ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΔΑΦΝΟΜΗΛΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

Ο Βούλγαρο βυζαντινός πόλεμος κράτησε τριάντα δύο χρόνια άρχισε το 986 και τελείωσε το 1017, οι βασικοί αντίπαλοι ήταν ο Βασίλειος Β ο βουλγαροκτόνος και ο Τσάρος Σαμουήλ.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τσάρος Σαμουήλ, με καθαρά βυζαντινή αμφίεση.

            Τον Σαμουήλ διαδέχθηκε ο γιός του Γαβριήλ, ο οποίος προσπάθησε να συνθηκολογήσει με τον αυτοκράτορα, αλλά δολοφονήθηκε από τον εξάδελφο του Ιωάννη Βλαδισλάβο μαζί με την γυναίκα του στο Πετρίσκον, το 1016.

Ο τελευταίος άρχισε ειρηνευτικές συνομιλίες, με κύριο στόχο του να αναδιοργανώσει τα κατάλοιπα του βουλγαρικού στρατού. Όμως ο ακαταπόνητος Βασίλειος Β δεν πίστεψε τις ψεύτικες υποσχέσεις του βολιάδου και συνέχισε να κατακτά την μία πόλη μετά την άλλη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η επεκτατική διείσδηση του Σαμουήλ από 986 έως 1014 οπότε και κατεστρέφεται ο στρατός του στο Κλειδί. Οι  Βούλγαροι την ονομάζουν "Η ΠΡΩΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ". Η σύγκριση των δύο χαρτών (αλλά και όσων άλλων κυκλοφορούν) έχουν σοβαρές διαφορές ως προς την  εδαφική προσεγγίση .

Κατέκτησε τα Βιτώλια (Μοναστήριον), το Πρίλαπο, το Στυπείον, το Μελενίκο τα Μογλενά και τα Βοδενά (Έδεσσα) πού είχαν ανακαταλάβει οι Βούλγαροι.

Κατά την διάρκεια άλλης εκστρατείας ο βολιάς Ιβάτζης παγίδευσε απόσπασμα του αυτοκρατορικού στρατού και το κατέσφαξε μαζί με τούς αρχηγούς του στρατηγό  Γεώργιο Γονιτζιάτη και πρωτοσπαθάριο Ορέστη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βασίλειος Β (976-1025).

Το 1017 οι μάχες συνεχίζονται ακατάπαυστα. Η καθοριστική μάχη δόθηκε το 1017 σε ένα φαράγγι κοντά στην Σέτενα το περιστατικό μας το περιγράφει   ο Σκυλίτζης: Ο Βασίλειος ο Β έστειλε τα τάγματα των σχολών της Δύσης και της Θεσσαλονίκης με στρατηγό τον Κωνσταντίνο Διογένη. Σε μία ενέδρα του Βλαδισλάβου, παγιδεύται η εμπροσθοφυλακή του ελληνικού στρατού υπό τον στρατηγό Κωνσταντίνο Διογένη. Ο Βασίλειος πού ακολουθούσε, και ο οποίος ήταν γύρω στα εξήντα τότε, πήδηξε στο άλογό του, αναφώνησε "Όστις πολεμιστής, ακολουθείτω μοι", και χωρίς να κοιτάξει πίσω του, κάλπασε προς τα εμπρός.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βουλγαρικά εθνικιστικά γραμματόσημα από νίκες του Σαμουήλ  αυτά τα γραμματόσημα κυκλοφόρησαν στην περίοδο που υπήρχε κομμουνισμός το 1970 (οι Βούλγαροι κομμουνιστές στα γραμματόσημά τους αλλά και στα σχολικά τους βιβλία δεν ήταν καθόλου διεθνιστές, ο εθνικισμός τους συναγωνίζετο επάξια τον εθνικισμό των καπιταλιστικών κρατών).

Ο Διογένης διασώθηκε, οι Βούλγαροι διασκορπίστηκαν και όλες οι αποσκευές του Βούλγαρου Τσάρου και του στρατηγού του Κράκρα περιήλθαν στα χέρια του αυτοκρατορικού στρατεύματος. Τέτοιος ήταν ο πανικός των Βουλγάρων που ο χρονικογράφος καταγράφει τις κραυγές τους που ήταν «Βεζήτε ! Βεζήτε! Τζαίζαρ» (φύγετε ο Καίσαρας) πολλοί σκοτώθηκαν, ενώ αιχμαλωτίστηκαν διακόσιοι πάνοπλοι ιππείς μεταξύ των οποίων και ο ανιψιός του Ιωάννη τον οποίο τύφλωσαν, μετά την μάχη αυτή ο Βασίλειος μετά από την ενίσχυση της άμυνας των Βοδενών επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη στις 9/1/1018 .

Παρά την καταστροφή   Ο Βλαδισλάβος  κατάφερε να συγκεντρώσει μια δύναμη και να πολιορκήσει το Δυράχιο του οποίου την άμυνα είχε αναλάβει ο Νικήτας ο Πηγωνίτης, εκεί δολοφονήθηκε από ένα αφοσιωμένο Βούλγαρο  στρατιώτη του Ρωμανού.

Αμέσως μετά ο Βασίλειος μπήκε θριαμβευτικά στην Αχρίδα, με την κατάκτηση της οποίας τελείωσε ο πόλεμος πού είχε αρχίσει το 986 και διήρκεσε 32 ολόκληρα χρόνια. Τα κάστρα παραδίδονταν στον βασιλιά, το ένα μετά το άλλο. Ο μόνος πού συνέχιζε πεισματικά να μάχεται ήταν ο Ιβάτζης και ο Νικουλιτσάς.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος
διάδημα και ρομφαία, από Ψαλτήρι, αρχές 11ου αι., Βενετία, Biblioteca Nationale Marciana.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ

Και πάλι ο Σκυλίτζης μας αναφέρει αναλυτικά την περιπετειώδη σύλληψη του βογιάρου Ιβάτζη.

Ο Ιβάτζης ήταν οχυρωμένος στο απάτητο κάστρο του Βροχωτού που υπήρχε ένα βασιλικό κτήμα των Τσάρων. Αυτό το κάστρο του Βροχωτού που είναι ακριβώς δεν γνωρίζουμε, υποθέσεις υπάρχουν ότι είναι νότια της Πρέσπας στο χωριό Βέτζα πάνω από την κοιλάδα Ντεβόλ σε μια απόσταση 8,5 ώρες από την Καστοριά και τρεις ώρες από την Κορυτσά, εκεί υπάρχει σήμερα μια τοποθεσία με το όνομα Προύνιτσα, οι περιγραφές που υπάρχουν ανταποκρίνονται με αυτή την τοποθεσία .

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μονή Αγ. Λεοντίου: Οι τυφλωμένοι Βούλγαροι στρατιώτες.

Ο βολιάς Ιβάτζης πια φλέρταρε με την ιδέα να γίνει ο νέος Τσάρος των Βουλγάρων και να ξαναξεκινήσει την χαμένη επανάσταση του Σαμουήλ, ο σκληροτράχηλος αυτός πολεμιστής ήταν πολύ θεοσεβούμενος και τον δεκαπενταύγουστο αποφάσισε να γιορτάσει με εξαιρετική πολυτέλεια με όλους τους συγγενείς του που φιλοξενούσε στο παλάτι του.

Ξημερώματα παρουσιάστηκε  μόνος με δύο συντρόφους, ο Κατεπάνω Ευστάθιος Δαφνομήλης κατέφθασε, προφασιζόμενος να μιλήσει με τον Ιβάτζη. «Πείτε στον Ιβάτζη πως ο πατρίκιος Ευστάθιος Δαφνομήλης στρατηγός της Αχρίδας ήλθε να πανηγυρίσει μαζί του».  Οι Βούλγαροι όταν είδαν τον Έλληνα στρατηγό μόνο του, φυσικά δεν ανησύχησαν και τον δέχτηκαν περίεργοι για τούς σκοπούς της επισκέψεως του, πόσες υπόνοιες δεν πέρασαν από το μυαλό του βόλια Ιβάτζη για ενδεχόμενη αποσκίρτηση του Δαφνομήλη από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα και ενδεχομένως σε μια πιθανή συνεργασία τους κατά του Βασιλείου Β .

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βουλγαρικό μνημείο του Σαμουήλ (Οι Βούλγαροι τον λένε ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΣΑΜΟΥΗΛ) και του στρατού του.

Μετά από το δείπνο, ο Δαφνομήλης εζήτησε κατ' ιδίαν συνδιάλεξιν με τον Ιβάτζην. Αφού απομακρύνθηκαν σε γειτονικό άλσος, ο πελώριος Έλληνας στρατηγός, τον ακινητοποίησε και με την βοήθεια των συντρόφων του πού ήταν κρυμμένοι, των τύφλωσαν. Σε αυτή την άθλια κατάσταση τον έφεραν μπροστά από τούς Βούλγαρους στρατιώτες τον αρχηγό τους. Αυτοί, πολλοί από τους οποίους ήταν συγγενείς του θέλησαν να σκοτώσουν τον στρατηγό, αυτός με βροντερή φωνή τούς έπεισε ότι κάθε προσπάθεια ήταν μάταιη, γιατί σε λίγο κατέφθανε ο αυτοκράτορας. Και τέλος πάντων το μόνο που πια περίμεναν θα ήταν μια αντεκδίκηση  η οποία μετά την επέμβαση του Βασίλειου θα γύριζε σε ένα λουτρό αίματος και για τους ίδιους. Από τους λόγους του Δαφνομήλη πείστηκαν και με τον τυφλό Ιβάτζη αποχώρησαν για το Αυτοκρατορικό στρατόπεδο, μετά το τέλος του Ιβάτζη, ο Νικουλίτσας και οι σύντροφοί του, όσοι έμειναν σε λίγες ημέρες παραδόθηκαν, ο Ιβάτζης και Νικουλίτσας αλυσοδεμένοι φυλακίστηκαν στην Θεσσαλονίκη   Αυτό ήταν το τέλος και της τελευταίας εστίας αντίστασης των Βουλγάρων.

Ας δούμε όμως πως το περιγράφει το γεγονός ο Σκυλίτζης:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τέλος Ιουλίου 1014, στη μάχη του Κλειδίου, ο Βασίλειος οδηγεί τα βυζαντινά στρατεύματα σε θρίαμβο κατανικώντας το Βούλγαρο Σαμουήλ.

"............τὰ τοῦ πράγματος τῷ τῆς Ἀχρίδος ἄρχοντι Εὐσταθίῳ τῷ Δαφνομήλῃ,μέλει βασιλεῖ Ἰβάτζη καθαίρεσις.δῆτα ἐπιτήδειον εὑρηκώς, καὶ δυσὶ θεράπουσι τῶν πιστικωτάτων κοινολογησάμενος καὶ τὸ βούλευμα φανερώσας, ἐγχειρεῖ τῇ πράξει. δημοτελὴς ἤγετο ἑορτὴ τῷἸβάτζῃ, κοίμησις πανάγνουθεομήτορος. ἡμέραν εἰώθει συγκαλεῖν εἰς εὐωχίαν οὐ τοὺς ἀγρογείτονας μόνον καὶ ἀγχιτέρμονας, πορρωτάτωπολλούς. ἄπεισιγοῦν Εὐστάθιος αὐτόκλητος εἰς τὴν ἑορτήν, καὶ τοῖς φυλάττουσιν ἐντυχὼν τὰς διόδους ἀπαγγέλλειν ἐκέλευεν, ὅστις εἴη, καὶ ὅτι πάρεστι τῷ ἄρχοντι συνευφρανθησόμενος.

ἀπαγγειλάντων θαύματι Ἰβάτζης ἐτίθει, εἰ δυσμενὴς ἄνθρωπος αὐθαίρετος ἥκει καὶ χερσὶν ἑαυτὸν ἐκδίδωσι πολεμίαις. ὅμως ἀφικέσθαι κελεύει, καὶ ἐλθόντα ἐδέξατό τε περιχαρῶς καὶ ἠσπάσατο. ἄρτι δὲ τελεσθέντος τοῦ ἑωθινοῦ ὕμνου, καὶ πάντων τῶν συνειλεγμένων ἰδίας διασκεδασθέντων καταγωγάς, Εὐστάθιος πρόσεισι τῷ Ἰβάτζῃ καὶ ἀξιοῖ τοὺς ἄλλους πρὸς μικρὸν ἐκστῆναι ὡς τάχα μέλλων αὐτὸς διαλέξασθαι κατ' ἰδίαν περί τινος ἀναγκαιο τά του λυσιτελοῦντος αὐτῷ.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αυτοκρατορικός στρατός επιτίθεται στους Βουλγάρους από το χρονικό του Σκυλίτζη .

δόλον ἀπάτην κατανοήσας, ἀλλὰ τῷ ὄντι ὑπολαβών, ὡς βούλεται καὶ αὐτὸς εἷς γενέσθαι τῶν συνιστώντων αὐτῷ τὴν ἀποστασίαν, τοὺς θεράποντας μικρὸν ἀποστῆναι κελεύσας, τῆς χειρὸς ἐκείνου λαβόμενος ἔν τινι παραδείσῳ εἰσάγει συνηρεφεῖ δένδροις καὶ κοιλότητα ἔχοντι, ὡς μηδὲ φωνὴν ἐξηχεῖσθαι δύνασθαι συνδενδρίαν.

οὗ ἐντὸς Εὐστάθιος μεμονωμένου λαβόμενος τοῦ Ἰβάτζη, εἰς γῆν τε αὐτὸν εὐθὺς καταβάλλει καὶ τὸ γόνυ προσερείσας τῷ στήθει (ἦν γὰρ κατὰ χεῖρα γενναῖος) τοῦτον κατῆγχε, καὶ τοῖς δυσὶν ὑπηρέταις ἐνεκελεύετο βοηθεῖν τὴν ταχίστην. οἱ δε ,καθάπερ συντεθειμένον ἦν, ἱστάμενοι καὶ καραδοκοῦντες τὸ μέλλον, ὡς ἤκουσαν τῆς φωνῆς τοῦ κυρίου, ἔδραμόν τε εὐθέως καὶ τὸν Ἰβάτζην περισχόντες καὶ τῷ χιτῶνι ἀποφράξαντες αὐτοῦ τὸ στόμα, ὡς μὴ βοήσας περιστήσῃ πλῆθος αὐτοῖς καὶ ἄπρακτον ἀποτελέσῃ τὸ ἔργον, ἀποτυφλοῦσι, τυφλωθέντα δὲ ἐκβάλλουσι τοῦ παραδείσου εἰς τὴν αὐλήν.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :  Το κάστρο του Τσάρου Σαμουήλ στην Οχρίδα, σήμερα οι Σκοπιανοί τιμούν εξ ίσου με τους Βουλγάρους τον Σαμουήλ.

αὐτοὶ δὲ εἴς τι ὑπερῷον οἴκημα ὑψηλὸν ἀναδραμόντες καὶ τὰ ξίφη ἑλκύσαντες ἐξεδέχοντο τοὺς μέλλοντας προσιέναι. γνωσθέντος δὲ τοῦ δράματος συνέρρει πλῆθος ἀμύθητον. οἱ μὲν γὰρ ξίφη κατέχοντες ἐν χερσίν, οἱ δὲ δόρατα, οἱ δὲ τόξα, οἱ δὲ λίθους, οἱ δὲ ξύλα, οἱ δὲ δαλοὺς καιομένους, ἄλλοι δὲ ὕλην εὔπρηστον, ἔθεον βοηδρομοῦντες καὶ κεκραγότες· ‘σφαττέσθωσαν, και έσθωσαν, μεληδὸν κατατεμνέσθωσαν, λίθοις καταχωννύσθωσαν οἱ παλαμναῖοι καὶ ἀλιτήριοι· μή τις φειδὼ γενέσθω τῶν ἀλαστόρων.’ συνδρομὴν θεασάμενος Εὐστάθιος σωτηρίας παρεκάλει τέως τοὺς ἀμφ' αὐτὸν ἄνδρας ἀγαθοὺς γενέσθαι καὶ μὴ μαλακισθῆναι, μηδ' ἑαυτοὺς προδοῦναι καὶ εἰς ἐξουσίαν πεσεῖν τῶν ἐπιζητούντων τὴν αὐτῶν ἀπώλειαν καὶ παρ' ἐκείνων τὴν σωτηρίαν ἐκδέχεσθαι, οἰκτρὸν ἐπώδυνον.

τινος θυρίδος προκύψας καὶ τῇ χειρὶ κατασιγάσας τὸν ὄχλον τοι ῶν δε λόγων ἀπήρξατο· ‘ὅτι συνειλεγμένοι, οὐδεμία προαπέκειτό μοι ἀπέχθεια πρὸς τὸν ὑμέτερον δυνάστην, καὶ ὑμεῖς αὐτοὶ πάντως ἐρεῖτε, ὡς Βούλγαρος μὲν αὐτός, Ῥωμαῖος δ' ἐγώ, καὶ Ῥωμαῖος οὐ τῶν ἐπὶ Θρᾴκης καὶ Μακεδονίας οἰκούντων, ἀλλ' ἐκ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας,ἥτις ὅσον ἀπέχει ὑμῶν, ἴσασιν οἱ γινώσκοντες. ὅτι δὲ καὶ αὐτὸς τῷ τοιούτῳ ἐπεχείρησα ἔργῳ οὐκ εἰκῇ καὶ μάτην, ἀλλά τίς με κατήπειξεν ἀνάγκη, λογιεῖσθε οἱ φρονιμώτεροι. οὐ γὰρ ἂν οὕτω μανιωδῶς εἰς προὖπτον ἐμαυτὸν ἐνέρριψα κίνδυνον καὶ τῆς ἐμαυτοῦ ζωῆς κατεφρόνησα, τις ἄλλη αἰτία βιασαμένη με πρᾶξιν ἴστε οὖν, γενόμενον ἔργον πρόσταγμα ἐστίν, πειθαρχῶν ἐγὼ ὡς ὄργανον διηκόνησα. καὶ νῦν, εἰ βούλεσθέ με διαχειρίσασθαι, ἰδοὺ ὑφ'ὑμῶν ἐγὼ περιειλημμένος. πλὴν οὐκ εὐκόλως, οὐδὲ ῥᾳδίως ἀποθανοῦμαι, οὐδὲ  καταθεὶς τὰ ὅπλα ἐμαυτὸν παραδώσω ὑμῖν ὡς βούλεσθε χρήσασθαι, ἀλλ' ἀγωνιοῦμαι περὶ τῆς οἰκείας ζωῆς καὶ μέχρι θανάτου ἀμυνοῦμαι τοὺς ἐπιόντας ἅμα τοῖς σὺν ἐμοί. εἰ δὲ καὶ θανούμεθα, ὅπερ ἀνάγκη[Bas2+Const8.42.79] παθεῖν τοὺς ὑπὸ πλειόνων περιστοιχηθέντας, εὐδαίμονα καὶ μακάριοντὸν θάνατον λογιζόμεθα, ἔχοντες καὶ τὸν μέλλοντα τὸ ἡμέτερον ἐκζητῆσαι καὶ ἐκδικῆσαι αἷμα, πρὸς ὃν βουλεύσασθε, εἰ δυνατὸν ἄχρι πολλοῦ ἀνθίστασθαι.’ τούτων ἀκούσαντες οἱ συνειλεγμένοι τῶν λόγων, καὶ τῷ ἐκ βασιλέως δέει καταπλαγέντες, κατὰ μικρὸν ὑπορρέοντες ἄλλος ἀλλαχῇ διεσκεδάσθησαν, οἱ γηραιότεροι δὲ καὶ φρονιμώτεροι καὶ τὸν βασιλέα ὑπετάγησαν.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Κράνος στρατιώτη του Σαμουήλ με τον Μεκεδονικό ήλιο .

 Εὐστάθιος πολλὴν ἄδειαν Ἰβάτζην εἰληφὼς τῷ βασιλεῖ διεκόμισεν. ὃν οὗτος ἀποδεξάμενος τῆς ἀνδραγαθίας στρατηγόν τε εὐθὺς προὐβάλλετο Δυρραχίου καὶ τὴν ἅπασαν κινητὴν ὕπαρξιν ἐδωρήσατο τοῦ Ἰβάτζη.

τοῦτον δὲ παρέδωκε φυλακῇ.[Bas2+Const8.43]

 Τότε Νικολιτζᾶς, ληφθεὶς πολλάκις ἀφεθείς, τισιν ὄρεσι κρυπτόμενος, ὡς ἐπέμφθη δύναμις κατ' αὐτοῦ καὶ τῶν οἱ συνόντων οἱ μὲν προσεχώρησαν ἐθελοντί, οἱ δὲ καὶ ἡλίσκοντο, αὐτόμολος κάτεισιν εἰς τὸ στρατόπεδον καὶ τῇ χειρὶ κρούσας τὴν θύραν προσήγγειλεν ἑαυτόν, ὅστις εἴη, καὶ ὅτι παραδίδωσιν ἑκουσίως τὸ σῶμα τῷ βασιλεῖ. ἰδεῖν ἠνέσχετο, Θεσσαλονίκην......"

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Στα Σκόπια τον Σαμουήλ τον εμφανίζουν και έτσι..........

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-          ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ της Πηνελόπη Δέλτα εκδόσεις ΤΑ ΝΕΑ

-          ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ  τόμος 7^ος εκδόσεις ΔΟΜΗ

-          Η ΣΥΝΟΨΗ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΚΥΛΙΤΖΗ