεραν τον Γεώργιο Β, και οι δύο σε διαφορετικές στιγμές παραμερίστηκαν από τα Ανάκτορα.

 1933 - 1935 τοποθετήθηκε Επιθεωρητής Ιππικού του Γ.Ε.Σ. και το 1935  ονομάστηκε αναδρομικά Αντιστράτηγος και διοίκησε τα Α΄ και Γ΄ Σώματα Στρατού.

Στην διάρκεια του Ελληνοιταλικού πολέμου ανέλαβε Αρχιστράτηγος των δυνάμεων του στρατού ξηράς.

Δεν προχωρώ περισσότερο αναδεικνύοντας την καριέρα του , θα εξετάσουμε την υπόθεση Αλ Παπάγου από την παράδοση στους Γερμανούς μέχρι την απελευθέρωση.

ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ - ΠΑΠΑΓΟΣ

Στις 20/4/1941 , ημέρα του Πάσχα , σε συνεννόηση με τον διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατού, αντιστράτηγο Παν Δεμέστιχα , τον διοικητή του Β΄ Σώματος Στρατού, αντιστράτηγο Γεώργιο Μπάκο, και τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα, κατάργησε πραξικοπηματικά τον διοικητή Στρατιάς Ηπείρου Ιωάννη Πιτσίκα, ανέλαβε ο ίδιος διοικητής της Στρατιάς και υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής με τον διοικητή της 1ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Ες-Ες, υποστράτηγο Γιόζεφ (Σεπ) Ντήτριχ (Josef "Sepp" Dietrich), στο Βοτονόσι του Μετόβου .

Σε αυτή την συνθηκολόγηση ο Αλ Παπάγος ήταν αντίθετος , όπως γράφει και ο C M Woodhouse «προσπάθησε, πολύ αργά, να ματαιώσει την παράδοση του Τσολάκογλου».

Σε τηλεγράφημά του μάλιστα στις 21/4/1941  προς το Διοικητή Στρατιάς Ηπείρου ανέφερε: «Πληροφοροῦμαι ὅτι ἀντιστράτηγος Τσολάκογλου ἀνέλαβε πρωτοβουλίαν συνθηκολογήσεως. Δὲν κατανοήθη παρὰ πάντων ὅτι ὕψιστα συμφέροντα Πατρίδος ἀπαγορεύουσι τοῦτο. Ἐπικαλοῦμαι πατριωτισμὸν πάντων. Στρατὸς δέον ἀγωνισθῆ μέχρις ἐσχάτου ὁρίου δυνατοτήτων του. Ἀντικαταστήσατε ἀμέσως Τσολάκογλου».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ι Μεταξάς και ο Α Παπάγος συνεργάστηκαν κατά τον Ελληνο - ιταλικό πόλεμο.

«ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ» ΠΑΠΑΓΟΥ

            Στις 16/4/1941 Παπάγος και ο στρατηγός Ουίλσον συναντήθηκαν έξω από την Λαμία, η σύμπτυξη των Βρετανών είχε ήδη αρχίσει. Ο Ουίλσον ήταν αισιόδοξος για την επιτυχία του υποχωρητικού ελιγμού ως την γραμμή Θερμοπυλών αλλά και για την αναχαίτιση των Γερμανών, ο Παπάγος είπε στον Ουίλσον «Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να επανεπιβιβαστούν τα αγγλικά στρατεύματα για να αποφύγει η Ελλάς ολική καταστροφή».  Ο Ουίλσον ανέφερε στον Ουέιβελ και εκείνος τηλεγράφησε στο Λονδίνο. Σίγουρα αυτή η ενέργεια του Παπάγου δεν μπορεί να ήταν δική του πρωτοβουλία , σίγουρα θα υπήρχε συνεννόηση με τον Γεώργιο Β.

            Στις 21 Απριλίου η Ελλάς εξέδιδε μια επίσημη ανακοίνωση με την οποία αποδέσμευε ηθικά την Μ Βρετανία από την υποχρέωση να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ελλάδα. Και έφυγε ο Παύλος- Φρειδερίκη με το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» και το βράδυ της ίδια μέρας έφυγαν υπουργοί ο διοικητής της τραπέζης της Ελλάδος και λοιποί αξιωματούχοι, από τις 16/4/1941 είχε μεταφερθεί ο χρυσός στο Ηράκλειο της Κρήτης (610.796 ουγγιές χρυσού).

Στις 23/4/1941, παραιτήθηκε (ο  Παπάγος είχε τεθεί στο περιθώριο από την ημέρα που παραδόθηκε ο στρατός της Αλβανίας). Δεν ακολούθησε την Κυβέρνηση Τσουδερού και τον Γεώργιο Β στην Κρήτη και μετά στην Μέση ανατολή, φυσικά θα πρέπει να πούμε ότι η αναχώρηση του Γεωργίου Β του ανακοινώθηκε λίγες μόλις ώρες πριν την αναχώρηση του Βασιλιά και του Τσουδερού. Ο Τσουδερός επισκέφτηκε τον Παπάγο στο γραφείο του «Σας αποχαιρετώ στρατηγέ, διότι δεν θα έλθετε μαζί μας. Αλλά νομίζω ότι πρέπει να υποβάλετε παραίτησιν και από  το αξίωμα σας και από τον στρατό, ώστε να μην ευρεθείτε στην ανάγκη να παραδώσετε το ξίφος σας εις τον εχθρόν. Θα ήταν μειωτικόν και δια σας και δια τον στρατόν».

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Υπογραφή της ανακωχής από τον Τσολάκογλου.

Ο Γεώργιος Β δεν χαιρέτησε τον πιστό του σε όλα και στην πραγματικότητα ευεργέτη του  Παπάγο, αν και το βασιλικό γραφείο από το γραφείο του αρχιστρατήγου ήταν μόλις λίγα μέτρα απόσταση , έστειλε τον Μέγα Αυλάρχη Μερκάτη, ο Γεώργιος Β δεν ήθελε να έρθει σε προσωπική επαφή με τον Παπάγο. Ο Γεώργιος Β του καταλόγιζε ευθύνες για την ήττα, παρ όλο που οι αποφάσεις του Παπάγου κρινόντουσαν και ο βασιλιάς είχε δυνατότητα «Βέτο». Ίσως βάρυνε στην κρίση του αγγλόφιλου Γεωργίου Β η παρεξήγηση στην περίφημη βρετανοελληνική  σύσκεψη του Φεβρουαρίου του 1941, που είχε σαν αποτέλεσμα να ψυχρανθούν οι σχέσεις Παπάγου Βρετανών.

ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1943

            Μετά αυτή την ταπεινωτική υποχρεωτική «παραίτηση» του αρχιστρατήγου του Έπους του 1940-41  και  την απαξιωτική συμπεριφορά Βασιλιά και Άγγλων ο Αλέξανδρος Παπάγος αποσύρθηκε ήσυχα στο σπίτι του.

Αρνήθηκε τη σύνταξη που του πρότεινε ο Τσολάκογλου και όπως γράφει ο C M Woodhouse «αν και όχι πλούσιος , αρνήθηκε την σύνταξη που του πρόσφερε ο Τσολάκογλου …. Συμπεριφέρθηκε όπως επιβαλλόταν σ ένα Έλληνα στρατηγό…..».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ

            Στις αρχές του 1943 παίρνει την απόφαση να ηγηθεί αντάρτικου κινήματος, οι Βρετανοί πιστεύουν ότι οι προσπάθειες του στρατηγού «δεν αποφέρουν τίποτε ιδιαίτερα χρήσιμο» (Fo 371/37215Q R1330).

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Αρχηστράτηγος Παπάγος στο Αργυρόκαστρο.

            O Παπάγος έρχεται σε επαφή με την «Εθνική Δράση», στην συνέχεια αποφασίζει την ίδρυση πατριωτικής οργάνωσης τη «Στρατιωτική Ιεραρχία», όπου θα συμμετείχαν Έλληνες αξιωματικοί, όσοι δεν έφεραν το στίγμα της συνεργασίας με τον κατακτητή όπως οι αντιστράτηγοι  Γ Κοσμάς, Ι Πιτσίκας, Κ Μπακόπουλος, Π Δέδες, Δ Παπαδόπουλος, με αυτή την οργάνωση ο Παπάγος διεκδικεί την ηγεσία ολόκληρης της Αντίστασης, ακόμα και των ομάδων που ήδη υπάρχουν.

            Αυτές οι προσπάθειες του Παπάγου αντιμετωπίστηκαν σαν «αριστοκρατικές φλυαρίες» από τους Γ Κοσμά, Ι Πιτσίκα και τους  δημοσιογράφους αδελφούς Κύρου.  Τέλος πάντων ιδρύεται η οργάνωση «Στρατιωτική Ιεραρχία» (κατά άλλους «Ομάδα Ιεραρχίας») στις 20/5/1943, οι στόχοι της Σ.Ι. είναι αφ ενός να καταφέρει πλήγματα κατά των αρχών κατοχής αφ ετέρου να θέσει υπό τον έλεγχό της τα αντεθνικά και ανατρεπτικά στοιχεία, προς τον σκοπό αυτό συντάχτηκε σχετικό «πρακτικό».

            Υπεύθυνος σε θέματα διαφώτισης ορίστηκε ο στρατηγός Δέδες και απευθύνθηκε έκκληση προς τους αξιωματικούς από τον βαθμό του συνταγματάρχη και πάνω, στόχος να «ανασυγκροτηθούν» στα χαρτιά όλες οι μονάδες και να ετοιμαστεί μυστική επιστράτευση  «ευθύς ως θα παρουσιάζοντο ευνοϊκαί περιστάσεις». Κάποιοι αξιωματικοί που παρουσιάστηκαν στο κάλεσμα της Σ.Ι. αποστέλλονται στα βουνά για να ενταχθούν στις υφιστάμενες αντάρτικες οργανώσεις.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β στο μέτωπο κατά τον πόλεμο 1940-41.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ

            Ο ΕΛΑΣ αλλά και μέρος του ΕΔΕΣ θεωρούν ότι η προσπάθεια της Σ.Ι. είναι «δόλια» για να διαβρωθεί η «δημοκρατική» αντίσταση εκ των ένδον, ώστε να μπορέσουν τελικά να παίξουν , ως «κερδισμένος τρίτος» υπό την αγγλική προστασία, τον φιλοβασιλικό «εγγυητή της τάξεως».

            Άλλη εκδοχή ήταν ότι ο Παπάγος πίεζε τους «δυστροπούντες» φιλοβασιλικούς αξιωματικούς να προσχωρήσουν ακόμα και σε οργανώσεις με δημοκρατική χροιά (ΕΔΕΣ, 5/42) επειδή οι καιροί απαιτούσαν πατριωτικό και όχι πολιτικό αγώνα .

ΛΟΧΑΓΟΣ ΔΕΔΟΥΣΗΣ

            Ο Θύμιος Δεδούσης μετά την απόδρασή του από το ιταλικό στρατόπεδο που κρατείτο ήρθε σε επαφή με την Σ.Ι. του «ζήτησαν με κάθε λεπτομέρεια την κατάσταση και τόνισαν τι συμβολή περίμενε η αντίσταση από ανθρώπους σαν τον θύμιο που πίστευαν μόνο στην Ελλάδα», ο λοχαγός αναχώρησε με είκοσι ομοιδεάτες του αξιωματικούς για την Ρούμελη και προσεχώρησε στο 5/42 Σύνταγμα του Ψαρρού, δημιουργήθηκε ο «λόχος Δεδούση», αυτός ο λόχος διαφοροποιείται από τον Ψαρρό «Ο λόχος μας με τον Θύμιο επικεφαλής ξεσπαθωμένος πια έμπαινε σε άλλη φάση του Εθνικού Αγώνα: Στην ανοιχτή μάχη κατά του κομμουνισμού».

            Tα γεγονότα που προκάλεσε ο λοχαγός Δεδούσης εκφεύγουν της παρούσης εργασίας, έχουν να κάνουν όμως με την διάλυση της ΕΚΚΑ από τον ΕΛΑΣ .

            Ανάλογα στελέχη σαν τον λοχαγό Δεδούση με διασυνδέσεις στην Σ.Ι. υπήρχαν και στον ΕΔΕΣ .

            Το καλοκαίρι του 1943 ο Παπάγος έστειλε τον στρατηγό Τσίπουρα στο βουνό για να αναλάβει την αρχηγεία του Αντάρτικου, μάλιστα είπε στον γηραιό στρατηγό ότι του το ζήτησε η ΒΣΑ  με την μεσολάβηση του δικηγόρου Τάκη Τσίμπου, και η ΒΣΑ και ο Τσίμπος αρνούνται κατηγορηματικά ότι συμμετείχαν σε τέτοια εντολή, ο στρατηγός Τσίπουρας είχε προτείνει στον Παπάγο, ευθύς με την είσοδο των Γερμανών, να αναλάβει από κοινού με τον Σιφναίο και τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο   την δημιουργία «αντάρτικης ομάδας γνησίως εθνικόφρονος» που θα προωθείτο στην Βοιωτία για να είναι κοντά στην πρωτεύουσα όταν θα πλησίαζε η απελευθέρωση. Με την τωρινή του ενέργεια ο Παπάγος ήθελε να δει αν οι πρωτοβουλίες της Σ.Ι. μπορούσαν να γίνουν σεβαστές στο βουνό, το πιθανότερο είναι ότι την ενέργεια αυτή του την συμβούλεψε ο Σπύρος Μαρκεζίνης, αν τον αποδεχόντουσαν τον στρατηγό Τσίπουρα τότε θα ακολουθούσε και ο ίδιος σαν αδιαφιλονίκητος αρχηγός, ο C M Woodhouse στην περίπτωση ανόδου του Παπάγου στο βουνό την έβλεπεμε την πιο κάτω χαρακτηριστική φράση του: « Θα ήταν μεταξύ των ανταρτών εξίσου εκτός τόπου και χρόνου όπως ο Άρης Βελουχιώτης στην βασιλική αυλή».

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο ιδρυτής της ΕΚΚΑ Δημήτριος Ψαρρός (1893 – 1944)

            Δεν χρειάστηκε όμως να ανέβει στο βουνό ο Παπάγος διότι η ηγεσία του αντάρτικου στο ΚΓΣΑ δίνει εντολή να συλληφθούν ο Τσίπουρας και οι συνοδοί του με σύμφωνη γνώμη Ψαρρού και Σαράφη. Το σκεπτικό ήταν ότι ο στρατηγός Τσίπουρας είχε αναλάβει στρατηγός κατά την μεταξική περίοδο και για μερικούς μήνες ήταν υπό τον Τσολάκογλου ! Ο Τσίπουρας αφέθηκε ελεύθερος αφού οι έρευνες του ΓΣ του ΕΛΑΣ δεν απέδειξαν τίποτε το μελανό όσο αφορά τον πατριωτισμό και το ήθος του, την ίδια άποψη είχαν και οι συμμαχικές υπηρεσίες  (Rg226: 14458).

ΣΤΗΝ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ

            Στις 25/7/1943 ο Παπάγος και τέσσερις από τους συναδέλφους του συλλαμβάνονται από τους γερμανούς, χωρίς συγκεκριμένη κατηγορία και τους στέλνουν στην Γερμανία, οι άνθρωποι αυτοί διέρχονται από διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης και το Νταχάου και απελευθερώνονται στο τέλος του πολέμου από τα αμερικανικά στρατεύματα και επανήλθε εις την Ελλάδα τον Μάιο του 1945.

            Τώρα για την σύλληψη του Παπάγου έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις:

Ο Μπακόπουλος μιλά για προδοσία. Ο Ζαλοκώστας μιλά για κομμουνιστική κατάδοση στους Γερμανούς, στο «ΕΘΝΟΣ « 6/7-8-57 μιλούν για βρετανική ενέργεια των εδώ πρακτόρων τους.

            Ο Δέδες είπε ότι «δεν έγινε μόνο» από την μεριά του ΚΚΕ αλλά για τους άλλους «πρέπει να κρατήσει το στόμα του κλειστό».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Α Παπάγος ήταν ένας ευπατρίδης αξιωματικός η συμμετοχή του σε αντάρτικη ομάδα θα ήταν αυτό που πολύ εύστοχα είπε ο C M Woodhouse « Θα ήταν μεταξύ των ανταρτών εξίσου εκτός τόπου και χρόνου όπως ο Άρης Βελουχιώτης στην βασιλική αυλή».

            Απ ότι φαίνεται η σύλληψη του Παπάγου δεν ήταν καθόλου αθώα ….

            Από τα ιδρυτικά μέλη της Σ.Ι. μόνο ο στρατηγός Δ Παπαδόπουλος δεν πιάστηκε και αυτό έγινε διότι εγγυήθηκε ο υπουργός Εσωτερικών Αναστάσιος Ταβουλάρης, ο Παπαδόπουλος έκανε κάποιες ενέργειες να συνενώσει τα μέλη της Σ.Ι. με σκοπό την καταπολέμηση «της τεράστιας , πολυπλόκου , σατανικής και μοναδικής αντεθνικής οργανώσεως ΕΑΜ», το Κάιρο όμως στα έγγραφα του Παπαδόπουλου δεν δίνει σημασία, ακόμα και ο Γρίβας αποσκιρτά από την Σ.Ι.   

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 ΣΤΕΜΜΑ ΚΑΙ ΣΒΑΣΤΙΚΑ του Χ Φλάισερ

ΤΟ ΜΗΛΟ ΤΗΣ ΕΡΙΔΟΣ του C M Woodhouse

ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ  εκδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗ